Sɔmɔ Yehowa Kɛ O Tsui Tsuo!

1-3. Ke a ke waa kɛ wa “tsui tsuo” nɛ sɔmɔ Yehowa a, mɛni lɔ ɔ tsɔɔ? Mo ha enɛ ɔ he nɔ hyɛmi nɔ́.

WƆ TSUO wa yi mluku, enɛ ɔ he ɔ, wa ma nyɛ ma tɔ̃. Se wa naa Yehowa si kaa e gbla we wa tue “bɔ nɛ sa wɔ” ke ji wa tsake wa tsui, wa ná hemi kɛ yemi ngɛ Yesu kpɔmi afɔle sami ɔ mi, nɛ wa je he si bami mi nɛ wa sɔle ha lɛ. (La 103:10) Se kɛ̃ ɔ, kaa bɔ nɛ David de Salomo ɔ, loko Yehowa maa kplɛɛ jami nɛ waa kɛ haa lɛ ɔ nɔ ɔ, ja wa ‘sɔmɔ lɛ kɛ wa tsui tsuo.’ (1 Kron. 28:9) Mɛni blɔ nɔ adesahi nɛ a yi mluku ɔ maa gu kɛ pee jã?

² Bɔ nɛ pee nɛ waa nu munyu nɛ ɔ sisi ɔ, wa ma nyɛ maa ngɔ Matsɛ Asa kɛ to Matsɛ Amazia he. Matsɛmɛ enyɔ nɛ ɔmɛ tsuo pee nɔ́ nɛ da ngɛ Yehowa hɛ mi, se Asa lɛɛ, e kɛ e tsui tsuo lɛ pee jã. (2 Kron. 15:16, 17; 25:1, 2; Abɛ 17:3) Matsɛmɛ enyɔ nɛ ɔmɛ tsuo yi mluku, nɛ a tɔ̃ɔ. Se kɛ̃ ɔ, akɛnɛ Asa ‘sɔmɔ Mawu kɛ e tsui tsuo’ he je ɔ, e bɔ mɔde nɛ e pee níhi nɛ sa Mawu hɛ mi. (1 Kron. 28:9) Se Amazia lɛɛ e kɛ e tsui tsuo sɔmɔ we Yehowa. Benɛ e ye Mawu he nyɛli ɔmɛ a nɔ kunimi ta a, e ngɔ a wɔ ɔmɛ kɛ ba nɛ e ba bɔni mɛ jami.​—2 Kron. 25:11-16.

³ Nɔ nɛ ‘sɔmɔɔ Mawu kɛ e tsui tsuo’ ɔ ngɛ suɔmi nɛ mi kuɔ kɛ ha lɛ, nɛ e suɔ kaa e ma sɔmɔ lɛ daa. Behi fuu ɔ, ke Baiblo ɔ kɛ “tsui” ɔ tsu ní ɔ, e daa si ha bɔ nɛ wa ngɛ ha tutuutu. E tsɔɔ nɔ́ nɛ wa suɔ, wa susumi, bɔ nɛ wa nuɔ níhi a he ha, wa su, kɛ otihi nɛ waa kɛ maa wa hɛ mi. Lɔ ɔ he ɔ, nɔ nɛ e kɛ e tsui tsuo sɔmɔ ɔ Yehowa a, pee we osato. E ja we Yehowa akɛnɛ ni kpahi ngɛ lɛ jae he je. Wɔ hu nɛɛ? E ngɛ mi kaa wa yi mluku mohu lɛɛ, se ke wa pee we osato ngɛ Mawu jami mi ɔ, lɔ ɔ maa tsɔɔ kaa wa ngɛ Mawu sɔmɔe kɛ wa tsui tsuo.​—2 Kron. 19:9.

