Ha Nɛ Hemi Kɛ Yemi Nɛ O Ngɛ Ngɛ Bɔlɔ ɔ Mi ɔ Mi Nɛ Wa

1. Mɛni nɛ a tsɔɔ mo ngɛ Bɔlɔ ɔ he?

KE A kɛ anɔkuale ɔ tsɔse mo kɛ je o jokuɛwi a si tɔɔ ɔ, lɛɛ wa ma nyɛ ma de ke o kase Yehowa he ní kɛ je o jokuɛwi a si. O kase kaa Yehowa ji Bɔlɔ, e ngɛ su kpakpahi fuu, nɛ e ngɛ yi mi tomi kpakpa kɛ ha adesahi.—1 Mose 1:1; Níts. 17:24-27.

2. Kɛ ni komɛ naa nihi nɛ a ngɛ hemi kɛ yemi kaa Bɔlɔ ko ngɛ ɔ ha kɛɛ?

² Nihi fuu he we yi kaa Mawu ngɛ, aloo lɛ nɛ e bɔ níhi tsuo. Mohu ɔ, a he ye kaa ní tsɔwitsɔwihi nɛ wami ngɛ a mi ɔ ba ngɛ a dɛ he, nɛ bɔɔbɔɔbɔɔ ɔ, a tsake kɛ pee níhi nɛ a ngɛ hwanyaa. Nihi nɛ a hɛɛ susumi nɛ ɔ a kpɛti nihi fuu ji nihi nɛ a ya sukuu kɛ ya tsitsaa. Eko ɔ, a ma de ke je mi si kpali ha nɛ a na kaa Baiblo ɔ mi munyu ɔmɛ ji lakpa, nɛ nihi nɛ a ngɛ hemi kɛ yemi kaa Bɔlɔ ko ngɛ ɔ ji nihi nɛ a yɛ sukuu, a li ní loo nihi nɛ a sisi mɛ.

3. Mɛni he je nɛ e sa nɛ wɔ nitsɛmɛ waa fia wa hemi kɛ yemi ɔ kɛ ma si ɔ?

³ Anɛ wa ma ha nɛ munyuhi nɛ nihi nɛ a ya sukuu kɛ ya tsitsaa a tuɔ ɔ nɛ ha nɛ hemi kɛ yemi nɛ wa ngɛ ngɛ Yehowa nɛ ji wa Bɔlɔ nɛ e suɔ wɔ ɔ mi ɔ mi nɛ gbɔjɔ lo? Heto ɔ daa si ngɛ nɔ́ he je nɛ wa he ye kaa Yehowa ji Bɔlɔ ɔ nɔ titli. Anɛ wa he ye kaa Yehowa ji Bɔlɔ akɛnɛ jã nɛ a tsɔɔ wɔ, aloo akɛnɛ wa ngɔ be kɛ pee níhi a mi hlami nɛ wa na odase nɛ tsɔɔ jã a he je lo? (1 Kor. 3:12-15) Wa ngɛ Yehowa sɔmɔe be kɛkɛɛ jio, kpaako wa bɔni lɛ sɔmɔmi jio, e sa nɛ wɔ tsuo waa ya nɔ nɛ wa ha nɛ wa hemi kɛ yemi ɔ mi nɛ wa. Ke wa pee jã a, lɔ ɔ be hae nɛ “je mi nile kɛ yaka sisimi” nɛ je adesahi nɛ a teɔ si kɛ woɔ Mawu Munyu ɔ a ngɔ ɔ nɛ sisi wɔ. (Kol. 2:8; Heb. 11:6) Ngɛ ní kasemi nɛ ɔ mi ɔ, wa maa na (1)  nɔ́ he je nɛ nihi fuu he we yi kaa Bɔlɔ ko ngɛ ɔ, (2) blɔ nɔ nɛ o maa gu kɛ ná hemi kɛ yemi ngɛ Yehowa nɛ ji Bɔlɔ ɔ mi, kɛ (3) nɔ́ nɛ o ma nyɛ maa pee konɛ hemi kɛ yemi nɛ o ná a mi nɛ wa.

