Die Donau—As hy maar kon praat!

DEUR ONTWAAK!-MEDEWERKER IN DUITSLAND

Die beroemdste Duitsers van alle tye staar al meer as ’n eeu en ’n half lank stip—maar nikssiende—oor die Donau-rivier uit. Hoe is dit moontlik? In 1842 het die Beierse koning Ludwig I die Walhallaa voltooi—’n Doriese marmertempel wat ontwerp is om vername afgestorwe Duitsers te vereer.

HIERDIE Duitse heldesaal—wat volgens die ontwerp van die Partenon op die Akropolis in Atene gebou is—kyk uit oor die Donau van die hang van ’n heuwel af naby Regensburg, Duitsland, en dit bevat talle borsbeelde van beroemde mans en vroue.

Die agtergrond is net reg. Hierdie prinse, digters, kunstenaars, politici, wetenskaplikes en musici—waaronder meesters soos Beethoven, Einstein, Goethe, Gutenberg, Kepler en Luther—het die Donau goed geken. Baie van hulle het op sy oewers gewoon, sy waters oorgesteek of sy lof besing. Wat ’n verhaal sou die Donau tog kon vertel—as hy maar kon praat!

Meer as net lopende water

“Riviere is vir die aardrykskundige die draers van sediment en handel”, skryf die geskiedskrywer Norman Davies. Maar hy sê dat “hulle vir die geskiedkundige die draers van kultuur, idees en soms konflik is. Hulle is soos die lewe self.” Die Donau vloei deur of grens aan tien verskillende lande—Duitsland, Oostenryk, Slowakye, Hongarye, Kroasië, Joego-Slawië, Bulgarye, Roemenië, Moldowa en die Oekraïne—en het dus al baie kulture, idees en konflikte gesien. Dit is nie verbasend nie dat baie gemeenskappe langs die Donau ’n belangrike rol in die Europese geskiedenis, en selfs in wêreldgeskiedenis, gespeel het.

Neem byvoorbeeld Wene, die hoofstad van Oostenryk. Hierdie stad is al lank een van die onbetwiste kulturele sentrums van die wêreld, ryk aan operageboue, teaters, museums, geskiedkundige huise en biblioteke. Die stad is ook al eeue lank bekend vir sy koffiehuise en tavernes. Die Weense Filharmoniese Orkes word beskou as een van die bestes in die wêreld. Die Universiteit van Wene, wat in 1365 gestig is, is die oudste universiteit in die Duitssprekende wêreld.

Wat idees betref, sê The New Encyclopædia Britannica dat Wene aan die begin van die 20ste eeu “’n vrugbare teelaarde was vir idees wat die hedendaagse wêreld—ten goede of kwade—sou vorm”. Van die persone wat in ’n mate beïnvloed is deur die jare wat hulle daar deurgebring het, is Theodor Herzl, die stigter van Sionisme; Sigmund Freud, die vader van psigoanalise, en Adolf Hitler, wat geen verdere bekendstelling nodig het nie.

Hy skei die “beskawing van die barbare”

“In antieke tye was die Donau-rivier een van die groot skeidslyne van die Europese Skiereiland”, sê Norman Davies. Hy verduidelik: “Die Latynse Danuvius . . . wat in die 1ste eeu AD as die grens van die Romeinse Ryk vasgestel is, het die beskawing van die barbare geskei.”

’n Hele paar stede aan die Donau het ’n belangrike rol in die geskiedenis van die Romeinse Ryk, en later van die sogenaamde Heilige Romeinse Ryk, gespeel. Bratislava, ’n kulturele sentrum in Slowakye en sy hedendaagse hoofstad, was byvoorbeeld van 1526 tot 1784 die hoofstad van Hongarye. En ’n majestueuse kasteel, sowat 100 meter bokant die Donau, was ’n tyd lank die tuiste van die Oostenrykse koningsgesin. Toe Wene in 1741 deur Franse en Beierse troepe bedreig is, het Maria Theresa, wat later keiserin geword het, vir beskerming daarheen gevlug.

Maria Theresa was ’n lid van die Habsburgse vorstehuis. Hierdie vorstehuis—een van die grootstes in Europa—word goed verteenwoordig onder die borsbeelde in die Walhalla.b Hierdie merkwaardige familie, wat tot die 10de eeu teruggevoer kan word, het in die 13de eeu mag gekry en het uiteindelik oor die grootste deel van Sentraal-Europa geheers—dikwels weens polities gemotiveerde huwelike. Francis Ferdinand, die Habsburgse troonopvolger, is in 1914 in Sarajevo in ’n sluipmoordaanval vermoor, en dit het die vonk veroorsaak wat die wêreld aan die brand gesteek het.