4. Mɛni he wa ma susu?

⁴ Bɔ nɛ pee nɛ waa na nɔ́ nɛ wa tsui tsuo nɛ waa kɛ ma sɔmɔ Mawu ɔ tsɔɔ ɔ, nyɛ ha nɛ wa susu bɔ nɛ Asa kɛ Yuda matsɛmɛ nɛ ji Yehoshafat, Hezekia, kɛ Yosia kɛ a tsui tsuo sɔmɔ Mawu ha a he nɛ waa hyɛ. E ngɛ mi kaa matsɛmɛ eywiɛ nɛ ɔmɛ tɔ̃ tɔmi komɛ mohu lɛɛ, se loloolo ɔ, Yehowa bua jɔ a he. Mɛni he je nɛ Mawu bu mɛ kaa nihi nɛ a kɛ a tsui tsuo sɔmɔ lɛ ɔ, nɛ mɛni blɔ nɔ wa maa gu kɛ kase mɛ?

‘ASA NYƐƐ YEHOWA SE KƐ PI SI’ KƐ E TSUI TSUO

5. Mɛni Asa kɛ kã pee?

⁵ Benɛ Israel yiti je wɛtso nyɔngma matsɛ yemi ɔ tsɔ e he ɔ, Asa ji matsɛ etɛne nɛ ye Yuda nɔ. E je amaga amɛ tsuo, nɛ e fie nyumu ɔmɛ nɛ ngɔ a he ngɔ ha ajuama bɔmi ngɛ jami kusumi ko nya a. E na, Maaka po “e kpa lɛ manyɛ yemi, ejakaa e puɛ amaga ko nɛ a hiee kɛ ha yo mawu ɔ.” (1 Ma. 15:11-13) Jehanɛ hu ɔ, Asa wo e we bi ɔmɛ he wami kaa ‘a pee Yehowa suɔmi nya ní, nɛ a ye e tsɔɔmi ɔmɛ, kɛ e mlaa amɛ a nɔ.’ Niinɛ, Asa fĩ anɔkuale jami se.​—2 Kron. 14:4.

6. Benɛ Etiopia tabo ɔ ba tua Yuda ma a, mɛni Asa pee?

⁶ Benɛ Matsɛ Asa ngɛ nɔ yee ɔ, Yehowa ha nɛ tue mi jɔmi ba Yuda zugba a nɔ jeha nyɔngma. Pee se ɔ, Zera nɛ je Etiopia a kɛ e ta buli 1,000,000, kɛ ta zugba lɛ 300 ba tua Yuda ma a. (2 Kron. 14:1, 6, 9, 10) Mɛni Asa pee? E ngɔ e hɛ kɛ fɔ Yehowa nɔ kulaa. (Kane 2 Kronika 14:11.) Mawu ha Asa sɔlemi ɔ heto. E ha nɛ Asa ye Etiopia tabo ɔ nɔ kunimi, nɛ e kpata a hɛmi kulaa. (2 Kron. 14:12, 13) E ngɛ mi kaa pi be tsuaa be nɛ matsɛmɛ ɔmɛ yeɔ anɔkuale mohu lɛɛ, se Yehowa haa nɛ a yeɔ a he nyɛli ɔmɛ a nɔ kunimi ngɛ e biɛ ɔ he je. (1 Ma. 20:13, 26-30) Se kɛ̃ ɔ, Asa ngɔ e hɛ kɛ fɔ Mawu nɔ, nɛ Yehowa bu lɛ tue. Se pee se ɔ, Asa pee juɛmi komɛ nɛ dɛ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, e ya bi yemi kɛ buami ngɛ Siria matsɛ ɔ ngɔ mohu pe nɛ e ma bi yemi kɛ buami ngɛ Yehowa ngɔ. (1 Ma. 15:16-22) Se kɛ̃ ɔ, ngɛ lɛ tsuo mi ɔ, Mawu bu Asa kaa nɔ ko nɛ e ‘nyɛɛ Yehowa se kɛ pi si’ kɛ e tsui tsuo. Kɛ wa ma plɛ kɛ kase Asa nɔ hyɛmi nɔ́ kpakpa a ha kɛɛ?​—1 Ma. 15:14.

7, 8. Mɛni blɔ nɔ o maa gu kɛ kase bɔ nɛ Asa sɔmɔ Yehowa ha a?

