Klein ridders van die see

DEUR ONTWAAK!-MEDEWERKER IN AUSTRALIË

WALVISSE, dolfyne, haaie—hierdie indrukwekkende seediere gryp ongetwyfeld jou verbeelding aan. In die see is daar egter “diere, klein sowel as groot” (Psalm 104:25). Vir diegene met ’n oog vir detail is die kleiner diere ook fassinerend.

Op die seebodem skarrel daar byvoorbeeld diertjies rond wat as “gepantserde ridders van die see” beskryf word. Anders as die ridders van die Middeleeue dra baie van hierdie klein “ridders” wapenrusting wat met ’n ongelooflike verskeidenheid kleure en patrone versier is. Hierdie klein seebewoners behoort aan die familie van skaaldiere en staan algemeen bekend as garnale.

Van plankton tot op jou bord

Jy dink moontlik net aan garnale as heerlike seekos.a Maar garnale gaan deur ’n merkwaardige verskeidenheid lewenstadiums voordat hulle op jou bord beland. Sommige garnaalwyfies hou hulle bevrugte eiers styf teen hulle onderlyf vas totdat die eiers uitbroei, terwyl ander hulle eiers in die seestrome vrystel, waar hulle sonder versorging tot volwassenheid groei.

Wanneer die garnaaltjies uitbroei, word hulle soëas genoem, waarna hulle deur verskeie larwestadiums gaan en baie anders as die volgroeide garnale lyk. Nadat die soëas ’n ruk lank in wolke plankton geleef het, vestig hulle hulle uiteindelik op die seebodem, waar hulle hulle bekende vorm aanneem en geleidelik in volwasse garnale ontwikkel.

’n Nuwe wapenrusting

Hoe groei die volwasse garnale, aangesien hulle deur ’n harde wapenrusting omhul word? “Tydens hierdie proses (wat ook ekdise genoem word) vorm ’n nuwe, sagte eksoskelet binne-in die oue”, sê die boek A Field Guide to Crustaceans of Australian Waters. “Die ou eksoskelet word dan afgewerp, waarna die dier water absorbeer wat die rekbare nuwe eksoskelet uitstoot om plek te maak vir toekomstige groei.” Die boek Australian Seashores verduidelik: “Die dier moet sy hele liggaam, insluitende al sy aanhangsels (en daar is baie van hulle), groot en sterk, of klein en delikaat, uit die ou, harde kleed trek. Die aanhangsels word uitgetrek net soos ’n mens jou vingers uit ’n handskoen trek.”

Hoe trek skaaldiere groot aanhangsels, soos knyperspiere, deur die nou openinge van die gewrigte? Die skrywer W. J. Dakin sê: “Dit is slegs moontlik omdat die dier se lewende liggaamsdele sag is en deur nou openinge getrek kan word. Tydens ekdise word die bloed in werklikheid van die ledemate na ander liggaamsdele onttrek, sodat dit maklik saamgedruk kan word wanneer die diertjie hom uit sy ou skelet trek.” Die nuwe skelet behou al die kleurvolle patrone van die ou dop—en daar is ’n goeie rede hiervoor.

Kleure wat kamoefleer, ander wat adverteer

Sommige garnale wat tussen die tentakels van anemone lewe, is gedeeltelik deursigtig of het ’n skelet wat pas by die kleur van hulle gasheer. Hierdie gekamoefleerde garnale is veilig tussen die anemone se tentakels en betaal as ’t ware huur deur huiswerk vir hulle te doen; hulle verwyder stukkies afval wat op die gasheerplant beland.

Ander garnale het helder kleure, soos byvoorbeeld die skoonmakergarnale. Hulle woon dikwels saam onder skeure in riwwe, en dit lyk of hulle helder kleure hulle skoonmaakdiens adverteer. Visse wat parasiete opgedoen het, swem naby die skoonmakergarnale se tuiste en nooi sodoende die garnale na hulle toe. Die garnale klim selfs houtgerus in die visse se bek en kieue. Hierdie “garnaaldokters” verwyder en eet dan enige parasiete sowel as van die mukuslaag op die vis.

Ongeag hulle kleur en ongeag die rol wat hulle speel, een ding is seker—hierdie klein lewende juwele is baie mooier geklee as enige ridder van die ou tyd.

[Voetnoot]

[Prent op bladsy 23]

Skarnierbekgarnaal

[Prent op bladsy 23]

Deursigtige anemoongarnaal

[Prent op bladsy 23]

Keisergarnaal

[Prent op bladsy 23]

Anemoongarnaal

[Prent op bladsy 23]

Skoonmakergarnaal

[Foto-erkenning op bladsy 23]

Alle foto’s behalwe die skoonmakergarnale: © J and V Stenhouse