NƆ́ HE JE NƐ NIHI FUU HE WE YI KAA BƆLƆ KO NGƐ

4. Ngɛ Hebri Bi 11:1 kɛ sisi ningma a nya a, mɛni nɔ hemi kɛ yemi nitsɛnitsɛ daa si ngɛ?

⁴ Ni komɛ susu kaa hemi kɛ yemi tsɔɔ kaa o maa ngɔ o hɛ kɛ fɔ nɔ́ ko nɔ be mi nɛ o be odase ko nɛ tsɔɔ kaa nɔ́ ɔ ngɛ. Se ngɛ Baiblo ɔ nya a, tsa pi hemi kɛ yemi nitsɛnitsɛ ji lɔ ɔ. (Kane Hebri Bi 11:1 kɛ sisi ningma.) Hemi kɛ yemi nɛ wa ngɛ ngɛ Yehowa, Yesu, hiɔwe Matsɛ Yemi ɔ kɛ ní kpahi nɛ wa nɛ kɛ wa hɛngmɛ ɔ a mi ɔ daa si ngɛ odasehi nɛ plɛɔ nɔ yi mi ɔ nɔ. (Heb. 11:3) Je mi si kpalɔ ko nɛ e ba pee Yehowa Odasefo no ɔ de ke: “Yehowa Odasefohi ngɛ níhi nɛ a heɔ yeɔ a he odase. Nɛ a ma we a hɛ kɛ fɔɛ níhi a mi hlami nɛ je mi si kpali pee nɛ a ji anɔkuale ɔ a nɔ.”

5. Mɛni he je nɛ nihi fuu he we yi kaa Bɔlɔ ko ngɛ ɔ?

⁵ Eko ɔ wa ma bi ke, ‘Ke odasehi ngɛ nɛ tsɔɔ kaa Bɔlɔ ko ngɛ ɔ, lɛɛ mɛni he je mɔ nɛ nihi fuu he we yi kaa Mawu lɛ bɔ níhi tsuo nɛ wami ngɛ a mi ɔ?’ E kpiti pomi ji kaa ni komɛ hla we níhi a mi konɛ a na odasehi nɛ tsɔɔ kaa Bɔlɔ ko ngɛ. Robert nɛ amlɔ nɛ ɔ e ji Yehowa Odasefo no ɔ de ke: “Akɛnɛ a tsɔɔ we adebɔ he nɔ́ ko ngɛ sukuu gblee he je ɔ, i ngɔ lɛ kaa Bɔlɔ ko be. Se benɛ i ye jeha 22 nɛ i kɛ Yehowa Odasefohi sɛɛ ní ɔ loko i ba na kaa Baiblo ɔ tsɔɔ yi mi tomi komɛ a he je nɛ wa ma nyɛ ma he ye kaa Mawu lɛ bɔ nɔ́ fɛɛ nɔ́.”b—Hyɛ daka nɛ ji “Sɛ Gbi Ko Nɛ He Hia Kɛ Ha Fɔli.”

6. Mɛni he je nɛ ni komɛ he we yi kaa Bɔlɔ ko ngɛ ɔ?

⁶ Ni komɛ hu he we yi kaa Bɔlɔ ko ngɛ, ejakaa a tsɔɔ kaa níhi nɛ a naa kɛ a hɛngmɛ pɛ nɛ a heɔ yeɔ. Se ngɛ anɔkuale mi ɔ, a ngɛ hemi kɛ yemi ngɛ ní komɛ nɛ a nɛ kɛ a hɛngmɛ ɔ mi. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, a ngɛ hemi kɛ yemi ngɛ gravity nɛ ji he wami nɛ gblaa níhi kɛ jeɔ hiɔwe kɛ baa zugba a nɔ ɔ mi, akɛnɛ a ngɛ odase nitsɛnitsɛ nɛ tsɔɔ kaa he wami nɛ ɔ ngɛ ɔ he je. Hemi kɛ yemi nɛ Baiblo ɔ tu he munyu ɔ daa si ngɛ níhi nɛ wa nɛ kɛ wa hɛngmɛ se odase tsɔɔ kaa a ngɛ nitsɛnitsɛ ɔ nɔ. (Heb. 11:1) E heɔ be nɛ e biɔ mɔde bɔmi hulɔ loko nɔ ko ma nyɛ ma hla odase nɛ ɔmɛ kɛ ha e he. Se nihi fuu sume nɛ a pee jã. Nɔ ko nɛ e hla we odasehi nɛ tsɔɔ kaa Bɔlɔ ko ngɛ ɔ ma nyɛ maa ma nya si kaa Mawu be.

