’n Besoek aan die “berg van vuur” — Wagtoring

’n Besoek aan die “berg van vuur”

DEUR ONTWAAK!-MEDEWERKER IN ITALIË

DAAR is min plekke in die wêreld waar jy ’n asemrowende uitsig op dieselfde vulkaan kry hetsy jy op die platteland, by die see of in die stad is. As daardie stad Catania is, kyk jy beslis na die berg Etna, die hoogste aktiewe vulkaan in Europa, wat meer as 3 300 meter hoog is en op Sisilië geleë is, net minder as halfpad teen die ooskus af.

’n Vulkaan wat al lank dopgehou word

Die Arabiere, wat lank oor Sisilië geheers het, het die vulkaan die Berg van Vuur genoem, en Etna het beslis daardie naam gestand gedoen deur gereeld witwarm lawa van diep onder die oppervlak uit te skiet. Twee van die oudste geskrifte wat bewys lewer van Etna se werking, is dié van Pindarus en Aischulos, wat albei ’n uitbarsting beskryf het wat in 475 v.G.J. plaasgevind het. Die lawa het al meer as een keer ’n verbasende vertoning gelewer deur ’n brandende kronkelpad teen die berg af te volg voordat dit in die see gestort het. Dit het in 396 v.G.J., in 1329 G.J. en in 1669 G.J. gebeur—die laaste geval word as sy beroemdste “hedendaagse” uitbarsting beskou. By daardie geleentheid het ’n lawastroom van ongeveer 2 kilometer breed en 25 kilometer lank Catania se stadsmure oorstroom, die huise van meer as 27 000 mense verswelg en die stad se hawe gedeeltelik gevul.

Gedurende die 20ste eeu, waartydens daar baie uitbarstings was, het die vulkaan blykbaar aktiewer geword. Die hewigste uitbarsting het die dorp Mascali in 1928 verwoes. Oor die afgelope paar jaar het lawa en as wat uitgeskiet word, vir die plaaslike mense probleme en kommer veroorsaak.

’n Paar feite oor “Groot Mamma”

Daar word beweer dat Etna se hoofkeël ten minste 170 000 jaar gelede begin vorm het toe magma, of gesmelte rots, uitgeskiet is. Ongeveer 250 kleiner keëls teen die hellings van die vulkaan se hoofkeël het tydens die vulkaan se verskillende uitbarstingsfases ontstaan. Dit lyk amper soos babas om hulle ma, en daarom word die vulkaan ook “Groot Mamma” genoem.

As jy met ’n motor om Etna ry of op die skouspelagtige treinrit daarom gaan, sal jy ’n verskeidenheid interessante tonele sien. Dit sluit die Monti Rossi (Rooi Heuwels) naby Nicolosi in, sowel as die Silvestri-kraters en die uitgestrekte laagte van die Valle del Bove (Vallei van die Os), wat van Giarre en Zafferana af gesien kan word.

Die vulkaan se geologiese geskiedenis gaan baie ver terug, hoewel dit nie heeltemal verstaan word nie. Uitstortings van magma onder die see en in die kusgebied het die kus noord van Catania gevorm. ’n Deel van daardie kus staan bekend as die Riviera dei Ciclopi, of Sikloopkus, wat deur swart lawakranse gekenmerk word. Reg voor die krans by Aci Trezza steek buitengewone rotsformasies, wat die Faraglioni genoem word, bo die see uit.

’n Ongewone gehegtheid

Jy wonder dalk of die mense wat aan die voet van hierdie vulkaan woon, bang is dat dit enige oomblik sal uitbars. Wanneer Etna kalm is, vergeet die Etneane, soos die plaaslike mense genoem word, selfs dat die vulkaan bestaan. “Die dier is kalm”, het die 19de-eeuse Franse skrywer Guy de Maupassant in sy Journey to Sicily geskryf. “Hy slaap daar in die verte.” As ’n rookwolk verskyn, sal die Etneane dalk vlugtig na die berg kyk. Maar die situasie verander as hulle in die middel van die nag ’n ontploffing hoor, hulle balkonne en paaie met as bedek is of hulle neusgate en oë vol as is. Dan openbaar hulle tereg ’n eerbiedige vrees vir Etna—veral wanneer hulle ’n rooi lawastroom kan sien wat stadig maar onverbiddelik teen die berg afvloei en alles in sy pad verslind.

