’n Beter begrip word verkry
“EK SOU nie sê dat dit so ’n genotvolle tydperk in ’n vrou se lewe is nie”, het een vrou erken wat al haar menopouse gehad het, “maar ek dink dat ’n mens daaruit kan leer. Ek het geleer hoe om my beperkinge in ag te neem. As my liggaam ’n bietjie meer sorg of rus nodig het, gee ek gehoor en gee dit die respek wat dit toekom.”
’n Opname onder vroue waaroor daar in die tydskrif Canadian Family Physician berig is, het getoon dat die ergste aspek van die menopouse die feit is dat ’n mens “nie weet wat om te verwag nie”. Maar vroue wat naderhand begryp het dat die menopouse ’n natuurlike oorgang is, het “minder beangs, terneergedruk en prikkelbaar asook meer optimisties oor hulle lewe” gevoel.
Wat dit is
Webster’s Ninth New Collegiate Dictionary definieer die menopouse soos volg: “Die tydperk wanneer die natuurlike menstruasie ophou, wat gew[oonlik] tussen die ouderdom van 45 en 50 plaasvind.” Die menopouse is ook al summier as die finale beëindiging van menstruasie geïdentifiseer.
By sommige vroue vind die beëindiging van menstruasie skielik plaas; een maandstonde eindig en daar is nooit weer een nie. Ander se maandstondes raak onreëlmatig en verskyn met tussenposes van drie weke tot etlike maande. Wanneer ’n volle jaar verbygegaan het sonder dat ’n vrou ’n maandstonde gehad het, kan sy met sekerheid die gevolgtrekking maak dat die menopouse met haar laaste menstruasie plaasgevind het.
Wanneer en waarom dit gebeur
Oorerflikheid, siekte, stres, medikasie en chirurgie kan die tyd wanneer dit gebeur, beïnvloed. In Noord-Amerika is die gemiddelde ouderdom wanneer die menopouse plaasvind ongeveer 51. Die tyd wanneer dit gebeur, wissel gewoonlik tussen die vroeë veertigerjare en die middel-vyftigerjare en vind selde vroeër of later plaas. Statistiek dui aan dat vroue wat rook geneig is om ’n vroeë menopouse te hê en dat vroue wat oorgewig is geneig is om ’n laat menopouse te hê.
By geboorte bevat ’n vrou se eierstokke al die eiers wat sy ooit sal hê; etlike honderdduisende daarvan. Gedurende elke maandelikse siklus word daar van 20 tot 1 000 eiers ryp. Dan word daar een, of soms meer as een, uit die eierstok vrygestel en word dit vir bevrugting beskikbaar. Die ander ryp eiers gaan verlore. Daarbenewens styg en daal die vlakke van die estrogeen- en progesteroonhormone gereeld in ooreenstemming met die rypingsproses van die eiers.
Wanneer ’n vrou verby haar laat dertigerjare is, begin die estrogeen- en progesteroonvlakke daal, óf geleidelik óf onreëlmatig, en die vrystelling van die eiers vind dalk nie meer met elke siklus plaas nie. Maandstondes raak minder gereeld en vind gewoonlik met langer tussenposes plaas; die maandelikse vloeiing verander van patroon en word ligter of swaarder. Uiteindelik word geen verdere eiers vrygestel nie, en die maandstondes hou op.
Die finale menstruasie is die hoogtepunt van ’n proses van veranderings in die hormoonvlakke en in die werking van die eierstokke wat moontlik tot tien jaar kon geduur het. Kleiner hoeveelhede estrogeen word egter steeds 10 tot 20 jaar ná die menopouse deur die eierstokke geproduseer. Die byniere en vetselle produseer ook estrogeen.
Belangrike veranderings in ’n vrou se lewe
Weefsels wat gevoelig vir of afhanklik van estrogeen is, word beïnvloed namate die estrogeenvlak daal. Warmgloede is vermoedelik die gevolg van hormonale uitwerkings op dié deel van die brein wat daarvoor verantwoordelik is om die liggaam se temperatuur te reguleer. Die presiese meganisme is onbekend, maar dit lyk asof die liggaam se termostaat laer gestel word sodat die temperature wat voorheen gemaklik gevoel het, skielik té warm word, en die liggaam begin te gloei en sweet om homself af te koel.
In haar boek The Silent Passage—Menopause sê Gail Sheehy: “Die helfte van alle vroue wat warmgloede kry, begin dit kry terwyl hulle nog normaal menstrueer, wat al op veertig kan begin. Studies toon dat die meeste vroue twee jaar lank warmgloede kry. ’n Kwart van die vroue kry dit vyf jaar lank. En 10 persent kry dit vir die res van hulle lewe.”
