Vasgevang in ’n maalkolk van emosies

“NADAT ek meegedeel is dat ek ’n lewensgevaarlike siekte het”, het ’n bejaarde man gesê, “het ek my vrese probeer oorkom, maar gevoelens van onsekerheid het my afgetakel.” Sy woorde vestig die aandag op die feit dat die fisiese slag van ’n siekte ook deur ’n emosionele slag gevolg word. Daar is nietemin mense wat sulke terugslae met welslae die hoof bied. Baie van hulle sal jou graag wil verseker dat daar wel maniere is om suksesvol met ’n chroniese siekte saam te leef. Maar voordat ons bespreek wat jy kan doen, kom ons ondersoek eers van naderby sommige van die emosies wat jy dalk aan die begin sal ervaar.

Ongeloof, ontkenning, disforie

Jou emosies sal dalk baie verskil van dié van ander mense. Maar gesondheidsdeskundiges en diegene wat siek is, sê dat mense wat deur ’n gesondheidskrisis getref word, dikwels ’n hele paar emosies in gemeen het. Aanvanklike gevoelens van skok en ongeloof word soms gevolg deur gevoelens van ontkenning: ‘Dit kan nie waar wees nie.’ ‘Daar moet êrens ’n fout wees.’ ‘Miskien was dit iemand anders se laboratoriumtoetse.’ Een vrou wat uitgevind het dat sy kanker het, het haar reaksie soos volg beskryf: “Jy het lus om die komberse oor jou kop te trek, en jy hoop dat alles weg sal wees wanneer jy wakker word.”

Maar wanneer die werklikheid jou tref, word ontkenning soms deur disforie vervang, ’n gevoel van ongelukkigheid wat soos ’n wolk van naderende onheil oor jou hang. ‘Hoe lank gaan ek nog lewe?’ ‘Sal ek die res van my lewe in pyn moet deurbring?’ en soortgelyke verontrustende vrae kan by jou opkom. Jy wens miskien dat jy terug kan gaan in tyd, na voor die diagnose, maar jy kan nie. Weldra word jy dalk deur ’n stortvloed van ander pynlike en kragtige emosies oorweldig. Wat is van hierdie emosies?

Onsekerheid, angs, vrees

’n Ernstige siekte veroorsaak groot onsekerheid en angs in ’n mens se lewe. “Die onvoorspelbaarheid van my situasie maak die lewe soms baie frustrerend”, sê ’n man met Parkinson se siekte. “Ek moet maar elke dag kyk wat gebeur.” Jou siekte kan jou ook bang maak. As dit jou onverwags getref het, ervaar jy dalk ’n verpletterende vrees. Maar as jou siekte gediagnoseer is nadat jy jou jare lank oor simptome gekwel het wat verkeerd gediagnoseer is, kan die vrees subtieler wees. Aan die begin kan jy selfs verlig voel omdat mense uiteindelik sal glo dat jy werklik siek is en nie net alles opmaak nie. Maar kort voor lank kan jou gevoel van verligting gevolg word deur ’n angswekkende besef van wat die diagnose beteken.

Vrees dat jy beheer sal verloor, kan jou ook bekommer. Jy vind die gedagte om al hoe afhankliker van ander te word, dalk ontstellend, veral as ’n mate van onafhanklikheid vir jou belangrik is. Jy is dalk bekommerd dat jou siekte jou lewe begin oorheers en alles beheer wat jy doen.

Woede, skaamte, eensaamheid

Wanneer ’n mens begin aanvoel dat jy beheer verloor, kan dit ook tot gevoelens van woede aanleiding gee. ‘Waarom ek? Wat het ek gedoen om dit te verdien?’ vra jy dalk. Dit lyk onregverdig en sinloos dat jou gesondheid hierdie knou gekry het. Jy kan ook skaam en wanhopig begin voel. ’n Verlamde man sê: “Ek het so skaam gevoel dat dit weens ’n simpel ongeluk met my gebeur het!”

Dalk begin afsondering jou ook verswelg. Fisiese afsondering lei maklik tot sosiale afsondering. As jou siekte jou in jou huis kluister, kan jy moontlik nie meer saam met ou vriende kuier nie. En tog verlang jy miskien meer as ooit tevore na kontak met mense. Ná ’n aanvanklike vloedgolf van besoeke en oproepe word jy moontlik al hoe minder besoek of gebel.

Omdat dit jou seermaak om te sien hoe vriende hulle op ’n afstand hou, het jy moontlik op hierdie pynlike ondervinding gereageer deur in jou dop te kruip. Dit is natuurlik te verstane dat dit dalk tyd sal neem voordat jy weer mense om jou wil hê. Maar as jy jou op hierdie stadium al hoe meer van ander onttrek, kan jou situasie versleg van sosiale afsondering (wanneer ander jou nie kom sien nie) na emosionele afsondering (wanneer jy ander nie wil sien nie). Hoe dit ook al sy, jy worstel dalk met intense gevoelens van eensaamheid.a Soms wonder jy dalk selfs of jy nog ’n dag kan voortgaan.

Leer by ander

Daar is egter hoop. As jy onlangs deur ’n gesondheidskrisis getref is, is daar praktiese stappe wat jou sal help om weer ’n mate van beheer te kry.

Hierdie reeks artikels sal weliswaar nie jou besondere chroniese gesondheidsprobleem laat verdwyn nie. Maar die inligting wat bespreek word, sal jou moontlik help om maniere te vind om met die situasie saam te leef. ’n Vrou met kanker het die verloop van haar emosies soos volg opgesom: “Ek het eers die situasie ontken en toe baie kwaad gevoel, en daarna het die soeke na my reserwes begin.” Jy kan dieselfde doen deur na mense te kyk wat voor jou dieselfde pad moes loop en by hulle leer hoe jy die reserwes kan ontgin wat tot jou beskikking is.

[Voetnoot]

[Lokteks op bladsy 5]

‘Waarom ek? Wat het ek gedoen om dit te verdien?’ vra jy dalk