Ten spyte hiervan beskou die bewoners van hierdie gebied Etna as ’n “vriendelike reus”. Hoewel dit al groot skade aangerig het—stadsgebiede, gesaaides en, meer onlangs, toeristegeriewe is al vernietig—het dit baie min lewens geëis. Ná sy vernietigende uitbarstings waarin die vrug van die mens se arbeid weggevee is, spring die onverskrokke plaaslike mense aan die werk en begin hulle weer van voor af.

Die Italiaanse digter Giacomo Leopardi het die mense wat aan die voet van die vulkaan woon, se gehegtheid aan hulle land raak beskryf. Hy het hierdie mense vergelyk met die brem, ’n struik wat dikwels naby vulkane groei. Sy heldergeel blomme is pragtig. Hulle hou hulle koppe hoog en weier om te val totdat die stroom lawa hulle bereik. Wanneer die uitbarsting verby is en die rots afgekoel het, begin die brem kragtig en moedig groei, terwyl dit weer geduldig uitspruit!

Etna is aan die verander

Volgens vulkanoloë is hierdie “vriendelike reus” blykbaar aan die verander. In die onlangse verlede was Etna redelik rustig, maar nou, sê die tydskrif Focus, “word die vulkaan wat ons beskou het as aktief maar nie gevaarlik nie, met al hoe meer agterdog bejeën”. Volgens ’n waarskuwing deur Franse en Italiaanse navorsers is Etna “geleidelik besig om te verander van ’n uitvloeiingsvulkaan, wat beteken dat die lawa stadig daaruit vloei en dat min gas vrygestel word, in ’n eksplosiewe vulkaan”. Gevolglik sê Paola Del Carlo, ’n navorser by die Italiaanse Nasionale Geofisiese en Vulkanologie-instituut van Catania, dat “daar gedurende die afgelope 30 jaar aansienlik meer uitvloeiings en uitbarstings was, en dit is moeilik om presies te voorspel wat in die toekoms sal gebeur”.

’n Uitsonderlike skouspel

Hoewel Etna vrees inboesem en agting afdwing, bied dit ook ’n uitsonderlike skouspel. Wanneer die vulkaan in die winter in wit gehul is of in die somer in donkerbruin geklee is of terwyl dit die kuslyn oorheers, die aarde en harte laat bewe of die nagte met vuur verlig, getuig dit van die krag van die Een wat dit geskep het (Psalm 65:6; 95:3, 4). As jy ooit die geleentheid kry om na pragtige Sisilië toe te kom, moet jy nie van Etna vergeet nie. Jy sal die berg en sy kenmerkende rookwolk in die verte sien. “Moenie bekommerd wees as jy ’n rommeling hoor nie”, sal die plaaslike mense gou sê. “Dis net Etna se manier om hallo te sê.”

[Kaart op bladsy 15]

(Sien publikasie vir oorspronklike teksuitleg)

ITALIË

SISILIË

Die berg Etna

[Prent op bladsy 14]

’n Tekening van die berg Etna uit 1843

[Erkenning]

Culver Pictures

[Prent op bladsy 15]

26 Julie 2001

[Prent op bladsy 15]

28 Julie 2001, met Catania op die agtergrond

[Prent op bladsy 15]

30 Oktober 2002

[Prent op bladsy 15]

12 September 2004

[Prent op bladsy 16]

Buitengewone rotsformasies wat die Faraglioni genoem word

[Prent op bladsy 17]

Die plaaslike mense verwys na die berg Etna as ’n “vriendelike reus”

[Foto-erkenning op bladsy 15]

[Foto-erkenning op bladsy 16]