Op hierdie tydstip in ’n vrou se lewe word die vaginale weefsels dunner en minder vogtig namate estrogeenvlakke daal. Ander simptome wat vroue ervaar, sê Gail Sheehy, kan die volgende insluit: “nagsweet, slaaploosheid, inkontinensie, skielike aanvalle van buikswellings, hartkloppings, huilery sonder rede, woedeuitbarstings, skeelhoofpyne, jeukerige, kriewelrige vel [en] vergeetagtigheid”.
Tye van depressie
Veroorsaak die daling in estrogeen depressie? Oor hierdie vraag is daar al baie gedebatteer. Die antwoord is blykbaar dat dit wel onder sommige vroue die geval is, soos dié wat voor hulle maandstondes luimwisselings ondervind het en dié wat as gevolg van nagsweet aan slaaploosheid ly. Vroue in hierdie groep is blykbaar baie gevoelig vir die emosionele uitwerking van hormonale wisselings. Volgens Gail Sheehy ondervind hierdie vroue gewoonlik “groot verligting wanneer hulle die postmenopousale tydperk bereik” en die hormoonvlakke stabiliseer.
Hewiger simptome sal waarskynlik ondervind word deur vroue wat die menopouse skielik ondergaan as gevolg van bestraling, chemoterapie of die chirurgiese verwydering van albei eierstokke. Hierdie prosedures kan ’n skielike daling in estrogeenvlakke en gevolglik die begin van menopousale simptome veroorsaak. Estrogeenvervangingsmedikasie kan in hierdie gevalle voorgeskryf word na gelang van die vrou se gesondheid.
Die hewigheid en die tipe simptome wat ervaar word, verskil aansienlik van vrou tot vrou, selfs onder vroue wat familie van mekaar is. Dit is omdat hormoonvlakke van vrou tot vrou verskil en teen verskillende tempo’s daal. Daarbenewens verskil vroue wat betref hulle emosies, stresvlakke, vermoëns om dinge te verwerk en verwagtinge namate hulle die menopouse nader.
Die tyd wanneer die menopouse ondervind word, val dikwels saam met ander stresvolle omstandighede in ’n vrou se lewe, soos om na bejaarde ouers om te sien, weer te begin werk, kinders te sien opgroei en die huis verlaat, asook ander aanpassings wat met die middeljare gepaardgaan. Hierdie stresvolle situasies kan liggaamlike en emosionele simptome veroorsaak, waaronder vergeetagtigheid, gebrek aan konsentrasie, angs, prikkelbaarheid en depressie, wat verkeerdelik aan die menopouse toegeskryf kan word.
’n Lewensfase
Die menopouse is nie die einde van ’n vrou se produktiewe lewe nie—slegs van haar reproduktiewe lewe. Ná ’n vrou se laaste maandstonde is haar gemoedstemming gewoonlik stabieler, en dit wissel nie met die maandelikse hormoonsiklusse nie.
Hoewel ons ons aandag op die beëindiging van menstruasie gevestig het omdat dit ’n ooglopende verandering is, is dit slegs een van die aspekte van die oorgangsproses wanneer die reproduktiewe tyd van ’n vrou se lewe ten einde loop. Puberteit, swangerskap en kindergeboorte is ook oorgangstye wat met hormonale, liggaamlike en emosionele veranderings gepaardgaan. Die menopouse is dus die laaste, maar nie die enigste tyd wanneer hormone veranderings in ’n vrou se lewe teweegbring nie.
Die menopouse is dus ’n lewensfase. ’n Voormalige hoofredakteur van die Journal of the American Medical Women’s Association het geskryf: “Miskien sal mense ophou om die menopouse as ’n krisis, of selfs as ‘dié oorgang’, te beskou, en dit meer gepas sien as ‘net nog ’n oorgang’.”
Dit is gerusstellend dat die boek Women Coming of Age sê dat die einde van ’n vrou se vrugbaarheidstydperk “so natuurlik en onvermydelik soos die voorbestemde begin daarvan is. Wanneer die menopouse bereik word, is dit in werklikheid ’n teken van liggaamlike gesondheid—’n teken dat daar niks met [haar] liggaam se innerlike klok skort nie.”
Maar wat kan egter gedoen word om hierdie oorgang so glad as moontlik te laat verloop? En hoe kan ’n huweliksmaat en gesinslede gedurende hierdie oorgang in ’n vrou se lewe ondersteuning bied? Die volgende artikel sal hierdie onderwerpe bespreek.
[Prent op bladsy 6]
Die menopouse val dikwels saam met ander stresvolle omstandighede, waaronder die verantwoordelikheid om na bejaarde ouers om te sien