7. Anɛ nihi tsuo nɛ a ya sukuu kɛ ya tsitsaa lɛ he we yi kaa Mawu lɛ bɔ je ɔ lo? Moo tsɔɔ nya.

⁷ Benɛ je mi si kpali komɛ hla níhi a mi se ɔ, a ba ná nɔ mi mami kaa Mawu lɛ bɔ je ɔ.c Kaa bɔ nɛ e ba ngɛ Robert nɛ wa tu e he munyu kɛ sɛ hlami ɔ blɔ fa mi ɔ, eko ɔ, ni komɛ susu kaa Bɔlɔ ko be, ejakaa a tsɔɔ we mɛ ngɛ yunivɛsiti. Se kɛ̃ ɔ, je mi si kpali fuu ba le Yehowa, nɛ a ba suɔ lɛ. Kaa bɔ nɛ je mi si kpali nɛ ɔmɛ pee ɔ, e sa nɛ wɔ tsuo waa fia wa hemi kɛ yemi ngɛ Bɔlɔ ɔ mi ɔ kɛ ma si, wa ya sukuu kɛ ya tsitsaa jio, wa yɛ sukuu kɛ yɛ tsitsaa jio. Nɔ ko nɔ ko be nyɛe maa pee enɛ ɔ ha wɔ.

BLƆ NƆ NƐ O MAA GU KƐ NÁ HEMI KƐ YEMI NGƐ BƆLƆ Ɔ MI

8-9. (a) Mɛni sane bimi he wa ma susu? (b) Kɛ adebɔ he ní nɛ o maa kase ɔ maa ye bua mo ha kɛɛ?

⁸ Mɛni blɔ nɔ o maa gu kɛ fia o hemi kɛ yemi ɔ kɛ ma si ngɛ Bɔlɔ ɔ mi? Nyɛ ha nɛ wa susu blɔ eywiɛ a he nɛ waa hyɛ.

⁹ Moo kase adebɔ he ní. O ma nyɛ maa fia o hemi kɛ yemi ngɛ Bɔlɔ ɔ mi ɔ kɛ ma si kɛ gu lohwehi, tsohi kɛ dodoehi nɛ o ma kpa mɛ si ɔ nɔ. (La 19:1; Yes. 40:26) Ke o ya nɔ nɛ o kase ní nɛ ɔmɛ a he ní ɔ, hemi kɛ yemi nɛ o ngɛ kaa Yehowa ji Bɔlɔ ɔ mi maa wa. Wa womi ɔmɛ pɔɔ adebɔ ní nɛ ɔmɛ a he munyu tumi kɛ ya tsitsaa. Ke e he wa ha mo kaa o maa nu ní nɛ ɔmɛ a sisi po ɔ, moo lɛɛ bɔɔ mɔde nɛ o kase. Moo kase bɔ nɛ o ma nyɛ. Videohi nɛ a ngɛ fɛu nɛ kɔɔ adebɔ níhi a he nɛ a je kpo ngɛ wa kpokpa nɔ kpe ɔmɛ a sisi lingmi nɛ ɔ ngɛ jw.org wɛbsaiti ɔ nɔ. O hɛ ko je nɔ kaa o maa hyɛ video nɛ ɔmɛ ekohu!