Waters vol bloed

Ryke het gekom en gegaan en die Donau aan voortdurende politieke veranderinge onderwerp. Die rivier was die grens van die Bisantynse Ryk van die 11de en 12de eeu. Later het hy grotendeels deur die Ottomaanse Ryk gevloei, aangesien stede aan die Donau soos Belgrado en Boedapest deur die Turke oorgeneem is. Selfs Wene is in 1529 en weer in 1683 onsuksesvol beleër.

Dit is dus geen wonder nie dat die Duitse skrywer, Werner Heider, sê: “Geen ander rivier in Europa is van dieselfde historiese belang as die Donau nie.” ’n Ander skrywer sê dat die rivier in die verlede “die vernaamste roete was waarlangs Europa vanuit die ooste deur die Hunne, Tartare, Mongole en Turke ingeval is”.

Die Donau is ook al deur onlangser oorloë geskend. Die skrywer William L. Shirer sê: “[In 1941], op die nag van 28 Februarie, het Duitse leërafdelings die Donau van Roemenië af oorgesteek en strategiese posisies in Bulgarye ingeneem.” Vier jaar later, in 1945, “het die Russe, wat Wene op 13 April verower het, weer met die Donau opgevaar, terwyl die Amerikaanse Derde Leër stroomaf gekom het om hulle te ontmoet”.

Die Donau se verhaal van kultuur en idees was al te dikwels ’n verhaal van konflik, en sy waters is te dikwels deur die bloed van die mensdom se oorloë besoedel. Maar dit is ook al op ander maniere besoedel.

Nie meer blou nie

Toe Johann Strauss jr. in 1867 die wals “Die blou Donau” gekomponeer het, het die water die blou, sonskynhemel klaarblyklik getrou weerkaats. Maar wat van vandag?

Van sy oorsprong af in die Swart Woud van Duitsland kronkel die Donau sowat 2 850 kilometer in ’n suidoostelike rigting na die Swart See. Dit is, naas die Wolga, die langste rivier in Europa. Sy opvanggebied beslaan 817 000 vierkante kilometer. Maar die konstruksie van die Gabcikowo-dam, ’n deel van ’n hidroëlektriese projek wat in die Donau tussen Wene en Boedapest geleë is, het ’n uitwerking op die omgewing gehad. Volgens een bron het die dam “’n ernstige daling in die grondwatervlak langs die Donau veroorsaak, duisende hektaar woudgebied en vleilande laat opdroog en visvangste in sommige dele van die laer Donau met 80% verminder”.

As die Donau kon praat, sou hy vandag heel waarskynlik huiwerig gewees het om te vertel hoe die mens se onkunde en hebsug hom in ’n skuldige sowel as ’n slagoffer verander het. Saam met die ander drie vernaamste riviere wat in die Swart See uitmond, het die Donau daartoe bygedra dat die Swart See “die vuilste see in die wêreld” geword het, aldus die Russiese koerant Rossiiskaia Gazeta. Dieselfde koerant sê dat die Swart See “besig is om ’n pynlike dood te sterf”, en dit sê dat dit gedurende die afgelope 30 jaar “’n riool vir die helfte van Europa geword het—’n plek waar groot hoeveelhede fosforverbindings, kwik, DDT, olie en ander giftige afval weggegooi word”.

Hoe treurig is die verhaal van die Donaudelta tog! Rondom Izmail, in die Oekraïne, nie ver van waar die rivier in die Swart See uitmond nie, is die ekologiese skade verskriklik. Die pelikane, wat eens kenmerkend van die gebied was, is nou skaars. Die Duitse tydskrif Geo sê dat die permanente bewaring van die gebied se “ryk verskeidenheid plant- en dierelewe . . . ’n toetssaak vir internasionale omgewingsbeheer is”.

Binnekort ’n gelukkiger verhaal

In 1902 het ’n nuwe inwoner haar intrek in Tailfingen geneem, ’n dorp wat ongeveer 60 kilometer noordoos van die Donau se oorsprong af langs een van sy sytakke geleë is. Sy was Margarethe Demut. “Demut” beteken “nederigheid” in Duits. Omdat sy ’n naderende “goue eeu” verkondig het, het plaaslike inwoners haar kort voor lank Goue Gretle genoem. Kort daarna het Tailfingen een van die eerste gemeentes van Jehovah se Getuies in Duitsland gehad.

In 1997 is hierdie selfde boodskap van God se opgerigte Koninkryk eendragtig deur 21 687 Getuies van Jehovah verkondig. Hierdie Getuies dien in 258 gemeentes in tien lande aan die Donau.