⁷ Wa ti nɔ fɛɛ nɔ ma nyɛ maa kpa e tsui mi nɛ e hyɛ ke ji e kɛ e tsui tsuo ngɛ Mawu sɔmɔe lo. Mo bi o he ke, ‘Anɛ i fia ye pɛɛ si kaa ma pee Yehowa suɔmi nya ní, ma fã anɔkuale jami he, nɛ ma ha nɛ Yehowa asafo ɔ he nɛ tsɔ lo?’ Mo susu bɔ nɛ Asa pee kã, nɛ e kpa Maaka “manyɛ” yemi ngɛ Yuda a he nɛ o hyɛ! Eko ɔ, o li nɔ ko nɛ e peeɔ e ní kaa Maaka, se eko ɔ, si fɔfɔɛ ko maa te si nɛ e ma bi nɛ o kase kã nɛ Asa pee ɔ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ke o weku no ko, aloo o huɛ ko tɔ̃ nɛ e pia we e he nɛ a fie lɛ kɛ je asafo ɔ mi ɔ, kɛ o maa pee o ní ha kɛɛ? Anɛ o maa bɔ mɔde kaa o kɛ jamɛ a nɔ ɔ be bɔe lo? Mɛni o tsui ma de mo ke o pee?

⁸ Kaa bɔ nɛ Asa pee ɔ, mo hu o ma nyɛ ma sɔmɔ Mawu kɛ o tsui tsuo ke nihi ngɛ si tee kɛ ngɛ mo woe. Eko ɔ, ka a ekomɛ a nya wa, nɛ e peeɔ mo kaa o be nyɛe maa da nya po. Akɛnɛ o ji Yehowa Odasefo no he je ɔ, eko ɔ, nihi yeɔ o he fɛu ngɛ sukuu. Aloo nihi nɛ o kɛ mɛ tsuɔ ní ɔ tuɔ munyu kɛ siɔ mo, akɛnɛ o sume nɛ o tsu ní pe nine, aloo o bi blɔ konɛ o nyɛ nɛ o tsu Mawu jami mi ní tsumi ko ɔ he je. Ke jã a, moo sɔle kɛ ha Mawu kaa bɔ nɛ Asa pee ɔ. Moo pee kã nɛ o ngɔ o hɛ kɛ fɔ Yehowa nɔ, nɛ o ya nɔ nɛ o fĩ si nɛ o pee nɔ́ nɛ da. Mo kai kaa Mawu wo Asa he wami, nɛ e ye bua lɛ, nɛ e maa ye bua mo hulɔ.

9. Ke wa ngɛ fiɛɛe ɔ, ngɛ mɛni blɔ nɔ wa tsɔɔ kaa wa ngɛ Yehowa sɔmɔe kɛ wa tsui tsuo?

⁹ Mawu sɔmɔli bɔɔ mɔde kaa a be mɛ pɛ a nɔ mi foe. Asa ye bua nihi nɛ a sɔmɔ Yehowa. Jã kɛ̃ nɛ wɔ hu wa yeɔ bua nihi konɛ ‘a pee Yehowa suɔmi nya ní.’ Akɛnɛ wa suɔ Yehowa kɛ wa nyɛmi nɔmlɔ wawɛɛ he je ɔ, wa fiɛɛɔ kɛ haa nihi konɛ a ná neneene wami. Hyɛ bɔ nɛ Yehowa bua jɔɔ ha ke ji e na kaa wa ngɛ jã pee!

YEHOSHAFAT PEE YEHOWA SUƆMI NYA NÍ

10, 11. Kɛ o ma plɛ kɛ kase Yehoshafat ha kɛɛ?

¹⁰ Asa binyumu Yehoshafat “wo e tsɛ Asa nane.” (2 Kron. 20:31, 32) Ngɛ mɛni blɔ nɔ? Kaa bɔ nɛ Asa pee ɔ, Yehoshafat hu wo nihi he wami konɛ a sɔmɔ Yehowa. Yehoshafat ha nɛ a ngɔ ‘Yehowa Mlaa womi ɔ’ kɛ tsɔɔ ma a ní. (2 Kron. 17:7-10) E ya Israel yiti je matsɛ yemi ɔ kɛ Efraim yo ɔmɛ a nɔ, nɛ e kɛ mɛ ya tu munyu konɛ ‘a kpale ba nyɛɛ Yehowa se ekohu.’ (2 Kron. 19:4) Yehoshafat ji matsɛ nɛ ‘sɔmɔ Yehowa kɛ e tsui tsuo.’​—2 Kron. 22:9.

