Tuinmaak op die organiese manier
NEEM ’n hand vol grond uit jou groentetuin. Is dit so vol onkruid-, insek-, knaagdier- en swamdoders dat dit so te sê steriel is? Of wemel dit van die erdwurms, insekte en allerhande mikro-organismes? As jou grond van lewe wemel, is die kanse goed dat jy, wetend of onwetend, die beginsels van organiese tuinmaak toepas.
Organiese tuinmaak sluit dikwels metodes in om die gehalte van tuingrond deur middel van natuurlike biologiese stowwe te verbeter. Een van die oogmerke daarvan is om ’n ekosisteem te skep waarin plante sterk genoeg is om teen plae en siektes weerstand te bied. In lande waar sintetiese chemikalieë gewoonlik in tuinmaak gebruik word, stel al hoe meer mense in organiese tuinmaak belang. Waarom? Daar is verskeie redes hiervoor.
In die eerste plek het die oorblyfsels van plaagdoders op vrugte en groente al ernstige gesondheidsgevare ingehou. Ter toeligting: Die boek Pesticide Alert het gesê dat “byna 1 000 mense in die somer van 1985 in verskeie Westelike state [van die Verenigde State] en Kanada vergiftig is deur oorblyfsels van die plaagdoder Temik in waatlemoene”.
Daarbenewens beskou baie mense organiese tuinmaak as ’n manier om die omgewing te beskerm. Party plae het bestand geraak teen chemiese plaagdoders wat herhaaldelik gebruik word, en daarom het wetenskaplikes gifstowwe ontwikkel wat selfs gevaarliker is. Hierdie gevaarlike chemiese stowwe het dan in die grondwater beland en ons kosbare watervoorraad besoedel.
Nog ’n voordeel van organiese tuinmaak is dat minder afval op ons stortterreine gestort word. Hoe is dit moontlik? Oorskietkos en tuinvullis maak ’n aansienlike deel van ons vullis uit. Hierdie organiese materiaal hoef nie weggegooi te word nie, maar kan op ’n hoop gegooi word om te ontbind, wat ’n ryk mengsel vorm wat kompos genoem word. ’n Mens wil miskien nie eers aan so ’n mengsel dink nie, maar vir ’n plant is dit koningskos!
Ten laaste beskou party mense organiese tuinmaak as ’n manier om oefening te kry, die sonskyn te geniet, met die grond te werk en te sien hoe klein saadjies gesonde plante word. Klink organiese tuinmaak na iets wat jy graag sou wou doen? Laat ons dan aan die werk spring! Eers sal ons na die grond in jou tuin kyk.
Wat laat die plante in jou tuin groei?
Baie tuine bestaan uit kleigrond of uit sanderige grond. Sanderige grond bestaan uit groot deeltjies wat water en voedingstowwe te vinnig laat wegvloei sodat die wortelstelsel dit nie kan opneem nie. Kleigrond bestaan daarenteen uit dun lae wat so dig saamgepak is dat die water nie deur die harde oppervlak kan dring nie en dus afloop, of die water syfer deur en word vasgevang, wat die wortels van die plante sodoende versmoor.
Plantwortels floreer in grond wat uit deeltjies bestaan wat genoeg vog hou sodat die wortels nie uitdroog nie, terwyl dit terselfdertyd die oortollige water laat wegvloei. Tuiniers noem hierdie mengsel leemgrond. In hierdie soort grond sirkuleer die lug vryelik, wat mikro-organismes toelaat om voedingstowwe by die grond te voeg.
Baie organiese materiaal—kompos—moet by klei- sowel as sanderige grond gevoeg word om ’n balans te verkry. Wanneer kompos in die grond ingespit word, verryk dit die grond. Aangesien kompos vog soos ’n spons hou, hoef ’n mens dit nie so baie nat te gooi nie. Kompos bevat miljoene vriendelike bakterieë wat verrottende materiaal voortdurend afbreek en dit in voedingstowwe omskep wat plante nodig het om geil te groei. Kompos help ook om ’n balans in die grond teweeg te bring sodat dit nie te suur of te alkalies is nie.
Wanneer diepgewortelde dekgewasse, soos klawer en lusern, in die grond geplant word, breek dit swaargrond af en verhoog dit die konsentrasie organiese materiaal. ’n Deklaag—soos byvoorbeeld ’n laag gesnyde gras of saagsels wat oor die grondoppervlak gestrooi word—kan ook help om die samestelling van die grond te verander.