10. Mo ha nɔ hyɛmi nɔ́ ko nɛ tsɔɔ kaa Bɔlɔ ko ngɛ. (Roma Bi 1:20)

¹⁰ Ke o ngɛ adebɔ níhi a he ní kasee ɔ, mo kadi níhi nɛ o ma nyɛ maa kase ngɛ wa Bɔlɔ ɔ he. (Kane Roma Bi 1:20.) Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, pu ɔ kpɛɔ ha wɔ nɛ e yeɔ bua wɔ nɛ wa he dɔɔ la, nɛ e yeɔ bua adebɔ ní kpahi nɛ wami ngɛ a mi nɛ a ngɛ zugba a nɔ ɔ hulɔ. Se he wami komɛ nɛ jeɔ pu ɔ mi ɔ ma nyɛ maa ye adebɔ níhi awi. Enɛ ɔ he ɔ, e he hia nɛ a po adesahi a he piɛ. Nɛ niinɛ hu ɔ, a ngɛ wa he piɛ poe! Ngɛ mɛni blɔ nɔ? Nɔ́ ko nɛ a tsɛɛ ke ozone layer bɔle zugba a kɛ kpe, nɛ e poɔ wa he piɛ konɛ he wami yaya nɛ jeɔ pu ɔ mi ɔ ko ye wɔ awi. Ke he wami yaya nɛ jeɔ pu ɔ mi ɔ he ngɛ wae ɔ, ozone layer nɛ poɔ zugba a he piɛ ɔ hu hiɛɛ. Kɛ ba si hiɛ ɔ, anɛ o he we yi kaa nɔ ko lɛ to ní nɛ ɔmɛ a he blɔ nya, nɛ e ji Bɔlɔ nɛ ngɛ suɔmi kɛ nile lo?

11. Jije o ma nyɛ maa na adebɔ níhi a he sanehi nɛ maa fia o hemi kɛ yemi kɛ ma si ngɛ Bɔlɔ ɔ mi ɔ ngɛ? (Hyɛ daka nɛ ji “Ní Komɛ Nɛ Maa Wo O Hemi Kɛ Yemi Ngɛ Bɔlɔ ɔ Mi ɔ Mi He Wami.”)

¹¹ Ke o pee níhi a mi hlami kɛ kɔ adebɔ níhi a he ngɛ Watch Tower Publications Index ɔ mi kɛ jw.org ɔ nɔ ɔ, o maa na níhi nɛ maa fia o hemi kɛ yemi ɔ kɛ ma si. O ma nyɛ maa ngɔ munyuhi kɛ videohi nɛ jeɔ kpo ngɛ munyuhi nɛ baa nɛ ji “Anɛ Nɔ Ko Nɛ Bɔ Lo?” ɔ mi ɔ kɛ je sisi. Níhi nɛ ngɛ lejɛ ɔ ngɛ kpitikpiti, nɛ a tuɔ lohwehi kɛ tsohi a he munyu. Jehanɛ hu ɔ, nɔ hyɛmi níhi nɛ tsɔɔ bɔ nɛ je mi si kpali bɔ mɔde kaa a maa hyɛ adebɔ ní nɛ ɔmɛ a nɔ kɛ pee níhi ɔ ngɛ lejɛ ɔ.

12. Ke wa ngɛ Baiblo ɔ kasee ɔ, mɛni ji ní komɛ nɛ e sa nɛ wa kadi?

¹² Moo kase Baiblo ɔ. Je mi si kpalɔ nɛ wa tu e he munyu ngɛ kuku eywiɛ ɔ mi ɔ ba ná we Bɔlɔ ɔ mi hemi kɛ yemi amlɔ nɔuu. E he be loko e ba ná nɔ mi mami kaa Bɔlɔ ko ngɛ. E de ke: “Hemi kɛ yemi nɛ i ná ngɛ Bɔlɔ ɔ mi ɔ dɛ si ngɛ je mi si kpami he nile nɛ i ná a pɛ nɔ. Baiblo ɔ nɛ i kase saminya a hu ye bua mi wawɛɛ.” Eko ɔ, o ngɛ Baiblo ɔ mi anɔkuale nile momo, se kɛ̃ ɔ, e sa nɛ o ya nɔ nɛ o kase Mawu Munyu ɔ konɛ o fia o hemi kɛ yemi ngɛ Bɔlɔ ɔ mi ɔ kɛ ma si. (Yosh. 1:8; La 119:97) Mo kadi bɔ nɛ Baiblo ɔ tsɔɔ níhi nɛ ya nɔ blema a mi fitsofitso ha. Jehanɛ hu ɔ, mo susu bɔ nɛ Baiblo ɔ mi gbamihi ba mi ha, kɛ bɔ nɛ Baiblo ngmali slɔɔto ɔmɛ kɛ a he kpa gbi ha a he. Jã nɛ o maa pee ɔ ma ha nɛ o ná hemi kɛ yemi nɛ mi wa kaa Bɔlɔ ko nɛ ngɛ suɔmi nɛ le ní ɔ lɛ bɔ wɔ, nɛ lɛ nɛ e kɛ e mumi ɔ ye bua nihi nɛ a ngma Baiblo ɔ.d—2 Tim. 3:14; 2 Pet. 1:21.

