Luister jy met empatie?

GESTEL jy het oor die middele beskik om aan elke persoon in jou lewe ’n duur geskenk te gee. Hoe gelukkig en vol waardering sou hulle tog wees! Eintlik kan jy aan ander ’n spesiale geskenk gee, iets wat hulle werklik nodig het. Dit sal jou nie ’n sent kos nie. Wat is dit? Jou aandag. Die meeste mense wil aandag hê en reageer met waardering wanneer hulle dit kry. Maar om kwaliteitsaandag te gee, moet jy met empatie luister.

As jy ’n ouer of ’n werkgewer is of in enige hoedanigheid dien waarin mense jou vir raad en leiding nader, moet jy met empatie luister. As jy dit nie doen nie, sal mense agterkom dat jy ’n gebrek aan empatie het en sal dit afbreuk doen aan jou geloofwaardigheid.

Selfs as jy nie dikwels om raad gevra word nie, moet jy steeds met empatie na mense luister, soos wanneer ’n vriend na jou toe kom vir bemoediging. Soos ’n Bybelspreuk sê, kan dit tot skande lei as ’n mens nie luister voordat jy praat nie (Spreuke 18:13). Wat is dan van die maniere waarop jy kan toon dat jy iemand is wat met empatie luister?

Luister aandagtig

Wat beteken dit om met empatie te luister? Webster’s New Collegiate Dictionary definieer “empatie” só: “Die vermoë om in ’n ander se gevoelens of gedagtes te deel.” Dieselfde woordeboek definieer “luister” soos volg: “Om met peinsende aandag te hoor.” ’n Luisteraar wat empatie toon, hoor dus nie net wat iemand sê nie. Hy skenk aandag en deel in daardie persoon se gedagtes en gevoelens.

Dit vereis dat jy al jou aandag toespits op wat jy hoor en nie jou gedagtes laat dwaal nie. Selfs om te dink hoe jy sal antwoord, veroorsaak dat jy nie aandagtig luister nie. Beoefen selfdissipline om te konsentreer op wat die ander persoon sê.

Kyk die persoon wat met jou praat in die oë. As jou oë dwaal, sal dit lyk of jy ongeïnteresseerd is. Let op sy gebare en lyftaal. Glimlag of frons hy? Is daar humor, hartseer of besorgdheid in sy oë? Is wat hy ongesê laat betekenisvol? Moenie jou oor jou antwoord bekommer nie; dit sal natuurlik volg as jy met toegespitste aandag luister.

Terwyl jy luister, sal jy waarskynlik jou kop knik en bevestigende uitdrukkings gebruik, soos ‘ek sien’ en ‘ek verstaan’. Dit kan aandui dat jy volg. Maar moenie dink dat kopknikke en bevestigings mense sal laat dink dat jy luister wanneer jy nie werklik luister nie. Trouens, aanhoudende knikke met die kop kan ongeduld verraai. Dit is asof jy sê: ‘Skud op. Praat gou. Kry klaar.’

Jy moet in elk geval nie te besorg wees oor sulke besonderhede nie. Sorg net dat jy werklik luister en jou antwoorde sal jou opregtheid weerspieël.

Goeie vrae toon ook dat jy aandagtig luister en volg. Dit toon dat jy belangstel. Vra om opheldering van punte wat verswyg of onduidelik is. Stel vrae wat die ander persoon nooi om uit te wei en hom verder uit te druk. Moenie jou daaroor bekommer dat jy hom moontlik nou en dan onderbreek nie, maar moet dit nie te dikwels doen nie. Dit is deel van die luisterproses om dinge goed te begryp. As jy die ander persoon nie te dikwels onderbreek nie, sal hy dit waardeer dat jy alles wat hy sê goed wil verstaan.

Toon begrip

Dít kan die moeilikste wees, selfs al het jy werklik meegevoel met die persoon wat met jou praat. Is jy gou om optimistiese wenke en oplossings te gee as iemand wat ontsteld is na jou toe kom? Wys jy hom gou daarop dat die situasie nie so erg is in vergelyking met iemand anders se lyding nie? ’n Mens dink dalk dat dit sal help, maar dit kan ’n negatiewe uitwerking hê.

Daar is verskeie redes waarom jy moontlik geneig is om op te hou luister en oplossings te begin gee. Jy meen dalk dat jou entoesiastiese wenke presies is wat nodig is om die lydende persoon op te beur. Of jy kan dit jou plig ag om “reg te maak” wat ook al “verkeerd” is en meen dat as jy dit nie doen nie, jy nie behulpsaam is of “jou plig doen” nie.

Maar ’n vroeë stroom oplossings stuur gewoonlik ontmoedigende boodskappe uit, soos: ‘Ek sien dat jou probleem baie eenvoudiger is as wat jy te kenne gee.’ Of: ‘Ek stel meer belang in my eie reputasie as ’n probleemoplosser as in jou welsyn.’ Of miskien: ‘Ek verstaan eenvoudig nie—en ek wil ook nie verstaan nie.’ As die probleem van iemand wat ly met dié van ander vergelyk word, is die boodskap wat dit oordra gewoonlik: ‘Jy behoort jou te skaam dat jy verontrus is terwyl ander mense meer as jy ly.’

As jy sulke ontmoedigende boodskappe onwetend uitstuur, sal jou vriend meen dat jy nie werklik na hom geluister het nie en dat jy nie verstaan nie. Hy kan selfs die gevolgtrekking maak dat jy dink dat jy beter as hy is. Volgende keer sal hy hom tot iemand anders wend vir bemoediging.—Filippense 2:3, 4.

