Ons beskou die wêreld
Neem die wapenhandel af?
Volgens die VN se Disarmament Newsletter is daar tog ’n bietjie goeie nuus wat die wêreldwye wapenhandel betref. Stockholm se Internasionale Vredesnavorsingsinstituut het blykbaar gevind dat “die wêreldwye waarde van handel in die belangrikste konvensionele wapens in 1990 35% laer as in 1989 was, wat op sy beurt laer was as die syfers wat vir die middel-tagtigerjare opgeteken is”. Maar The Bulletin of the Atomic Scientists het onlangs getoon hoe skepties hulle ten opsigte van politieke praatjies oor die vermindering van wapens is deur te sê: “In werklikheid beleef wapenverkope ’n oplewing.” Byvoorbeeld, die Bulletin meld Frankryk wat in 1990 “’n styging van 70 persent in wapenuitvoer” beleef het. Sedert die begin van die krisis in die Persiese Golf het wapenvervaardigers in die Verenigde State kontrakte aangegaan om wapens ter waarde van R42 miljard te vervaardig—net vir Midde-Oosterse lande! En Amerikaanse militêre uitvoer het in Julie 1991 alleen altesaam R19 miljard beloop.
Die prys van kokaïen-babas
Nog ’n sombere statistiek styg—die aantal swanger vroue in die Verenigde State wat die dwelmmiddel kokaïen misbruik. Volgens die tydskrif New Scientist word ongeveer 92 000 tot 240 000 babas per jaar aan die dwelmmiddel blootgestel terwyl hulle nog in die baarmoeder is. Die Amerikaanse regering skat dat 158 400 sulke babas in 1990 alleen gebore is. Kokaïen dring die fetus maklik binne, en wetenskaplikes begin nou maar eers verstaan hoe dit die fetus kan benadeel. Een studie het bevind dat kokaïen-babas langer in die hospitaal bly, en dat hulle kanse twee keer so groot is om ’n lae gewig by geboorte te hê en 50 persent so groot is om intensiewe sorg vir ’n verskeidenheid van siektes te ontvang. Die koste van al hierdie ekstra hospitaalsorg? ’n Geskatte R1386 miljoen per jaar!
Noodlottige oplewing
Amerikaanse elande in die Noord-Amerikaanse state Maine, New Hampshire en Vermont het vroeër die risiko geloop om uit te sterf. Maar die elandbevolking het gedurende die afgelope dekade weer vinnig begin groei, en dit het gelei tot ’n groot toename in botsings waarby dié diere en voertuie betrokke is. Volwasse elande, wat van 450 tot 700 kilogram weeg, staan tot twee meter hoog by hulle skof. Aangesien die dier se kop derhalwe hoër as die lig van koplampe is, is daar geen lig wat van hulle oë terugkaats om aankomende bestuurders snags te waarsku nie. “As jy reg van voor af teen ’n eland bots, stamp jy net sy bene onder hom uit, en jy sal hom nie sien voor hy deur jou voorruit bars nie”, sê Howard C. Nowell, deskundige op die gebied van die natuurlewe. Daar was in 1990 in Maine alleen 500 botsings tussen elande en voertuie. Nog ’n probleem is dat die elande onvoorspelbaar is. ’n Bestuurder van ’n klein motor het gedink dat hy ’n eland uit die pad kon verwilder deur sy toeter te druk. Pleks van te skrik, het die eland op die motor afgestorm en dit in die woud ingestamp!
Vermiste vroue
Deur uitgebreide statistiese patrone van geboorte- en sterftesyfers noukeurig te ondersoek, het demograwe tot ’n ontstellende ontdekking gekom. Dit lyk asof ’n honderdmiljoen vroue van die wêreld se bevolking vermis word. The New York Times berig dat hoewel 5 of 6 persent meer seuns as meisies gebore word daar ’n baie hoër sterftesyfer onder lede van die manlike geslag is. In ontwikkelde lande soos Engeland en die Verenigde State oortref vroue mans dus in getal met ongeveer 105 vroue vir elke 100 mans. Maar dit is opmerkenswaardig dat daar in talle minder ontwikkelde lande, veral in Asië, minder vroue—partykeer net 93 vir elke 100 mans—is. Die rede? Die Times sê: “Die tienmiljoene vermistes sluit lede van die vroulike geslag in . . . wat deur aborsies of by geboorte doodgemaak word of wat sterf omdat hulle minder kos as lede van die manlike geslag kry of omdat gesinslede ’n dogter met diarree as ’n las beskou maar ’n seun met diarree as ’n mediese krisis wat ’n dokter vereis.”
Die beskouing van Japan se jeug
’n Onlangse opname het bevind dat Japan se jeug ’n verbasend sombere beskouing oor die Japannese gemeenskap en die toekoms het. Die Asahi Evening News berig: “Meer as 50 persent van die studente wat ondervra is, het saamgestem met die stellings dat ‘aangesien die teenswoordige gemeenskap waarde aan geld en dinge heg, geestelike rykdom verwaarloos word’.” Byna 70 persent van die studente was ontevrede met die samelewing. Toe hulle gevra is om ’n kleur te kies wat hulle beskouing oor hulle land se toekoms die beste uitdruk, het 38,8 persent grys gekies, 15,7 persent het swart gekies en net 3,1 persent het rooskleurig gekies. Toe hulle gevra is wat hulle graag wil hê die skool hulle moet leer, het die meeste gesê hulle wil leiding hê oor hoe om karakter te bou, soos hoe ’n mens moet leef. “Dít is ’n desperate roep om hulp”, sluit die koerant af.
