Bejaardes as teiken

MOENIE om die bos gelei word nie. Bedrieërs het hulle huiswerk gedoen. Hulle weet watter dinge veral van ouer mense gewilde teikens vir swendelary maak. Byvoorbeeld, in die Verenigde State is slegs ongeveer 12 persent van die bevolking mense ouer as 65 jaar. Maar hulle het ’n gesamentlike persoonlike inkomste van meer as $800 miljard (R3,55 biljoen), wat byna 70 persent van die netto waarde van Amerikaanse gesinne uitmaak. Dit is nie verbasend dat ongeveer 30 persent van alle bedrogslagoffers sulke ouer mense is nie.

Wat maak bejaardes kwesbaar? “Hulle is geneig om van nature goedgelowig te wees en is dalk nie op hoogte van moderne beleggingsmetodes nie”, verduidelik die tydskrif Consumers’ Research. Een polisieamptenaar het dit betreur dat telebemarkingsbedrog “veral teer op die eensames en die kwesbares—oumense—wat die meeste van die slagoffers uitmaak. Hierdie mense het grootgeword in ’n era toe ’n man se handdruk so goed soos sy woord was.” ’n Verteenwoordiger van die Amerikaanse Vereniging vir Pensioenarisse is soos volg aangehaal: “Daar word baie keer gesê dat hebsug jou in die moeilikheid laat beland. Met ouer mense is dit nie hebsug nie. Hulle is bang dat hulle langer as hulle geld sal hou. Hulle wil nie ’n las vir hulle kinders wees nie. Dan is hulle bang om [die bedrog] aan te meld, omdat hulle bang is hulle kinders sal dink dat hulle nie na hulleself kan omsien nie.”

Bejaarde slagoffers van bedrog word nie altyd bedrieg of mislei nie. In sommige gevalle is hulle eensaam en voel hulle miskien dat hulle vriendskap moet “koop”. In een gemeenskap is ’n paar eensame weduwees omgepraat om R88 000 vooruit te betaal vir “lewenslange danslesse”, het een koerantverslaggewer geskryf. “Party was te swak om te loop. Hulle was nie naïef nie, net desperaat.” ’n Dansklub bied aan nuwe lede ’n plek om heen te gaan om saam met hulle nuutgevonde vriende te wees, dikwels mense van hulle eie ouderdomsgroep. ’n Sjarmante, vleiende verkoopsman wat dalk ook as hulle dansinstrukteur optree, is moeilik om te weerstaan.

Ontmoet Japan se swendelaars

Sommige swendelaars buit eensame bejaardes op ander maniere uit. In Japan het gewetenlose bedrieërs hulle as liefdevolle mense voorgedoen, wat die tyd neem om met hulle bejaarde slagoffers te gesels en hulle ’n luisterende oor bied. Hulle besoeke word geleidelik meer, en nadat hulle hulle teiken se vertroue ten volle gewen het, maak hulle hulle oneerlike aanbod. ’n Tipiese voorbeeld van sulke swendelary was ’n vals goudskema waarin ongeveer 30 000 mense, waaronder talle pensioenarisse, na bewering met 200 miljard jen (R6,65 miljard) bedrieg is. “Slagoffers se verliese onverhaalbaar”, was die opskrif in Japan se Asahi Evening News.

Tokio se Asahi Sjimboen het oor hierdie saak berig: ’n Middeljarige verkoopsdame het ’n bejaarde man besoek en gesê: “Ek is meer bekommerd oor jou, mnr. K, as oor my werk, want jy woon alleen.” Sy het na al sy stories geluister, en hy is deur haar sjarme om die bos gelei. Met haar vertrek het sy gevra of sy die volgende dag weer kon kom. “Natuurlik”, het hy geantwoord.

Gereelde besoeke het gevolg; hulle het saans saam geëet, en sy het selfs vir mnr. K kos gebring. “Ek sal na jou omsien tot jy sterf”, het sy beloof. Toe kom die troef: “Ek sal jou eiendom vir jou bestuur. Die firma waarvoor ek werk, het net onlangs ’n baie winsgewende manier ontwikkel om ’n mens se eiendom te gebruik.” Die skema het vereis dat hy ’n verband op sy huis en eiendom neem, staafgoud koop en dit by haar firma belê. Die strik was gestel. Mnr. K het nog ’n slagoffer in ’n lang rits swendelarye geword. Nadat die transaksies deurgevoer is, het die dame nooit weer teruggekeer nie.

“Toe ek ’n soldaat was”, het mnr. K gesê, “was ek op die randjie van die dood. Maar dit is selfs moeiliker om te dink dat ek uit my eiendom bedrieg is deur iemand wat op die swakhede teer van ons oumense wat alleen woon sonder familielede om op staat te maak. Dit wil voorkom of die wêreld ’n tydvak bereik het waarin mense selfs op bedrieglike wyse geld wil maak.”

