Wat beteken dit om oud te wees?

“DIE OUDERDOM IS GLAD NIE SO SLEG WANNEER ’N MENS AAN DIE ALTERNATIEF DINK NIE.”—Maurice Chevalier.

UITEINDELIK raak die verouderingsproses almal. Dit is onvermydelik. Dit begin amper ongemerk—’n pyntjie hier, ’n plooitjie daar en ’n paar grys hare—maar uiteindelik word ’n mens deur sy genadelose greep oorweldig. Nog nooit in die geskiedenis het soveel mense die gevolge van die ouderdom gevoel nie.

’n Vername oorsaak van die toename in die aantal bejaardes is die welslae wat die mediese wetenskap in die beheer van dodelike siektes behaal het. Byvoorbeeld, in die Verenigde State verteenwoordig diegene oor 65 omtrent 12 persent van die bevolking en in Japan ongeveer 11 persent. Amerikaners oor die ouderdom van 85 het van 700 000 in 1953 tot 2,1 miljoen in 1978 toegeneem. Trouens, omtrent 50 000 Amerikaners en ongeveer 3 700 Kanadese is honderd jaar oud of ouer!

Hoewel bejaardes produktiewer lewens as in die verlede lei, word ’n mens se latere jare sonder uitsondering deur ’n afname in sekere vermoëns belemmer. Gehoor, gesigsvermoë, spieraanpassing en beweeglikheid word alles beïnvloed namate ’n mens ouer word. Party bejaardes moet eensaamheid en selfs seniliteit verduur. Ander voel hulle verloor hulle aantreklikheid en raak terneergedruk.

Dit is dikwels hoe ’n mens jou by die verouderingsproses aanpas wat jou geluk of gebrek daaraan bepaal. Wanneer iemand sê: “Ek is te oud om dit te doen”, is dit soms eerder die gesindheid as enigiets fisies wat die deur tot moontlike bedrywighede toemaak.

’n Jeugdige het besondere insig getoon toe hy gesê het: “Oud, volgens my, is enigiemand wat opgehou het om die lewe voluit te lewe, enigiemand wat nie meer die lewe liefhet en geniet nie. Dit is nie werklik moontlik om ’n ouderdom aan ‘oud’ te heg nie, want daar is tieners wat oud lyk, terwyl daar bejaardes is wat jonk lyk.”

Bejaard maar gelukkig en tevrede

Vir party is die latere lewensjare, in sekere opsigte, in werklikheid goue jare. Hierdie gelukkige bejaardes geniet vryheid van die druk en beperkings van vaste werk. Vir hulle beteken die ouderdom meer tyd om hulle kleinkinders te geniet. Hulle besef dat hulle geluk nie afhang van wat ander van hulle dink nie. Hulle het moontlik meer vrymoedigheid om te sê wat hulle dink en is moontlik meer ontspanne en tevrede.

Daarbenewens kan sulke mense verby hulle eie behoeftes kyk en vreugde daaruit put om diegene wat hulp nodig het te help. Hulle staan die blindes by deur vir hulle te lees, neem weeskinders op uitstappies of help die gestremdes om beter oor hulleself te voel. Ander leer nuwe vaardighede en doen dinge wat hulle nie kon doen terwyl hulle ’n gesin grootgemaak of ’n bestaan gemaak het nie. Die beroemde Amerikaanse skilder Grandma Moses het haar loopbaan as skilder begin toe sy diep in die 70 was en het 25 skilderye ná haar 100ste verjaarsdag voltooi!

’n Mens hoef natuurlik nie ongewone dinge te doen om vreugde te vind nie. Op die ouderdom van 86 het ’n wêreldberoemde toneelspeelster gesê: “Ek het my lewe nog nooit so geniet soos nóú nie! So laat? wonder jy. Die voordeel om op hierdie tydstip van my lewe te wees, is dat ek nie meer as ’n paar dae op ’n slag vorentoe of agtertoe kyk nie. Ek geniet my lewe nou.” Sy het bygevoeg: “As jy werklik goed oor jouself, jou lewe, wil voel, hoef jy nie die voorblad te haal of ’n miljoen dollar te maak nie.”

Nog ’n voordeel van die ouderdom is die wysheid en ondervinding wat gewoonlik saam met die grys hare verkry word. Waardeer jy hierdie bates? Een vrou wat dit waardeer, het gesê: “Ek waardeer die wysheid wat ek deur die jare verkry het. Ek het geleer wat werklik belangrik is en dit het my gehelp om die probleme van die lewe die hoof te bied. Om die waarheid te sê, talle jonger vroue kom na my toe vir raad. Hulle sê daarna gewoonlik: ‘Ek is so bly ek het met jou gepraat. Ek het nog nooit so daaraan gedink nie.’ Ek sal dit vir niks verruil nie. Ek is so dankbaar dat ek van hulp kan wees, veral vir jongeres.”

Hoe bejaardes beskou word

Vroeër is bejaardes hooggeag en is hulle raad gevolg. Dit het in baie lande verander. Vandag word bejaardes dikwels geïgnoreer en selfs mishandel. Dit is jammer, aangesien bejaardes ’n waardevolle bron van wysheid en ondervinding verteenwoordig wat jonger mense tot hulle voordeel kan benut. Dit gee bejaardes natuurlik nie die reg om in ander mense se lewens in te meng nie.

Gelukkig ontvang bejaardes in party gemeenskappe nog die agting wat hulle toekom. In Japan en in die meeste Afrikalande bly hulle byvoorbeeld dikwels die kern van die gesins- en stameenheid. In die Abkhasiese Republiek, Georgië, in die voormalige Sowjetunie, waar dit iets alledaags is dat mense ouer as honderd jaar word, word honderdjariges deur die jonger geslagte geëerbiedig. Die bejaardes se woord word dikwels as wet in die gesin beskou.