Gestel jou vriend voel onnodig verontrus? Hy voel dalk sonder gegronde rede skuldig. Moet jy dit gou vir hom sê sodat hy beter kan begin voel? Nee, want as jy nie eers na hom geluister het nie, sal jou gerusstellings min bemoediging bied. In plaas van verlig te voel, sal hy voel dat hy steeds nie sy hart uitgestort het nie en dat hy nog sy skuldgevoelens dra. Dit is soos ’n 19de-eeuse filosoof, Henry David Thoreau, dit gestel het: “Twee is nodig om die waarheid te vertel: die een om dit te sê en die ander om dit te hoor.”

Hoe gepas is die Bybel se riglyn tog: ‘Wees gou om te hoor, stadig om te praat’ (Jakobus 1:19). En dit is ook baie belangrik om met empatie te luister! Deel in die gevoelens van die een wat jou in sy vertroue neem. Erken die moeilike aard van sy probleem, die intensiteit van sy kommer. Moenie sy probleem kleineer deur dinge te sê soos: ‘Ag, dis net nie ’n lekker dag vir jou nie’, of: ‘Dis nie regtig so erg nie.’ Dit is ironies dat sulke kleinering sy verontrustheid selfs kan vererger. Hy sal gefrustreerd voel omdat jy nie sy boodskap ernstig opneem nie. Laat jou antwoorde dus toon dat jy hoor wat gesê word en dat jy aanvaar dat dit is hoe hy op die oomblik oor sake voel.

Om met empatie te luister, beteken nie dat jy moet saamstem met die persoon wat jou in sy vertroue neem nie. Iemand roep dalk uit: “Ek haat my werk!” en jy meen dat hy nie ’n goeie rede daarvoor het nie. Maar as jy met afkeuring reageer (‘Jy behoort nie so te voel nie’) of met ontkenning (‘Jy bedoel dit nie regtig nie’), sal hy tot die slotsom kom dat jy nie verstaan nie. Jou opmerkings moet jou begrip weerspieël. Jy kan vir die persoon wat sy werk haat, sê: ‘Dit plaas seker groot druk op jou.’ Vra dan besonderhede ter verduideliking. Sodoende stem jy nie noodwendig saam dat hy sy werk moet haat nie, maar erken jy eenvoudig dat dit is hoe hy tans voel. Daardeur stel jy hom tevrede dat jy geluister het en dat hy al sy gevoelens oorgedra het. As ’n probleem gedeel word, word dit dikwels ligter.

So ook kan iemand wat sê: “My vrou gaan vandag vir ’n roetine-ondersoek”, bedoel: “Ek is bekommerd.” Toon deur jou reaksie dat jy dit besef. Dit toon dat jy na die bedoeling agter sy woorde geluister het, wat vertroostender is as om sy bedoeling te ignoreer, dit te ontken of hom te probeer reghelp deur te sê dat hy hom nie moet bekommer nie.—Romeine 12:15.

Goeie luisteraars praat ook!

The Art of Conversation praat van dié wat luister, maar baie min sê, wat “dink dat dit hulle die voorkoms van waardige terughoudendheid gee”. Dit dwing die ander persoon om die volle las van die gesprek te dra, wat onbeleef is. Daarenteen is dit ook onbeleef, en vermoeiend, as die persoon na wie jy luister aanhoudend praat sonder om jou toe te laat om jou uit te druk. Terwyl jy dus ’n goeie luisteraar moet wees, kan jy ook die ander persoon laat weet dat jy iets nuttigs te sê het.

Wat kan jy sê? Moet jy nou raad gee nadat jy beleef na jou vriend se gedagtes geluister het? Miskien, as jy bekwaam is om dit te gee. As jy ’n oplossing vir jou vriend se probleem het, kan jy hom gerus daarvan vertel. Jou woorde sal ’n mate van gesag dra, aangesien jy tyd afgestaan het om eers te luister. As jy nie bekwaam genoeg is om jou vriend die soort riglyne of hulp te gee wat hy nodig het nie, moet jy probeer om hom te verwys na iemand wat dit wel kan doen.

Maar in party gevalle is raad nie nodig nie en word dit ook nie gevra nie. Pas dus op dat jy nie die goeie uitwerking van die feit dat jy geluister het, verswak deur ’n klomp woorde by te voeg nie. Jou vriend moet dalk ’n situasie waaroor hy geen beheer het nie eenvoudig verduur of tyd neem om sy negatiewe gevoelens te verwerk. Hy het na jou toe gekom om oor sy probleem te praat. Jy het geluister. Jy het in sy gevoelens gedeel, hom verseker dat jy besorg is en dat jy aan hom sal dink en vir hom sal bid. Laat hom weet dat hy welkom is om weer na jou toe te kom en dat jy die vertroulike aard van sy probleme sal respekteer. Hy het dalk sulke bemoediging nodiger as dat jy sy probleem probeer oplos.—Spreuke 10:19; 17:17; 1 Thessalonicense 5:14.

Wanneer een persoon na ’n ander luister, hetsy hy raad gee of nie, baat albei daarby. Die een wat praat, het die tevredenheid dat daar na hom geluister word en dat hy verstaan word. Hy word bemoedig deur die wete dat iemand genoeg omgee om na hom te luister tot hy hom uitgepraat het. Die luisteraar word ook beloon. Ander waardeer sy besorgdheid. As hy raad gee, is dit des te aanneemliker omdat hy nie praat tot hy die situasie wat onder sy aandag gebring is heeltemal verstaan nie. Dit verg weliswaar tyd om met empatie te luister. Maar wat ’n lonende belegging is dit tog! Ja, deur mense jou peinsende aandag te gee, gee jy hulle ’n spesiale geskenk.