Aangesien God bepaal het dat die aarde vir ewig sal bestaan en bewoon sal word, sal die Donau heel waarskynlik onbepaald aanhou vloei (Psalm 104:5; Jesaja 45:18). Indien wel, hoe bemoedigend is dit tog dat hierdie rivier ná ’n eeue lange verhaal van onvolmaakte kulture, gebrekkige menslike idees en bloedige konflikte uiteindelik ’n gelukkiger verhaal sal hê om te vertel. Gelukkige en gesonde mense sal op sy oewers woon, en hulle sal nie meer deur politieke grense of deur taal verdeel word nie. Almal sal hulle stem verhef tot lof van die Grootse Skepper. En daar sal nie meer ’n behoefte wees aan ’n Walhalla om die dooies te vereer nie, aangesien almal wat ’n opstanding waardig is, opgewek sal wees.—Johannes 5:28, 29.

Die gedagte aan so ’n vreugdevolle Donau kan ons maklik aan Psalm 98:8, 9 laat dink, wat sê: “Laat die riviere in die hande klap . . . ; want [Jehovah, NW] kom om die aarde te oordeel; Hy sal die wêreld rig in geregtigheid en die volke met reg.” Stel jou net die opwindende verhaal voor wat die herstelde, pragtige blou Donau dan sal kan vertel!

[Voetnote]

[Venster/Prente op bladsy 16, 17]

LANGS DIE DONAU

ULM, DUITSLAND

In 1879 is Albert Einstein, wie se wetenskaplike ontdekkings bygedra het tot die vorming van onlangse wêreldgeskiedenis, in Ulm gebore. Hy is blykbaar “in sy eie tyd as een van die kreatiefste intellektuele in die mensegeskiedenis erken”

[Prent]

WELTENBURG, DUITSLAND

REGENSBURG, DUITSLAND

Die sterrekundige Kepler is in 1630 daar oorlede, lank nadat die Steinerne Brücke (Steenbrug), wat destyds as ’n konstruksiewonder beskou is, in die 12de eeu oor die Donau gebou is

MAUTHAUSEN, OOSTENRYK

Hierdie klein gemeenskap aan die Donau was die terrein van ’n Nazi-konsentrasiekamp. Van die tienduisende mense wat hier gevange gehou is, was Jehovah se Getuies, waaronder Martin Poetzinger, wat later ’n lid van hulle Bestuursliggaam geword het

[Prent]

WENE, OOSTENRYK

[Prent]

BRATISLAVA, SLOWAKYE

[Erkenning]

Geopress/H. Armstrong Roberts

BELGRADO, JOEGO-SLAWIË

The World Book Encyclopedia sê dat Belgrado “politieke en militêre gevegte” ondervind het “wat honderde jare” geduur het. Invallende leërs het “Belgrado meer as 30 keer verower en vernietig”

NIKOPOL, BULGARYE

Hierdie dorp was ’n belangrike vesting nadat die Bisantynse keiser Heraklius dit in 629 G.J. gestig het. In 1396 het die Ottomaanse sultan Bayezid I Hongarye se koning Sigismund daar verslaan en sodoende vyf eeue van Turkse oorheersing ingelui

GIURGIU, ROEMENIË

In 1869 het Roemenië se eerste spoorlyn Giurgiu verbind met sy bekender buurstad Boekarest, sowat 65 kilometer noord daarvandaan. In 1954 het ’n brug oor die Donau met twee vlakke vir pad- en spoorverkeer Roemenië met Bulgarye verbind, en dit is optimisties die Vriendskapsbrug genoem

[Kaart]

(Sien publikasie vir oorspronklike teksuitleg)

DUITSLAND

Swart Woud

Tailfingen

Weltenburg

Ulm

Regensburg

Walhalla

OOSTENRYK

Mauthausen

Wene

SLOWAKYE

Bratislava

Gabcikowo-dam

HONGARYE

Boedapest

KROASIË

JOEGO-SLAWIË

Belgrado

BULGARYE

Nikopol

ROEMENIË

Giurgiu

Boekarest

MOLDOWA

DIE OEKRAÏNE

Izmail

Donau- delta

SWART SEE

[Venster/Prent op bladsy 18]

BOEDAPEST, HONGARYE

Boedapest, wat vroeër as die Koningin van die Donau bekend gestaan het, bestaan hoofsaaklik uit Boeda, aan die westekant van die Donau, en Pest aan die oostekant. Teen 1900 was byna ’n kwart van die bevolking Jode—’n gemeenskap wat gedurende die Tweede Wêreldoorlog byna geheel en al uitgewis is