Haat jy dit om kritiek te ontvang?

KAN jy die laaste keer onthou toe jy gekritiseer is? Dit gebeur van tyd tot tyd met almal om verskillende redes.

Miskien het iemand jou gekritiseer om homself te verhef. Tog kom kritiek dikwels van iemand wat jou belange op die hart dra: Jou man het iets gesê oor jou kos; jou vrou het gesê dat jou das nie by jou pak pas nie; ’n vriend het jou gekritiseer omdat jy nie na jou gesondheid omsien nie. Of die kritiek was dalk dissiplinêr van aard, soos van ’n werkgewer of ’n ouer (as jy minderjarig is) om iets wat jy gesê of gedoen het, reg te stel.

Wat ook al die geval, het jy die kritiek verwelkom? Of was jy omgekrap en het jy miskien selfs vir hom gesê dat hy nie sy neus in jou sake moet steek nie?

Vir baie is dit ’n pynlike ondervinding om kritiek te ontvang. Hulle word kwaad en voel gegrief. Ander verloor hulle selfvertroue en kom tot die gevolgtrekking: ‘Ek kan niks reg doen nie’ en raak terneergedruk.

Is jy onder diegene wat dit haat om gekritiseer te word? Jy is nie die uitsondering nie; baie voel dieselfde. Kan jy leer om kritiek met minder pyn te aanvaar, sonder om te oorreageer? Hierdie artikel sal ses maniere bespreek waarop kritiek meer aanvaarbaar gemaak kan word. Dit kan jou help om die steek uit kritiek te haal, of dit ten minste te versag.

1. Verwelkom kritiek

Lyk dit vir jou vreemd dat party mense kritiek wil hê, dit selfs soek? Die tydskrif Bits and Pieces het opgemerk: “Slim leiers . . . weet dat hulle somtyds verkeerd gaan wees. Dis waarom hulle hierdie teenstellende standpunte wil hê—om te keer dat foute begaan word en om foute wat in die verlede begaan is so spoedig moontlik reg te stel.”

Net soos ander mense aspekte van ons voorkoms kan sien wat ons nie kan sien nie—’n boordjie wat opstaan, ’n skewe das—so kan hulle aspekte van ons persoonlikheid sien wat ons nie kan sien nie. Beskou hulle waarnemings as nuttig pleks van as ’n bedreiging. Verwelkom hulle kritiek as ’n geleentheid om iets te leer. Maak dit ’n versterkende ondervinding.

2. Beheer jou kwaaiste kritikus

Is jy erg krities oor jouself? Tob jy oor jou tekortkominge? Of as iemand jou op ’n fout wys, voeg jy dit in jou gedagte by ’n lang lys swakhede wat nie daarmee verband hou nie?

Dr. Harold Bloomfield wys daarop: “As ons reeds deur selfkritiek gepla word, sal ons veral ongelukkig voel wanneer ons kritiek van ander kry. Selfs as iemand ons prys en net een klein dingetjie kritiseer, konsentreer ons gewoonlik meer op die onbekwaamheid as op die dinge wat ons goed gedoen het.”

Wees redelik wanneer jy jouself kritiseer. Hoe kan jy vasstel wat redelik is? Stel jou voor dat ’n intieme vriend soortgelyke kritiek ontvang. Watter reaksie sou jy van hom wil hê? Selfbejammering? Dat hy sy humeur verloor? Trotse verwerping van goeie raad? Nee, jy sou waarskynlik hoop dat hy na die kritiek sal luister sonder om baie gekrenk te voel, dit eerlik sal oorweeg en dit sal toepas om homself te verbeter.

Waarom beoordeel jy jou dan nie op dieselfde manier nie?

3. Vra om besonderhede

“Ek hou nie van jou gesindheid nie!” Sal jy wil hê iemand moet dit vir jou sê? Nee, sulke opmerkings maak seer, nie waar nie?

Die beste benadering hier is om meer besonderhede te vra. In sy boek Conversationally Speaking verduidelik Alan Garner: “Kritiek word dikwels veralgemeen . . . As jy om besonderhede vra, sal dit jou in staat stel om presies uit te vind wat die ander persoon se besware is. . . . Al wat jy doen is om, net soos ’n verslaggewer, vrae te vra wat daarop gemik is om uit te vind wie, wat, wanneer, waar, waarom en hoe.”

Byvoorbeeld, as iemand teenoor jou uitvaar soos hierbo, kan jy vra: ‘Watter spesifieke gesindheid het jy in gedagte?’ As hy nog nie spesifiek genoeg is nie, kan jy ook vra: ‘Waarom is dit hinderlik? Kan jy my ’n voorbeeld gee van wanneer ek dit gedoen het?’ As jy beweeg word deur ’n begeerte om te kommunikeer pleks van aan te val, kan vrae soos dié jou kritikus en jou help om op spesifieke dinge te konsentreer. Hulle kan aan die lig bring of die kritiek gegrond is of ’n oorreaksie is. En hulle gee jou ’n bietjie meer tyd om oor die saak na te dink.