Wanneer kinders hierdie bron van wysheid benut, vind die gesinseenheid daarby baat. Daar kan ’n spesiale verhouding tussen grootouers en kleinkinders wees. Dit is deur hierdie verhouding tussen die twee ouderdomsgroepe wat kinders dikwels geduld, medelye, empatie en eerbied leer vir diegene wat ouer as hulle is. Wanneer hulle hierdie kontak verloor, kan kinders nadelig beïnvloed word.

Hoe wil hulle behandel word?

Bejaardes wil met eerbied behandel word. Hulle moet kan besluite neem en kan voel dat hulle beheer oor hulle lewe het. Hoewel hulle fisiese vermoëns saam met die ouderdom afneem, bly diegene wat hulle verstand aktief hou gewoonlik helder van verstand. Hulle kan weliswaar nie so vinnig dink of nuwe dinge so vinnig leer soos toe hulle jonger was nie. Maar hulle moenie opsy gestoot word en hulle rol in die gesin verloor nie, en ander moet ook nie die takies oorneem wat bejaardes graag vir hulleself wil doen nie. Dit sal hulle frustreer en ontmoedig en hulle onbevoeg en selfs nutteloos laat voel.

Produktiewe bedrywighede vir bejaardes is noodsaaklik; dit help om hulle ’n gevoel van eiewaarde te gee. Dit is betekenisvol dat honderdjariges in die Abkhasiese Republiek dikwels talle dagtakies het, soos om in die landerye te werk, die pluimvee te voer, die wasgoed te was, die huis skoon te maak en na die klein kindertjies om te sien—en dit alles dra ongetwyfeld tot hulle langlewendheid by. Wanneer bejaardes betekenisvolle werk het, gaan dit inderdaad goed met hulle. Waarom? Omdat hulle ’n doel in die lewe het.

Selfs wanneer bejaardes invalides word weens ’n beroerte of ’n ander siekte, wil hulle nog met waardigheid behandel word. Hulle waardeer dit nie wanneer hulle begripsvermoë onderskat word of wanneer daar met hulle soos met ’n kind geraas word nie. As hulle nie kan praat nie, kan hulle gewoonlik hoor, en dit is te begrype dat hulle sensitief is. As gevolg van groot hoeveelhede medikasie kan dit soms voorkom asof hulle seniel is, terwyl hulle in werklikheid nie is nie. Empatie kan dus, meer as enige ander emosie, die sleutel tot behoorlike sorg vir hulle wees.

Aangesien bejaardes dalk tot hulle huise beperk is, moet hulle daarvan verseker word dat hulle nie vergeet word nie. Hulle waardeer besoekers. Hoe jammer is dit tog wanneer lede van die Christengemeente dit nalaat om invalide bejaarde lede te besoek of te bel wat in die verlede ’n groot bydrae tot die uitbreiding van die Koninkrykswerk gelewer het! Sulke besoeke of telefoonoproepe verg werklik betreklik min tyd in vergelyking met die groot voordeel wat dit vir bejaardes kan inhou!

Maar ongeag hoe ander hulle behandel, baie hang af van hoe bejaardes hulleself beskou. Soos ’n 75-jarige vrou gesê het: “Wat my werklik aan die gang hou, is om altyd iets te hê om te doen. As ek nie planne en doelwitte gehad het nie, sou dit vir my onmoontlik wees om aan die gang te bly. Natuurlik het ek fisiese probleme. Maar dit is ook die geval met die meeste mense van my ouderdom.”

Bejaardes moet dit vermy om altyd te kla en nie hulle samewerking te gee nie. Dit is dalk nie maklik wanneer ’n mens ly nie. “Selfs al het ek fisiese probleme”, het een bejaarde man gesê, “het my kwale nie my lewensvreugde laat afneem nie. Ek dink ’n mens se gesindheid is van die allergrootste belang. Die ondervinding daarvan om al hierdie jare te lewe, het ’n verrykende invloed op my gehad. En ek voel die sleutel daartoe om jonk te bly, is om met jongmense te assosieer. Hulle vind baat by my wysheid en ek maak gebruik van hulle energie. Jy sien, ek is in werklikheid nog jonk van hart.”

Wat kan jy doen?

Behoort jy, as jy jonk is, jou beskouing van die ouderdom en jou behandeling van bejaardes te verbeter? As jy bejaard is, waarom vra jy jou nie die vrae af wat in die meegaande venster uiteengesit is nie? Is daar dinge wat jy kan doen om jou situasie te verbeter?

As jy op al die vrae ja antwoord, sal jy selde ’n gebrek aan vriende, oud of jonk, hê. Ander sal graag by jou wil wees. Jy sal bowenal jou eie geselskap geniet en vind dat die lewe, op enige ouderdom, interessant en vol kan wees.

[Venster op bladsy 16]

Selfondersoek vir bejaardes

◻ Kyk ek hoopvol na die toekoms?

◻ Is ek nog nuuskierig en ywerig om nuwe dinge te leer?

◻ Probeer ek so bedrywig as moontlik bly?

◻ Neem ek elke dag soos dit kom, en maak ek die nodige aanpassings?

◻ Is ek opgeruimd en aanmoedigend by ander?

◻ Probeer ek my humorsin behou?

◻ Eenvoudig gestel—word ek met waardigheid oud?

[Prent op bladsy 15]

Besoek jy die bejaardes?