‘As ek maar so kon speel!’

JON sit gemaklik voor die klavier en dit lyk asof hy die musiek laat lewe. Terwyl die diskantakkoorde wat deur sy regterhand gespeel word die melodie grootliks verryk, verskaf die basakkoorde harmonie en diepte. Slim improvisasie en delikate lopies wat vernuftig uitgevoer word, laat die musiek sprankel. Adrian, Brian en Brett laat dit nog meer lewe met hulle elektriese kitare, terwyl Steve die musiek afrond met sy rustige saksofoontone.

Sulke lewendige musiek spoor die gehoor aan om met geesdrif en gevoel te sing. Hierdie smaakvol verwerkte en aangename musiek moedig hulle aan om hulle beste sang te lewer. Dit is te begrype dat iemand verlangend uitroep: ‘Ag, as ek maar so kon speel!’

Het jy ook al so gevoel as jy na iemand luister wat ’n musiekinstrument goed kan speel? Jy het miskien selfs gekla: ‘Ek weet dat ek nooit so sal kan speel nie.’ Maar hoe weet jy dit? Het jy al ooit probeer leer om ’n musiekinstrument te speel?

Wie kan leer?

Party mense het ’n groter natuurlike aanleg as ander wanneer dit by musiek kom. Maar eintlik kan enigeen wat in staat is om te leer lees en skryf ook leer om ’n musiekinstrument te speel. Maar jy moet ten eerste ’n ware begeerte hê om die instrument te speel en om pragtige musiek te maak. Dit kan nie net bloot ’n gier van verbygaande aard wees nie. Jy moet bereid wees om jou daarop toe te lê.

Net soos mense wat lees en skryf nie almal ewe vlot daarin word nie, sal nie almal wat musiek leer natuurlik dieselfde vlak van vaardigheid bereik of met ewe veel gevoel en uitdrukking kan speel nie. Maar as jy daarvan hou om na musiek te luister, kan dit heeltemal nuwe dimensies vir jou oopmaak as jy ’n musiekinstrument leer speel. Die verskil tussen die bespeling van ’n musiekinstrument en om na musiek te luister is net so groot soos die verskil tussen deelname aan ’n sportsoort en om ’n toeskouer te wees.

Daar is deesdae twee benaderings om ’n instrument te leer speel. In die een word dit beklemtoon om musiek te leer lees en toonlere te oefen as ’n grondslag. Maar baie beginners wat hierdie metode gebruik, word daardeur ontmoedig. ’n Alternatiewe metode is om die leerling te help om eenvoudige melodieë op gehoor te speel en sodoende die instrument te leer ken. Dit kan die leerling só aanmoedig dat hy die teorie en die lees van musiek sal wil leer.

Is dit te laat om te begin?

“Ja, ek sal graag ’n instrument wil speel”, sê 46-jarige Roslyn, “maar dit help niks om op my ouderdom te probeer leer nie!” Voel jy ook so? En is dit werklik waar? Kan musiek net deur jongmense aangeleer word? Nie werklik nie. Net soos op alle ander gebiede waarop jy jou moet toelê, is dié spreekwoord in die geval van musiek waar: “’n Mens is nooit te oud om te leer nie.”

Dit is waar dat jongmense ratse vingers en ywerige verstande het wat gewoonlik vinnig is om te leer. Frédéric Chopin, ’n wonderkind, het byvoorbeeld sy eerste klavieruitvoering op sewejarige ouderdom gegee! Violis Yehudi Menuhin het sy eerste openbare optrede op die rype ouderdom van agt in San Francisco gegee! Hulle is natuurlik die uitsonderings.

Ons pianis, Jon, het op agt leer klavier speel, maar hy sê: “Ek moet erken dat dit na net ’n paar maande nie meer so ’n nuwigheid was nie, en dit was net my ma se aansporing wat my laat aanhou het. Nou is ek egter baie bly dat sy daarop aangedring het.” Jon is natuurlik nie die enigste een wat nie van eindelose oefening hou nie. Dit is een van die grootste struikelblokke wat jong leerlinge uit die weg moet ruim, veral in die eerste paar maande wanneer dit lyk asof hulle nie met hulle lesse vorder nie.

Ouer mense is daarenteen meer vasbeslote en gemotiveerd. Dit is baie nuttig wanneer dit by daardie onontbeerlike bestanddeel van sukses kom—gereelde, daaglikse oefening. En as jy dink jy is te oud om te leer, sal die kommentaar van ’n universiteitsprofessor jou aanmoedig: “As die lewe lonend is en mense aanhou om hulle talente te gebruik, sal hulle intellektueel aanhou groei, ongeag hulle ouderdom.” Arturo Toscanini, wat al sy konserte uit die hoof gedirigeer het, het volgens berig die hele partituur van ’n opera—elke woord, noot en aantekening vir al die sangers en instrumente—op 85-jarige ouderdom geleer en gememoriseer.

