Dokters in ’n veranderende wêreld
In 1174 is Maimonides as hofgeneesheer vir die heersers van Egipte aangestel en het hy die meeste van sy dae by die paleis deurgebring. Oor sy tuiskoms elke dag, het hy geskryf: “Ek eet ’n ligte ete, my enigste maaltyd in vier-en-twintig uur. Dan gaan sien ek om na my pasiënte en skryf ek voorskrifte en behandelings vir hulle siektes neer. Pasiënte kom en gaan tot sononder, en soms . . . is ek so uitgeput dat ek skaars kan praat.”
DIT het nog altyd selfopoffering geverg om ’n dokter te wees. Maar die wêreld waarin dokters vandag praktiseer, is vinnig aan die verander. Hulle werkrooster kan vandag net so uitputtend wees soos dié van Maimonides. Maar het mense nog soveel respek vir dokters soos vroeër? Hoe het nuwe omstandighede die dokter se lewenswyse geraak? En hoe het onlangse verwikkelinge die dokter-pasiënt-verhouding verander?
’n Veranderde verhouding
Sommige onthou nog die tyd toe ’n dokter al sy medisyne in sy swart dokterstas kon dra. In daardie dae was daar gemengde gevoelens oor dokters, net soos vandag. Die meeste is hooggeag vir hulle bekwaamheid, gerespekteer vir hulle posisie in die samelewing en bewonder vir hulle etiese standaarde. Maar terselfdertyd is hulle moontlik gekritiseer vir die geld wat hulle gevra het, veroordeel vir hulle mislukkings en verwyt vir hulle skynbare gebrek aan medelye.
Nogtans het baie dokters groot bevrediging daaruit geput om dieselfde familie geslagte lank te help. Hulle het dikwels huisbesoeke gedoen, en op die platteland het hulle soms vir ’n maaltyd gebly of selfs oornag wanneer hulle met die geboorte van ’n baba gehelp het. Baie dokters het persoonlik medisyne vir hulle pasiënte aangemaak. Onselfsugtige geneeshere het gratis behandeling voorsien vir diegene wat dit nie kon bekostig nie en was 24 uur per dag, 7 dae per week beskikbaar.
Party geneeshere werk natuurlik nog steeds op hierdie manier, maar op baie plekke het die aard van die dokter-pasiënt-verhouding die afgelope paar dekades waarskynlik meer verander as wat dit in etlike eeue verander het. Wat het tot hierdie veranderinge aanleiding gegee? Kom ons kyk eers na die huisbesoek.
Wat het van huisbesoeke geword?
Huisbesoeke by pasiënte was vroeër die aanvaarde manier waarop geneeskunde beoefen is, en in sommige lande is dit nog steeds die geval. Maar hierdie gebruik het wêreldwyd afgeneem. The Times of India het gesê: “In ’n tyd van spesialiste en superspesialiste is die huisdokter met sy gerusstellende woorde, intieme kennis van die familie en bereidwilligheid om huisbesoeke te doen wanneer dit nodig is, besig om uit te sterf.”
Weens die geweldige toename in mediese kennis het baie geneeshere in ’n bepaalde rigting gespesialiseer en werk hulle as deel van ’n groep, met die gevolg dat pasiënte elke keer as hulle siek is moontlik ’n ander dokter spreek. Gevolglik kan baie dokters nie meer ’n langtermynverhouding met families hê nie.
Huisbesoeke het ’n eeu gelede begin afneem toe dokters meer van laboratoriumontleding en diagnostiese toerusting begin gebruik maak het. Op baie plekke het gesondheidsorginrigtings huisbesoeke begin beskou as ’n ondoeltreffende manier om geneeshere se tyd te gebruik. Vandag is dit vir die meeste pasiënte moontlik om ’n dokter by sy spreekkamer te besoek. Ook doen mediese hulp- en nooddienste nou werk wat voorheen deur dokters gedoen is.
Veranderde status
In vandag se wêreld het minder dokters hulle eie praktyk. Mediese dienste word meer dikwels voorsien deur regeringsinstansies of gesondheidsorgmaatskappye wat dokters in diens neem. Baie dokters hou egter nie daarvan om ’n derde party in die dokter-pasiënt-verhouding te hê nie. Hierdie instansies vereis dikwels dat dokters meer pasiënte in minder tyd sien. “Ek moet elke sewe tot tien minute ’n pasiënt sien”, sê dr. Sheila Perkins, ’n algemene praktisyn in Brittanje. “En ek moet baie van daardie tyd gebruik om inligting in die rekenaar in te sleutel. Daar is min tyd oor om ’n verhouding met die pasiënt op te bou. Dit kan baie frustrerend wees.”
In die veranderende wêreld waarin dokters praktiseer, het pasiënte meer mag verkry. Vroeër was die dokter se woord wet. Maar in baie lande is dokters vandag verplig om die pasiënt in te lig oor verskillende behandelings en moontlike gevolge sodat die pasiënt ingeligte toestemming vir die behandeling kan gee. Die verhouding tussen die dokter en sy pasiënte het verander. In sommige se oë is die dokter nou niks meer as ’n tegnikus nie.
In ons vinnig veranderende samelewing is baie dokters vroue. Vrouedokters is dikwels gewilder omdat hulle as beter luisteraars beskou word. Dit lyk dus of hulle invloed die beroep meer genaakbaar maak.
Die meeste mense waardeer ’n dokter wat begrip toon vir pasiënte se gevoelens en die stres wat hulle ondervind. Maar dit is redelik om te vra: Hoeveel pasiënte toon begrip vir hulle dokter se gevoelens en die stres wat hy ondervind? As hulle dit doen, sal dit dokter-pasiënt-verhoudings beslis verbeter. Die volgende artikel kan hiermee help.
[Prent op bladsy 3]
Maimonides
[Erkenning]
Brown Brothers
[Prente op bladsy 4]
In die verlede het dokters dikwels huisbesoeke gedoen