4. Kalmeer jou kritikus

Sê nou die een wat jou kritiseer is ontsteld. Wat dan? Dr. David Burns stel voor: “Of jou kritikus reg of verkeerd is, vind eers die een of ander manier om met hom of haar saam te stem.” Hoe kan dit jou tot voordeel strek? Dit stel gewoonlik jou kritikus gerus, kalmeer hom en maak hom meer ontvanklik vir kommunikasie.

As jy aan die ander kant dadelik tot die aanval oorgaan—wat die neiging sal wees as die beskuldiging teen jou ongegrond is—kan jy heel moontlik vir jou kritikus meer ammunisie gee. Soos dr. Burns dit stel: “Jy sal vind dat die intensiteit van jou opponent se aanval toeneem!” Die beste wat jy kan doen, is om die een of ander punt te vind waaroor julle saamstem voordat julle teenstrydige sake bespreek.

5. Konsentreer op wat gesê word, nie hóé dit gesê word nie

Een ma het ’n klagte oor haar seun se gedrag in die buurt ontvang. Die klagte is bitsig en vyandig oorgedra. Die ma kon die buurman se opmerkings maklik as ongegrond en onwaar afgemaak het en sy het beslis lus gevoel om dit te doen.

Pleks daarvan het sy, nadat sy vasgestel het dat daar ’n mate van waarheid in die kritiek steek, vir haar seun gesê: “Dis nie altyd die mense van wie ons die meeste hou wat ons foute uitwys nie, selfs al sou ons daarby baat vind. Laat ons dit as ’n geleentheid gebruik om te verbeter.”

Het iemand jou op ’n hardvogtige wyse tereggewys? Miskien het daardie persoon ’n probleem met ongevoeligheid of selfs jaloesie. Jy of iemand anders kan op ’n geskikte tyd die geleentheid hê om hom daarmee te help. Maar moenie sy opmerking verwerp net omdat hy dit ontaktvol gesê het nie. Let op die inhoud van die kritiek. Is dit waar? Indien wel, moet jy jou nie hierdie kans om te groei ontsê nie.

6. Verminder die erns daarvan

Dit sal jou dalk verras, maar jy het ’n mate van beheer oor hoe dikwels jy kritiek ontvang en hoe ernstig dit is. Hierdie beginsel is veral waar met betrekking tot korrektiewe kritiek van gesaghebbende persone. Hoe so?

Die swart komynplant was lank gelede gewild in Palestina. Maar in teenstelling met ander plante is dit nie met swaar wiele of rollers van dorsinstrumente gedors nie. Dit is eerder met ’n stok of staf gedors. Waarom die gespesialiseerde, sagter behandeling? Omdat sy klein, delikate saadjies nie harde dorsmetodes vereis het nie en in werklikheid daardeur beskadig sou word.

Die Bybelboek Jesaja gebruik die swart komynplant om verskillende grade van dissipline te illustreer. Wanneer iemand aan ligter vorme van teregwysing gehoor gee, sal hy nie ernstiger teregwysing oor dieselfde saak nodig hê nie.—Jesaja 28:26, 27.

Jy kan dus ernstige teregwysing vermy deur onmiddellik op ligter vorme van kritiek te reageer. Is jy byvoorbeeld daarvan bewus dat jy herhaaldelik laat is vir werk? Stel daardie gewoonte nou reg voordat jou werkgewer met jou daaroor praat. Het hy dit reeds onder jou aandag gebring? Reageer dadelik met stiptheid voordat hy verplig voel om meer drastiese stappe te doen.

Jy kan kritiek verwerk

Dit kan ’n mens seermaak wanneer jy kritiek ontvang. Jy wens dalk dat mense jou moet uitlos, dat hulle moet ophou om jou te veroordeel en dat hulle moet ophou om ‘nuttige voorstelle’ te maak.

Maar dit sal nie kritiek stopsit as ’n mens wens of dit teenstaan nie. Dit is nou deel van die menslike natuur om krities te wees. Verder het jy ook nie beheer oor die mate van takt wat ander aan die dag lê wanneer hulle ongevraagde advies gee nie.

Pleks van jou te vererg, benut dit wat jy kan beheer: jou reaksie. Gebruik ’n paar van die bogenoemde wenke om kritiek te verwerk en die angel daaruit te haal. Jy sal bly wees dat jy dit gedoen het.

Wanneer jy kritiek uitspreek

As jy sensitief is om kritiek te ontvang, vind jy dit dalk ook moeilik om kritiek uit te spreek. Hier is ’n paar riglyne om in gedagte te hou wanneer jy kritiek uitspreek:

Gebruik min woorde. Misplaaste pogings om te keer dat die een wat jy kritiseer se gevoelens seergemaak word, is dikwels die gevolg van te veel woorde, wat ’n onduidelike boodskap kan oordra.

Moenie op elke klein foutjie wat jy in ’n persoon sien, hamer nie. Dit is irriterend, en mense sal uiteindelik jou beskouings as onbelangrik afmaak. Hulle kan jou selfs begin vermy. Almal is onvolmaak en het foute. Hulle kan nie terselfdertyd aan almal werk nie. As die fout wat jy raaksien nie ernstig is nie, moet jy dit ignoreer. Soos die Bybel sê: “Liefde sal ’n menigte sondes bedek.”—1 Petrus 4:8.