13. Mɛni ga womi kpakpa ko nɛ wa ma nyɛ ma ná ngɛ Mawu Munyu ɔ mi?

¹³ Ke o ngɛ Mawu Munyu ɔ kasee ɔ, mo susu bɔ nɛ e mi ga womi ɔmɛ yeɔ bua nɔ ha a he. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, Baiblo ɔ gba kɛ fɔ si blema lokoo kaa sika suɔmi yeɔ nɔ awi, nɛ e ngɔɔ “piimi babauu” kɛ baa. (1 Tim. 6:9, 10; Abɛ 28:20; Mat. 6:24) Anɛ kɔkɔ bɔmi nɛ ɔ he hia ngɛ wa be nɛ ɔ mi lo? Womi ko nɛ tuɔ adesahi nɛ a ngɛ wa be nɛ ɔ mi ɔ a ní peepee he munyu ɔ de ke: “Behi fuu ɔ, nihi nɛ a susu kaa sika ji nɔ́ nɛ he hia wawɛɛ ngɛ si himi mi ɔ a bua jɔɛ, nɛ a haoɔ wawɛɛ. Nihi nɛ a suɔ nɛ a ná sika fuu po ɔ a bua jɔɛ, nɛ a náa nɔmlɔ tso mi nyagba hulɔ.” Enɛ ɔ he ɔ, kɔkɔ bɔmi nɛ Baiblo ɔ kɛ ha ngɛ sika suɔmi he ɔ he hia wawɛɛ! Anɛ Baiblo mi ga womi kpahi hu ngɛ nɛ ye bua mo wawɛɛ lo? Ke wa susu ga womi kpakpahi nɛ Baiblo ɔ kɛ haa wɔ ɔ a he wawɛɛ ɔ, wa maa na kaa wa Bɔlɔ ɔ nɛ ngɛ suɔmi ɔ le nɔ́ nɛ hi kɛ ha wɔ, nɛ be fɛɛ be ɔ, wa ma hla blɔ tsɔɔmi ngɛ e ngɔ. (Yak. 1:5) Jã nɛ wa maa pee ɔ ma ha nɛ wa bua maa jɔ wawɛɛ ngɛ si himi mi.—Yes. 48:17, 18.

14. Mɛni nɛ Baiblo ɔ nɛ o maa kase ɔ ma ha nɛ o ba na ngɛ Yehowa he?

¹⁴ Moo kase Baiblo ɔ kɛ yi mi tomi ɔ kaa o suɔ nɛ o le Yehowa. (Yoh. 17:3) Ke o ngɛ Baiblo ɔ kasee ɔ, o ma ba na bɔ nɛ Yehowa ngɛ ha, kɛ e su ɔmɛ. Su nɛ ɔmɛ nɔuu nɛ o kase a he ní benɛ o ngɛ adebɔ níhi a he ní kasee ɔ nɛ. Yehowa su ɔmɛ a he ní nɛ o maa kase ɔ ma ha nɛ o ná nɔ mi mami kaa Yehowa ngɛ nitsɛnitsɛ. (2 Mose 34:6, 7; La 145:8, 9) Ke o ba ngɛ Yehowa lee saminya a, hemi kɛ yemi nɛ o ngɛ ngɛ e mi ɔ mi maa hi wae, suɔmi nɛ o ngɛ kɛ ha lɛ ɔ mi maa hi wae, nɛ huɛ bɔmi nɛ ngɛ o kɛ lɛ nyɛ kpɛti ɔ hu mi maa hi wae wawɛɛ.