Kies die regte instrument

Kitaarspeler Brett het hierdie wenk gegee: “Moenie moeite doen om ’n instrument te leer speel waarvan jy nie hou nie. Jy sal jou nooit met hart en siel daarop kan toelê om dit te leer speel en genoeg te oefen nie, behalwe as jy werklik aangetrokke is tot die spesifieke instrument wat jy kies.” Dit is goeie raad. Watter een, van al die instrumente waarna jy geluister het, gaan jy kies?

Baie jongmense word, soos Brett, aangetrek deur die kitaar, wat vandag sekerlik een van die gewildste instrumente is. ’n Kitaar kan die begeleiding vir sang verskaf; dit kan die ritme en harmonie vir ander instrumente voorsien; en dit kan solomusiek lewer. Nog ’n voordeel van die kitaar is dat dit maklik oral heen gedra kan word, buitenshuis en binnenshuis. Dit is redelik maklik om die basiese akkoorde en vingersetting te leer, en ’n eenvoudige kitaar is nie duur nie.

Klawerbordinstrumente soos die klavier en die elektriese orrel is ook baie gewild. Hulle kan geleer word met die hulp van ’n onderwyser of deur een van die vereenvoudigde kursusse wat beskikbaar is. Hoewel die klavier nie draagbaar is nie, is dit nie ongewoon om een te vind in plekke waar vriende vergader nie. Om begeleiding te verskaf vir ’n groep vriende wat sing, is maar een van die vreugdes wat selfs iemand wat betreklik onlangs begin leer het om die instrument te speel, kan geniet. Daar is ook elektroniese orrels met ingeboude toestelle wat ritmes en spesiale musiekbyklanke verskaf. Dan is daar die trekklavier wat toetse vir die linkerhand het om basakkoorde voort te bring. Eenvoudige melodieë kan gewoonlik ná net ’n paar lesse op hierdie instrumente gespeel word.

Maar daar is ’n wye verskeidenheid musiekinstrumente buiten die paar wat bekend is. Hulle word oor die algemeen in vier kategorieë ingedeel: houtblasers, koperblasers, slaginstrumente en snaarinstrumente. Die bekendste van die houtblasers is: fluit, piccolo, hobo, klarinet, fagot en saksofoon. In die koperblaasafdeling is daar: trompet, Franse horing, tromboon en tuba. Die slaginstrumente sluit die volgende in: tromme, simbale, xilofoon, tamboeryn en keteltromme. En laastens is daar die snaarinstrumente: harp, mandolien, kitaar en die vioolgesin—viool, altviool, tjello en kontrabas.

Baie mense word diep geroer deur die pragtige musiek wat deur die strykinstrumente, veral die viool, voortgebring word. Maar onthou, om die viool, of enige instrument van daardie strykers, te leer speel moet jy ’n goeie, natuurlike musikale oor hê omdat hulle geen riggels of klawers soos ’n kitaar of ’n klavier het nie. Die korrekte bespeling van die note hang daarvan af of jy die vingers by die presiese posisies op die snare plaas, en jy moet op jou oor staatmaak om te verseker dat die klank akkuraat en suiwer is.

Koperblaas- en houtblaasinstrumente vereis sterk, gesonde longe om ’n egalige vloei van lug te verseker. Klanke op alle koperblaasinstrumente word voortgebring deur die speler se lippe wat op die mondstuk vibreer. Om die houtblasers te speel, moet jy leer om ’n stel kleppe te manipuleer terwyl jy ’n egalige vloei van lug deur die instrument volhou.

Baie mense dink dat simbale, snaartromme, keteltromme, bastromme, ensomeer bloot instrumente is wat die ritmiese agtergrond verskaf of tyd hou. Maar daar is meer daaraan verbonde. Buiten ’n skerp sin vir ritme is daar baie wat ’n speler moet leer oor tegniek om die verskeidenheid instrumente goed te kan speel, en ’n vernuftige, sensitiewe tromslaner is ’n seën vir enige orkes.

Hoe hoog moet jy mik?

Dink jy dus daaraan om die een of ander musiekinstrument te leer speel? Onthou, moenie te hoog mik of te veel ure daaraan bestee om te probeer om amper volmaaktheid te bereik nie. Jy kan maklik ongebalanseerd raak in die gebruik van jou kosbare tyd.

Ja, jy kan leer om ’n instrument te speel—miskien nie soos ’n meester of selfs heeltemal ‘so’ nie, maar goed genoeg om jouself en dié wat na jou musiek luister baie genot te verskaf.

[Lokteks op bladsy 21]

‘As mense aanhou om hulle talente te gebruik, sal hulle intellektueel aanhou groei, ongeag hulle ouderdom’