¹¹ Mwɔnɛ ɔ, Yehowa ha nɛ e we bi ngɛ fiɛɛe wawɛɛ ngɛ je kɛ wɛ, nɛ wɔ hu wa ma nyɛ ma tsu ní tsumi nɛ ɔ eko. Anɛ o ngɔ oti ko kɛ ma o hɛ mi kaa daa nyɔhiɔ ɔ, o maa tsɔɔ nihi Mawu Munyu ɔ, konɛ a ngɔ a tsui kɛ sɔmɔ lɛ lo? Ke wa bɔ mɔde wawɛɛ ɔ, Mawu hu maa jɔɔ wa mɔde bɔmi ɔ nɔ, nɛ waa kɛ nihi ma nyɛ maa je Baiblo kasemi sisi. Anɛ o sɔleɔ ngɛ enɛ ɔ he lo? Anɛ o ngɛ mɔde bɔe kaa o maa ngɔ be nɛ o kɛ jɔɔ o he ɔ eko kɛ fiɛɛ ha nihi lo? Kaa bɔ nɛ Yehoshafat ya Efraim yo ɔmɛ a nɔ konɛ e ya ye bua nihi nɛ a kpale ba sɔmɔ Yehowa a, wɔ hu wa ma nyɛ ma ya slaa nihi nɛ a kpa fiɛɛmi yami ɔ. Jehanɛ hu ɔ, ngɛ nyɛ we asafo ɔ zugba kpɔ ɔ mi ɔ, eko ɔ, ni komɛ ngɛ nɛ a fie mɛ ngɛ asafo ɔ mi nɛ a kpa yayami nɛ a ngɛ pee ɔ. Asafo mi nikɔtɔma amɛ ya slaa a nimli nɛ ɔmɛ nɛ a yeɔ bua mɛ.

12, 13. (a) Benɛ Yehoshafat kɛ ka nɛ nya wa kpe ɔ, mɛni e pee? (b) Mɛni he je nɛ e sa nɛ waa kase Yehoshafat nɛ waa kplɛɛ wa gbɔjɔmihi a nɔ ɔ?

¹² Yehoshafat wo e tsɛ Asa nane, enɛ ɔ he ɔ, benɛ he nyɛli a ta babauu ngɛ e he gbeye woe po ɔ, e ya nɔ nɛ e ngɔ e hɛ kɛ fɔ Mawu nɔ. (Kane 2 Kronika 20:2-4.) Yehoshafat tsui po! Se kɛ̃ ɔ, ‘e fa kue ha Yehowa, nɛ e bi lɛ ga womi.’ E ba e he si nɛ e sɔle ha Yehowa, nɛ e de lɛ ke, e kɛ e we bi ɔmɛ ‘be nyɛe maa da ta babauu ɔ nya,’ nɛ a li bɔ nɛ a maa pee a ní ha. E ngɔ e hɛ kɛ fɔ Yehowa nɔ kulaa nɛ e de ke: “Mo lɛ wa ngɛ hyɛe.”​—2 Kron. 20:12.

¹³ Kaa bɔ nɛ e ba ngɛ Yehoshafat blɔ fami ɔ, eko ɔ, wɔ hu wa tsui maa po be komɛ. (2 Kor. 4:8, 9) Se mo kai kaa benɛ Yehoshafat ngɛ sɔlee ngɛ ma hɛ mi ɔ, e kplɛɛ nɔ kaa e kɛ e we bi ɔmɛ a he wɛ. (2 Kron. 20:5) Wekuyihi ma nyɛ maa kase Yehoshafat konɛ a bi ga womi ngɛ Yehowa ngɔ, nɛ a bi lɛ konɛ e wo mɛ he wami nɛ a da haomi nɛ a kɛ ngɛ kpee ɔ nya. E ko pee mo zo kaa nihi nɛ a ngɛ weku ɔ mi ɔ maa nu o kue fami ɔ. A ma yɔse kaa o ngɔ o hɛ kɛ fɔ Yehowa nɔ. Mawu ye bua Yehoshafat, nɛ e maa ye bua mo hulɔ.