Verhoging van die IK
Is jou IK—jou intelligensiekwosiënt soos dit deur ’n gestandaardiseerde toets bepaal word—’n maatstaf van jou stabiele, algemene intelligensie? Of het invloede van buite ook ’n uitwerking op die IK? Deskundiges op die gebied van intelligensietoetsing het kwaai meningsverskille oor sulke vrae. Nuwe getuienis dui sterk daarop dat die skool, aangesien dit kinders leer hoe om te dink en probleme op te los, ’n groot rol speel om die IK te vorm. Volgens die tydskrif Science News het sielkundige Stephen J. Ceci van die Cornell-universiteit in die Verenigde State ongeveer 200 verskillende studies nagegaan wat die ontwikkeling van die IK getabelleer het. Hy het gevind dat alle kinders se IK ná ’n lang skoolvakansie ’n bietjie daal. Verder is kinders wat skool net af en toe bywoon se IK geneig om stelselmatig te daal. Ceci se studies dui daarop dat die IK van een kwart van ’n punt tot ses punte kan daal vir elke skooljaar wat ’n kind mis.
Misdaad word ’n epidemie in Suid-Afrika
Die afgelope twee jaar was daar “’n geweldige vermeerdering in ernstige misdaad” in Suid-Afrika, berig The Star, ’n Johannesburgse koerant. In 1990 was daar 15 109 moorde—’n vermeerdering van 28 persent teenoor 1989 se moordsyfer; gedurende die eerste agt maande van 1991 het die syfer nog 2 persent gestyg. Ander gewelddadige misdade het ook geweldig toegeneem. Die Witness Echo van Pietermaritzburg berig dat daar “elke drie minute ’n vrou in Suid-Afrika verkrag word”—tot 300 000 per jaar, volgens ’n ander skatting. Die koerant haal ’n besoekende sosioloog se woorde aan wat sê dat Suid-Afrika die hoogste voorkomssyfer van verkragtings ter wêreld het. Een misdaadvoorkomingsorganisasie skat dat 1 uit elke 4 Suid-Afrikaanse vroue in haar leeftyd verkrag sal word. Die syfer was skaars tien jaar gelede 1 uit 10.
’n Priester wat teen bulle veg
Die Spaanse koerant El País het verslag gedoen oor die geval van die 55-jarige Ángel Rodríguez Tejedor, plaaslike pastoor van Titulcia (Madrid), wat voor ’n skare van 1500 teen ’n jong bul geveg het om geld vir sy kerk in te samel. (Die geld wat hy tydens ’n vorige stiergeveg ingesamel het, het vir ’n verwarmingtoestel in ’n klooster betaal.) Op pad na die arena het hy voor die kerk gaan staan om te bid en met ’n bewende stem voor die beeld van die Maagd van die Rosekrans uitgeroep: “¡Guapa, ayúdame!” (Help my, mooie meisie!) Toe die oomblik aanbreek om die bul dood te maak, het die pastoor die kerk se koster gestuur om die dier van kant te maak. Die koerant het gesê dat die pastoor en sy span die bul se ore as trofee ontvang het en dat die werk wat die pastoor die middag gedoen het “te oordeel na die bywoning meer waardeer is as die Mis wat hy Sondag gehou het”.
Die gesinslewe in Europa
Die Franse boek Euroscopie sê dat egskeidingsyfers in Europa binne 20 jaar verdrievoudig het (van 171 000 tot 530 000). Die boek maak veral melding van die Verenigde Koninkryk waar egskeidingsyfers tussen 1960 en 1988 sesvoudig vermeerder het. In Denemarke eindig 1 uit elke 2 huwelike nou in ’n egskeiding—ongeveer dieselfde as in die Verenigde State. Die Franse tydskrif L’Express lewer kommentaar oor hierdie deel van die boek en sê: “Hoewel Europeërs steeds [die gesin] boaan hulle lys van waardes sit, bly die eeue oue instelling verbrokkel.”
Vasstaande feite?
’n Onlangse artikel in The Wall Street Journal het die betroubaarheid van baie van die “wetenskaplike” studies bevraagteken wat vervaardigers gebruik om hulle produkte te adverteer of te verdedig. Deur ’n opname onder ’n beperkte, onverteenwoordigende groepie mense te maak, of deur misleidende vrae te vra of met veronderstellings te werk wat hulle eie belange bevorder, kan studies gemaak word om feitlik enige standpunt te ondersteun. Dikwels betaal maatskappye wat ’n finansiële aandeel in die bevinding het daarvoor. Byvoorbeeld, die materiaalluierbedryf het onlangs twee studies geborg wat tot die slotsom gekom het dat papierluiers skadelik is vir die omgewing. Intussen het die papierluierbedryf twee studies geborg wat presies die teenoorgestelde “bewys” het! Eric Miller, die redakteur van ’n nuusbrief wat ongeveer 2000 sulke studies elke jaar nagaan, het aan die Journal gesê: “Daar is ’n stadige agteruitgang in etiek.” Hy het bygevoeg: “Die feit dat mense besluite neem wat op hierdie dinge gegrond is, is kommerwekkend. Dit is dalk ’n onsigbare misdaad, maar dit is nie sonder slagoffers nie.”