Bejaardes in Italië word bedrieg

Die boek L’Italia che truffa (Die Italië wat bedrieg) het berig oor ’n uitvoerige plan wat deur swendelaars in Italië uitgedink is om bejaardes van hulle kosbare spaargeld te beroof. In 1993 is ’n regering onder leiding van die voormalige president van die Bank van Italië gestig. Sy handtekening was natuurlik op die banknote (wat nog geldig was) wat gedurende sy presidentskap uitgereik is. ’n Aantal swendelaars wat aan bejaardes se deure geklop en hulle voorgestel het as amptenare van die Bank van Italië en as bewys vervalste identiteitskaarte getoon het, het aan elkeen van hulle slagoffers gesê: “U weet dat die president van die Bank van Italië nou die president van die Kabinet van Ministers is; derhalwe is sy handtekening wat op banknote verskyn nie meer geldig nie. Dit is ons verantwoordelikheid om al die ou banknote van die verskillende gesinne in te vorder en hulle te vervang met nuwes wat deur sy opvolger geteken is . . . Hier is ’n kwitansie. Gaan oormôre na u bank toe, en hulle sal u die bedrag uitbetaal wat u nou vir ons gegee het.” Op hierdie manier het die swendelaars 15 miljoen lira (ongeveer R40 000) in een dag ingepalm!

Sommige swendelaars in Italië nader mense wat nie versigtig is nie, waaronder bejaardes, op straat. Hulle vra onbehoedsame mense om deel te neem aan ’n opname, gee vir hulle vorms om te teken, en sê dat hulle handtekening bloot is om te bevestig dat hulle aan die opname deelgeneem het. In werklikheid teken hulle ’n kontrak wat hulle verplig om iets te doen of te koop.

’n Rukkie later ontvang die slagoffer ’n pakkie met sekere goedere deur die pos, dalk met ’n duidelik sigbare waarskuwing op die verpakking wat aandui dat hy op die een of ander manier beboet sal word as die goedere nie aanvaar word nie. Party mense, veral bejaardes, word bang en dink dat dit beter sal wees om eerder ’n relatief klein bedrag te betaal en die goedere wat nie veel werd is nie te hou as om gedagvaar te word.

Hoe algemeen is swendelary in Italië? Volgens die L’Italia che truffa word daar elke jaar ongeveer 500 000 swendelarye aangemeld. Ten minste drie keer soveel swendelarye word nie aangemeld nie. Een TV-joernalis het gesê: “Die totaal is ongeveer tweemiljoen strikke van alle soorte elke jaar, of iets soos vyf- tot sesduisend per dag.”

En so hou dit aan. Geen ouderdomsgroep (of selfs ras, nasionaliteit of etniese groep) word oorgesien deur diegene wat mense uit hulle geld—en dikwels al hulle spaargeld—sal bedrieg nie. Pas op! Dit kan met jou gebeur.

[Venster/Prent op bladsy 8]

Hoe om te voorkom dat jy bedrieg word

NIE alle telebemarkingsorganisasies is oneerlik nie. Volgens die Amerikaanse Vereniging vir Pensioenarisse (AARP) was daar byvoorbeeld in 1994 in die Verenigde State alleen 140 000 firmas wat telebemarking gedoen het. Daar word geskat dat 10 persent, of 14 000, van hulle oneerlik was. ’n Mens moet dus versigtig wees wanneer iemand jou ’n aanbod maak wat te goed is om te glo. Hier is ’n paar wenke om jou te help voorkom dat telebemarkers jou bedrieg.

◆ As iemand jou bel en vir jou sê dat jy ’n gratis prys gewen het, is dit dalk die beste om die telefoon neer te sit.

◆ As ’n telebemarker volhou dat jy vandag moet koop anders is dit te laat, is dit gewoonlik ’n aanduiding dat die aanbod vals is.

◆ Hou jou kredietkaartnommer geheim. Moet dit nie aan vreemdelinge gee wat bel om fondse in te samel nie.

◆ Moet niks oor die telefoon koop nie tensy jý die oproep gemaak het en te doen het met ’n posbestelfirma wat jy weet ’n goeie reputasie het.

Huiseienaars moet versigtig wees vir huisherstelwerkbedrog. Hier is ’n paar waarskuwings, soos uitgegee deur die AARP-verbruikersaangeleenthede:

◆ Moenie ’n vreemdeling huur voor jy sy of haar verwysings deeglik nagegaan het nie; vra vir name en telefoonnommers van ander klante wat van hulle dienste gebruik gemaak het.

◆ Moet niks teken sonder om dit versigtig deur te gaan nie, en maak seker dat jy alle voorwaardes in enige kontrak of ooreenkoms verstaan en daarmee saamstem.

◆ Moet nooit iemand vertrou om ’n ooreenkoms aan jou te verduidelik nie, tensy dit iemand is wat jy ken en vertrou. Lees self die klein druk.

◆ Moet nooit vooruitbetaal vir herstelwerk nie. Maak seker dat die werk na wense voltooi is voor jy die laaste betaling doen.

Wees wakker. Gebruik gesonde verstand. Moenie huiwer om nee te sê as jy nie iets wil koop nie. En onthou: As dit klink of ’n aanbod te goed is om te glo, is dit waarskynlik.

[Prent op bladsy 7]

Bedrieërs doen hulle dalk voor as liefdevolle mense sodat hulle bejaardes kan bedrieg