15. Kɛ o hemi kɛ yemi ɔ nɛ o kɛ nihi maa sɛɛ he ní ɔ maa ye bua mo ha kɛɛ?

¹⁵ O kɛ ni kpahi nɛ sɛɛ hemi kɛ yemi nɛ o ngɛ ngɛ Mawu mi ɔ he ní. Jã nɛ o maa pee ɔ ma ha nɛ mo nitsɛ o hemi kɛ yemi mi maa wa. Se ke nɔ ko nɛ o fiɛɛ ha lɛ ɔ he we yi kaa Mawu ngɛ, nɛ mo hu o li nɔ́ nɛ o ma de ɔ hu nɛɛ? Bɔɔ mɔde nɛ o hyɛ bɔ nɛ wa womi ɔmɛ tsɔɔ ngmamihi nɛ tsɔɔ kaa Mawu ngɛ ɔ mi ha nɛ o kɛ nɔ ɔ nɛ susu he. (1 Pet. 3:15) Jehanɛ hu ɔ, o ma nyɛ ma bi nyɛmi ko nɛ ngɛ níhi a si kpami ɔ nɛ e ye bua mo. Ke o kɛ nɔ ɔ susu he nɛ e kplɛɛ nɔ jio, e kplɛɛ we nɔ jio, moo lɛɛ o ma ná níhi a mi hlami nɛ o pee ɔ he se. O hemi kɛ yemi ɔ mi maa wa wawɛɛ. Nɛ jehanɛ hu ɔ, lɔ ɔ maa ye bua mo nɛ o ko he nihi nɛ a susu kaa a le ní, kɛ nihi nɛ a ya sukuu kɛ ya tsitsaa nɛ a deɔ ke Bɔlɔ ko be ɔ ye.

YAA NƆ NƐ O HA NƐ O HEMI KƐ YEMI Ɔ MI NƐ WA!

16. Ke wa yɛ nɔ nɛ wa ha nɛ wa hemi kɛ yemi ɔ mi nɛ wa nɛ waa hɛɛ mi ɔ, mɛni ma nyɛ maa ba?

¹⁶ Wa ngɛ Yehowa sɔmɔe be kɛkɛɛ jio, kpaako wa bɔni lɛ sɔmɔmi jio, e sa nɛ waa ya nɔ nɛ waa fia hemi kɛ yemi nɛ wa ngɛ ngɛ e mi ɔ kɛ ma si, nɛ waa hɛɛ mi. Mɛni he je? Ejakaa ke wa hyɛ we nɛ hi ɔ, wa hemi kɛ yemi ɔ mi ma nyɛ ma gbɔjɔ. Kaa bɔ nɛ wa na kɛ sɛ hlami ɔ, hemi kɛ yemi ji níhi nɛ a ngɛ nitsɛnitsɛ nɛ a nɛ ɔmɛ a he odase nɛ ngɛ heii. Wa hɛ ma nyɛ maa je níhi nɛ wa nɛ kɛ wa hɛngmɛ ɔ a nɔ mla. Enɛ ɔ he ɔ, Paulo kale hemi kɛ yemi nɛ a be ɔ kaa “yayami ɔ nɛ e fĩɔ wɔ ngɛ blɔ nɛ e yi kulaa nɔ.” (Heb. 12:1) Ke jã a, lɛɛ mɛni wa ma nyɛ maa pee konɛ hemi kɛ yemi nɛ wa ngɛ ngɛ Mawu mi ɔ mi nɛ ya nɔ nɛ e wa?—2 Tɛs. 1:3.

17. Mɛni maa ye bua wɔ nɛ waa ya nɔ nɛ wa ná hemi kɛ yemi nɛ mi wa?

¹⁷ Kekleekle ɔ, moo pɔ Yehowa pɛɛ kpami nɛ e ha mo e mumi klɔuklɔu ɔ. Mɛni he je? Ejakaa hemi kɛ yemi ji mumi ɔ yiblii ɔ fã ko. (Gal. 5:22, 23) Ke Mawu kɛ e mumi klɔuklɔu ɔ yi bua wɔ ɔ, wa be nyɛe ma ná hemi kɛ yemi ngɛ wa Bɔlɔ ɔ mi, nɛ wa ha nɛ e mi nɛ wa. Ke wa yaa nɔ nɛ wa biɔ Yehowa e mumi klɔuklɔu ɔ, e ma ha wɔ. (Luka 11:13) Wa ma nyɛ maa sɔle kikɛ: “Ha wɔ hemi kɛ yemi fuu.”—Luka 17:5.