HEZEKIA YA NƆ NƐ E PEE NƆ́ NƐ DA

14, 15. Ngɛ mɛni blɔ nɔ nɛ Hezekia ngɔ e hɛ kɛ fɔ Mawu nɔ kulaa?

¹⁴ Matsɛ kpa ko hu nɛ ‘ngɔ e he ngɔ fɔ Yehowa nɔ’ ji Hezekia. Se e si fɔfɔɛ ɔ be kaa Yehoshafat nɔ́ ɔ. E papaa ja amagahi, enɛ ɔ he ɔ, e he ba hia nɛ e bɔ mɔde konɛ e ko wo e tsɛ ɔ nane. Hezekia “gbɛ jami he ɔmɛ, nɛ e ywia amaga a nɛ a puɛ kɛ ha yo mawu nɛ a tsɛɛ ke Ashera a, kɛ amaga kpa amɛ tsuo. Akɔblee sinɔ ɔ nɛ Mose pee, nɛ a tsɛɛ lɛ Nehushtan ɔ, lɔ ɔ hu e ywia lɛ tsɔkɔtsɔkɔ,” ejakaa kɛ ba si jamɛ a be ɔ, a ngɛ lɛ sɔmɔe kaa amaga. E ngɔ e he kɛ fɔ Yehowa nɔ kulaa, ‘nɛ mlaahi nɛ Yehowa wo Mose ɔ, e ye lɛ tsuo pɛpɛɛpɛ nɔ.’​—2 Ma. 18:1-6.

¹⁵ Benɛ Asiria bi ɔmɛ nɛ a ngɛ je ɔ tsuo nɔ yee ngɛ jamɛ a be ɔ mi ɔ ba wo Yuda ma a he gbeye kaa a ma kpata Yerusalem ma a hɛ mi po ɔ, Hezekia ngɔ e hɛ kɛ fɔ Yehowa nɔ kɛ e tsui tsuo. Asiria matsɛ Senakerib gbe Yehowa he guɛ, nɛ e bɔ mɔde kaa e maa wo Hezekia he gbeye konɛ e ngɔ e he ba wo e sisi. Se kɛ̃ ɔ, Hezekia fa kue ha Yehowa, nɛ e ngɔ e hɛ kɛ fɔ Yehowa nɔ kɛ e tsui tsuo. E he ye kaa Yehowa ngɛ he wami nɛ e kɛ ma kpɔ mɛ. (Kane Yesaya 37:15-20.) Mawu ha Hezekia sɔlemi ɔ heto. E ha nɛ bɔfo kake ba gbe Asiria ta buli 185,000 sɔuu.​—Yes. 37:36, 37.

16, 17. Kɛ wa ma plɛ kɛ kase bɔ nɛ Hezekia sɔmɔ Mawu ɔ ha kɛɛ?

¹⁶ Lɔ ɔ se ɔ, Hezekia ba nu hiɔ, nɛ e piɛ nguɛ nya jinɛ e gbo. E sɔle kɛ kpa Yehowa pɛɛ konɛ e kai bɔ nɛ e ye Lɛ anɔkuale ha a. (Kane 2 Matsɛmɛ 20:1-3.) Ngmami ɔ ha nɛ wa na kaa ngɛ wa be nɛ ɔ mi ɔ, wa be nyɛe maa hyɛ blɔ kaa Mawu maa gu nyakpɛ blɔ nɔ kɛ tsa wɔ, aloo e fɔ wa wami nɔ. Se kɛ̃ ɔ, kaa bɔ nɛ Hezekia pee ɔ, wa ti nɔ fɛɛ nɔ ma nyɛ ma de Yehowa ngɛ e sɔlemi mi ke: ‘Mo kai bɔ nɛ i ba ye je mi ngɛ o hɛ mi, bɔ nɛ i ye mo anɔkuale, kɛ bɔ nɛ i sɔmɔ mo kɛ ye tsui tsuo’ ɔ. Anɛ o heɔ yeɔ kaa ke o be he wami ɔ, Yehowa ma nyɛ maa ye bua mo, nɛ e suɔ kaa e pee jã lo?​—La 41:3.

