“’n Simfonie van volmaakte tydsberekening”
Deur Ontwaak!-medewerker In Suid-afrika
MENSLIKE spraak is ’n wonder. Ongeveer 100 spiere in die bors, keel, kakebeen en lippe werk saam om tallose verskillende klanke voort te bring. Elke spier is ’n bundel van honderde tot duisende vesels. Meer breinselle beheer hierdie spiervesels as wat nodig is om die spiere in die bene van ’n atleet te beheer. Een senusel is voldoende om elke 2000 vesels in die kuitspiere te beheer. In teenstelling hiermee is senuselle wat die stemkas, of larinks, beheer soms aan maar net twee of drie spiervesels geheg.
Elke woord of kort frase wat jy gebruik, het sy eie patroon van spierbewegings. Al die inligting wat nodig is om ’n frase soos “Hoe gaan dit met jou?” te sê, word in die spraaksentrum van jou brein gestoor. Beteken dit dat jou brein ’n unieke, onbuigsame spierprogram gebruik wat stap vir stap uitgevoer word om elke woord of frase te sê? Nee. Ons spraakvermoë is baie verstommender as dit. Jy kan byvoorbeeld ’n seer in jou mond hê wat dit moeilik maak om woorde op jou unieke manier uit te spreek. Sonder dat jy bewustelik daaraan dink, pas die brein die beweging van die spraakspiere aan, wat jou in staat stel om die woorde so na as moontlik aan jou gewone manier van praat uit te spreek. Dit lei tot ’n ander merkwaardige feit.
’n Eenvoudige mondelinge groet soos “Hallo” kan baie verskillende dinge beteken. Die stemtoon kan toon of die spreker gelukkig, opgewonde, verveeld, haastig, vererg, hartseer of bang is en kan verskillende grade van sulke emosionele toestande openbaar. Ja, die betekenis van ’n enkele uitdrukking kan verander na gelang van die hoeveelheid beweging en die haarfyn tydsberekening van verskeie spiere.
“Teen ’n gerieflike spoed”, verduidelik dr. William H. Perkins in sy boek Stuttering Prevented, “bring ons ongeveer 14 klanke per sekonde voort. Dit is twee keer vinniger as wat ons ons tong, lippe, kakebeen of enige ander deel van ons spraakmeganisme kan beheer wanneer ons hulle apart beweeg. Maar as hulle almal vir spraak gekombineer word, werk hulle soos die vingers van bedrewe tiksters en konsertpianiste. Hulle bewegings oorvleuel mekaar in ’n simfonie van volmaakte tydsberekening.”
Party voëls kan tot ’n beperkte mate menslike spraakklanke naboots. Maar geen dier het ’n brein wat geprogrammeer is om soos die mens spraak voort te bring nie. Dit is nie verbasend dat wetenskaplikes misluk het in hulle pogings om ape duidelike spraakklanke te laat voortbring nie. Volgens die neurobioloog Ronald Netsell kan die vermoë om te praat, vergelyk word met dié van “die buitengewone persoon wat die klavier geheel en al ‘op gehoor’ speel”. Of soos die leksikograaf Ludwig Koehler gesê het: “Menslike spraak is ’n geheim; dit is ’n Goddelike gawe, ’n wonderwerk.”