Die verbasende erdwurm dra baie daartoe by om die gehalte van die grond in jou tuin te verbeter. Wanneer die erdwurm diep tonnels in die grond maak—tot vier meter diep—belug hy die grond, bring hy verskeie minerale na die oppervlak en verbeter hy die grond se dreinering. Terselfdertyd skei hy ook afvalstowwe uit wat, volgens die boek Step by Step Organic Vegetable Gardening, “vyf keer ryker in stikstof, fosfor en kalium is [as] die omliggende grond”.
Paddas, voëls en goggas —jou tuin se vriende
‘Maar wat van plae in my tuin?’ vra jy dalk. ‘Hoe kan ek daarvan ontslae raak sonder om plaagdoders te gebruik?’ Onthou dat plaagdoders meer as net ongewenste plae vernietig. Dit vernietig ook nuttige organismes soos erdwurms en swamme. Onthou ook dat paddas goed vir jou tuin is. ’n Padda kan oor die 10 000 insekte in drie maande opeet. Paddas is nie kieskeurig oor hulle kos nie. Hulle dieet bestaan uit krieke, groeipuntverwelkbesies, tentruspes, kommandowurms, plakkerruspes en naakslakke, wat almal skadelik vir plante is.
Voëls help ook om tuinplae te bestry. Daar is al gesien hoe ’n winterkoninkie “een somermiddag 500 spinnekoppe en ruspes vir haar kleintjies voer”, volgens die boek Gardening Without Poisons. As jy graag ’n paar winterkoninkies of ander insekvretende voëls na jou tuin wil lok, kan jy voëltjiesaad of nesboumateriaal op ’n plek hang waar hulle dit sal sien. Dit sal miskien nie lank wees voordat hulle jou “uitnodiging” aanvaar nie! En wat van goggas? Talle skadelose goggas eet goggas wat wel skade aanrig. As jy liewenheersbesies koop en hulle in jou tuin loslaat, sal hulle onmiddellik na hulle gunstelingkos, plantluise, begin soek. Eierpakkies van hottentotsgotte kan ook gekoop en in jou tuin gesit word. Wanneer die eiers uitbroei, sal die hottentotsgotte feitlik elke insek verslind wat dit in hulle pad waag.
Plante en plaagbeheer
Jy kan sekere plante gebruik om die plae in jou tuin te bestry. Plaas plante waarvan tuinplae wegbly langs plante wat beskerming nodig het. Byvoorbeeld, rondewurms wat die wortels van baie plante aanval en hulle laat verswak, maak seker dat hulle van gousblomme af wegbly. En koolwitjies, ’n soort skoenlapper, sal nie naby kool kom wanneer roosmaryn, salie of tiemie daar naby geplant is nie. ’n Woordjie van waarskuwing is egter gepas: Sommige plante lok tuinplae.
Wisselbou is ’n praktiese metode om plae en siektes te beheer. Pleks van dieselfde soort plant jaar na jaar op dieselfde plek te plant, kan jy die plante in jou tuin afwissel. Deur dit te doen, sal jy die kringloop van siektes en plae verbreek.
Organiese tuinmaak kan ’n uitdaging wees, wat tyd en geduld verg. Dit kan maande neem om jou grond deur organiese metodes vrugbaar te kry. Jy ondervind moontlik terugslae, en wanneer dit gebeur, kom jy dalk in die versoeking om ’n chemiese sproeimiddel te gebruik. Maar voordat jy dit doen, dink eers aan die langtermynvoordele wat dit inhou om nie chemiese gifstowwe te gebruik nie. As jy egter geduldig is, sal jy moontlik kort voor lank ’n tuin met heerlike, organies gekweekte groente hê wat nie soveel probleme met plae en siektes het nie. Nee, jy sal nie ’n volmaakte tuin hê nie, maar jy sal dalk vind dat jy tevrede is met die resultate. As jy dit dus geniet om tuin te maak, probeer dan gerus om jou eie organiese tuin te kweek.
[Prent op bladsy 17]
Kleigrond
[Prent op bladsy 17]
Sanderige grond
[Prent op bladsy 17]
Leemgrond
[Prente op bladsy 18]
Jou tuin se vriende
’n Padda kan oor die 10 000 insekte in drie maande opeet
Daar is al gesien hoe ’n winterkoninkie “een somermiddag 500 spinnekoppe en ruspes vir haar kleintjies voer”
Die erdwurm belug die grond en bring verskeie minerale na die oppervlak
Die liewenheersbesie se gunstelingkos is plantluise, insekte wat baie skade kan aanrig
[Prent op bladsy 18]
Wanneer kompos in die grond ingespit word, verryk dit die grond