¹⁷ Ke wa susu Hezekia nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ he ɔ, wa maa na tsakemihi nɛ e sa kaa waa pee konɛ nɔ́ ko ko puɛ huɛ bɔmi nɛ ngɛ waa kɛ Mawu wa kpɛti ɔ, aloo nɔ́ ko ko ngɔ be nɛ waa kɛ sɔmɔɔ Mawu ɔ. Niinɛ, wa sume kaa wa maa kase nihi nɛ a ngɛ je ɔ mi ɔ. Mɛɛ lɛɛ a puɛɔ be ngɛ huɛ bɔmi hehi nɛ ngɛ intanɛti ɔ nɔ, nɛ a buɔ adesahi kaa mawuhi. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, eko ɔ, ke ni komɛ nɛ a ji Kristofohi kɛ a weku li kɛ a huɛmɛ nɛ nyu bi ngɛ a kɛ mɛ a kpɛti ɔ ngɛ ní sɛɛe ngɛ huɛ bɔmi hehi nɛ ngɛ intanɛti ɔ nɔ ɔ, a bua jɔɔ. Se nihi fuu nɛ a ngɛ je ɔ mi ɔ puɛɔ be fuu ngɛ huɛ bɔmi he nɛ ɔmɛ kɛ hyɛɔ nyumuhi kɛ yihi nɛ a li mɛ ɔ a foto, nɛ a kaneɔ a he níhi. Oslaa ngɛ enɛ ɔ he, ejakaa e ma ha nɛ wa puɛ wa be ngɛ níhi nɛ a he be se nami he. E ma nyɛ ma ha nɛ Kristofo no ko nɛ wo e he nɔ ke ji nihi fuu bua jɔ e he níhi nɛ e kɛ fɔɔ lejɛ ɔ he ɔ, nɛ ke a bua jɔɛ he hu ɔ, e ma nyɛ ma gba e nya. Kɛ o susu kɛɛ? Anɛ Paulo aloo Priskila kɛ Akuila ma puɛ be daa ligbi nɛ a ngɔ a he fonihi kɛ fɔ intanɛti ɔ nɔ, aloo a kane nihi nɛ a be asafo ɔ mi ɔ a he níhi lo? Baiblo ɔ tsɔɔ kaa Paulo “tsu we nɔ́ kpa ko hu pe munyu ɔ fiɛɛmi kɛkɛ.” Nɛ Priskila kɛ Akuila hu ngɔ a be kɛ tsɔɔ nihi “Nyɔmtsɛ ɔ blɔ ɔ fitsofitso.” (Níts. 18:4, 5, 26) Wa ma nyɛ ma bi wa he ke, ‘Anɛ i bɔɔ mɔde kaa i be adesa ko bue kaa mawu, nɛ i be be fuu puɛe ngɛ níhi nɛ a he hia we tsɔ ɔ a he lo?’ Baiblo ɔ de ke: ‘Lɔ ɔ he ɔ, nyɛɛ hyɛ nyɛ je mi bami nɛ hi! Nyɛ ko hi si kaa nihi nɛ li nɔ́ ko nɔ́ ko, se mohu kaa ní leli. Nyɛɛ kɛ nyɛ be nɛ tsu ní saminya, ejakaa be nɛ wa ngɛ mi nɛ ɔ, adesa yi mi wa saminya.’​—Efeso Bi 5:15, 16, NW.

YOSIA YE YEHOWA MLAA AMƐ A NƆ

18, 19. Mɛni o maa pee kɛ tsɔɔ kaa o suɔ nɛ o pee kaa Yosia?

¹⁸ Hezekia ji Matsɛ Yosia nɛnɛkasowa. Yosia hu ye Yehowa mlaa amɛ a nɔ “kɛ e tsui tsuo.” (2 Kron. 34:31) Benɛ e ye jeha 13 kɛ yaa a, “e bɔni e nɛ̃ David Mawu ɔ jami,” nɛ benɛ e ye jeha 20 ɔ, e bɔni amaga jami he ɔmɛ nɛ ngɛ Yuda a gbɛmi. (Kane 2 Kronika 34:1-3.) Yosia kɛ kã pee Mawu suɔmi nya ní pe Yuda matsɛmɛ fuu. Benɛ a na Mlaa womi nɛ eko ɔ, Mose nitsɛ lɛ ngma, nɛ a kane kɛ tsɔɔ Yosia a, e na kaa e sa nɛ a pee Mawu suɔmi nya ní kɛ pi si. E wo nihi he wami konɛ a sɔmɔ Yehowa. Enɛ ɔ he ɔ, ngɛ Yosia wami be tsuo mi ɔ, ni ɔmɛ tsuo ‘sɔmɔ Yehowa.’​—2 Kron. 34:27, 33.