18. Ngɛ La 1:2, 3 ɔ nya a, mɛni he blɔ nɛ se be nɛ wa ngɛ mwɔnɛ ɔ?

¹⁸ Jehanɛ hu ɔ, moo kase Mawu Munyu ɔ be fɛɛ be. (Kane La 1:2, 3.) Benɛ a po la nɛ ɔ, jamɛ a be ɔ, Israel bi bɔɔ ko pɛ nɛ a ngɛ Mawu Mlaa a nɛ a kɛ nine ngma a tsuo. Se kɛ̃ ɔ, matsɛmɛ ɔmɛ kɛ osɔfo ɔmɛ ngɛ Mlaa a nɛ a kɛ nine ngma a eko. Nɛ jeha kpaago fɛɛ jeha kpaago ɔ, a buaa “nyumuhi, yihi, jokuɛwi,” kɛ nibwɔhi nɛ a ngɛ Israel ɔ a nya nɛ a kaneɔ Mawu Mlaa a kɛ haa mɛ. (5 Mose 31:10-12) Ngɛ Yesu be ɔ mi hu ɔ, nihi bɔɔ pɛ nɛ a ngɛ Ngmami ɔ eko, nɛ hiɛhiɛɛ ɔ ngɛ sɔlemi we ɔ. Se mwɔnɛ ɔ, nihi fuu ngɛ Baiblo ɔ tsuo aloo e fã ko. Enɛ ɔ ji he blɔ nɛ se be! Lɛɛ mɛni wa ma nyɛ maa pee kɛ tsɔɔ kaa wa bua jɔ he blɔ nɛ wa ná nɛ ɔ he?

19. Mɛni e sa nɛ waa pee konɛ wa hemi kɛ yemi ɔ mi nɛ wa wawɛɛ?

¹⁹ Ke wa kaneɔ Mawu Munyu ɔ be fɛɛ be ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa bua jɔ he blɔ nɛ wa ngɛ kaa wa ngɛ Mawu Munyu ɔ eko ɔ he. E sɛ nɛ waa mlɛ nɛ wa ná be loko waa kane Baiblo ɔ, mohu ɔ, e sa nɛ waa to be kɛ kane nɛ waa kase hulɔ. Ke wa kaseɔ Baiblo ɔ be fɛɛ be ɔ, wa hemi kɛ yemi ɔ mi maa wa wawɛɛ.

20. Mɛni nɛ e sa nɛ waa fia wa pɛɛ si kaa wa maa pee?

²⁰ Wa be kaa je nɛ ɔ mi “juɛmitsɛmɛ kɛ ní leli” ɔmɛ, wɔɔ lɛɛ wa hemi kɛ yemi ɔ daa si ngɛ Mawu Munyu ɔ nɔ. (Mat. 11:25, 26) Akɛnɛ wa kaseɔ Baiblo ɔ he je ɔ, wa le nɔ́ he je nɛ níhi ngɛ puɛe ngɛ zugba a nɔ, nɛ wa le nɔ́ nɛ Yehowa maa pee ngɛ he. Enɛ ɔ he ɔ, nyɛ ha nɛ waa fia wa pɛɛ si kaa wa ma ha nɛ wa hemi kɛ yemi ɔ mi nɛ wa, nɛ waa ye bua nihi fuu nɛ a ba ná wa Bɔlɔ ɔ mi hemi kɛ yemi. (1 Tim. 2:3, 4) Jehanɛ hu ɔ, nyɛ ha nɛ wɔ tsuo waa ya nɔ nɛ waa ngɔ wa juɛmi kɛ ma be nɛ nihi tsuo nɛ a ngɛ zugba a nɔ ɔ maa ngɔ gbi kake kɛ tu munyu nɛ ngɛ Kpo Jemi 4:11 ɔ nɔ. Lejɛ ɔ de ke: “Yehowa wa Mawu, mo ji nɔ nɛ sa kaa o ngɔ hɛ mi nyami, . . . ejakaa mo lɛ o bɔ níhi tsuo.”