¹⁹ Kaa bɔ nɛ Yosia pee ɔ, e sa nɛ jokuɛwi nɛ a je Yehowa sɔmɔmi sisi kɛ je a jokuɛwi a si. Eko ɔ, Matsɛ Manase nɛ pee se ɔ, e tsake e tsui ɔ lɛ tsɔɔ Yosia kaa Mawu naa nɔ mɔbɔ. Nihewi kɛ yihewi, nyɛɛ hɛ kɛ su anɔkualetsɛmɛ nɛ a wa ngɛ jeha mi, nɛ a ngɛ nyɛ weku ɔ, kɛ nyɛ we asafo ɔmɛ a mi ɔ a he, konɛ nyɛɛ le ní kpakpahi nɛ Yehowa pee ha mɛ ɔ. Jehanɛ hu ɔ, mo kai kaa benɛ Yosia nu Ngmami ɔ mi munyu nɛ a ngɛ kanee ɔ, e ta e tsui he wawɛɛ, nɛ e kɛ tsu ní amlɔ nɔuu. Ke o kane Mawu Munyu ɔ, lɔ ɔ ma ha nɛ o pee níhi nɛ ma ha mo bua jɔmi wawɛɛ, nɛ e ma ha nɛ huɛ bɔmi nɛ ngɛ o kɛ Mawu nyɛ kpɛti ɔ mi nɛ wa, nɛ o maa ye bua nihi konɛ a sɔmɔ Mawu hulɔ. (Kane 2 Kronika 34:18, 19.) Ke o kase Baiblo ɔ, lɔ ɔ hu ma nyɛ maa ye bua mo konɛ o na blɔ nɔ nɛ o maa gu kɛ ya o hɛ mi ngɛ Mawu jami mi. Ke o kase Baiblo ɔ, moo bɔ mɔde nɛ o ngɔ kɛ tsu ní kaa bɔ nɛ Yosia pee ɔ.

SƆMƆ YEHOWA KƐ O TSUI TSUO!

20, 21. (a) Mɛni matsɛmɛ eywiɛ nɛ wa susu a he ɔ tsuo pee? (b) Mɛni he wa ma susu ngɛ munyu nɛ nyɛɛ se ɔ mi?

²⁰ Anɛ o na nɔ́ he je nɛ e sa kaa o kase Yuda matsɛmɛ eywiɛ nɛ a sɔmɔ Yehowa kɛ a tsui tsuo nɛ wa susu a he ɔ lo? A kɛ kã pee Mawu suɔmi nya ní, nɛ a nyɛɛ e se kɛ pi si. A ya nɔ nɛ a pee Mawu suɔmi nya ní. Ke a kɛ he nyɛli nɛ a he wa kpe po, a yaa nɔ nɛ a peeɔ Yehowa suɔmi nya ní. Nɔ́ nɛ pe kulaa a, suɔmi nɛ a ngɛ kɛ ha Yehowa a he je nɛ a sɔmɔ lɛ ɔ nɛ.

²¹ Ngɛ munyu nɛ nyɛɛ se ɔ mi ɔ, o maa na kaa matsɛmɛ eywiɛ nɛ ɔmɛ nɛ wa susu a he ɔ hu tɔ̃. Se kɛ̃ ɔ, benɛ nɔ nɛ hyɛɔ nɔ tsui mi ɔ hyɛ a tsui mi ɔ, e na kaa a sɔmɔ lɛ kɛ a tsui tsuo. Wɔ hu wa yi mluku. Ke Yehowa hyɛ wa tsui mi ɔ, anɛ e naa kaa wa ngɛ lɛ sɔmɔe kɛ wa tsui tsuo lo? Wa ma susu sane bimi nɛ ɔ he ngɛ munyu nɛ nyɛɛ se ɔ mi.