Die Alhambra—Islamitiese juweel van Granada
DEUR ONTWAAK!-MEDEWERKER IN SPANJE
“Hoeveel legendes en tradisies, waar en wonderlik; hoeveel liedere en ballades, Arabies en Spaans, van liefde en oorlog en ridderskap, word tog met hierdie Oosterse geboue geassosieer!”—WASHINGTON IRVING, 19DE-EEUSE AMERIKAANSE SKRYWER.
DIE beroemde plek wat hierdie woorde geïnspireer het, is die Alhambra, ’n unieke paleis wat die Spaanse stad Granada versier. Die Alhambra is ’n stukkie van Arabië of Persië in die suide van Europa. Die vesting, of fort, het sy buitengewone prag aan die Islamitiese More te danke, wie se oorheersende invloed in Spanje etlike eeue lank geduur het.a
Die Arabiese emir Zawí ben Zirí het die onafhanklike koninkryk van Granada in die 11de eeu tot stand gebring. Dit het sowat 500 jaar lank bestaan en het gedurende dié tyd op kuns- en kultuurgebied gefloreer. Dit het in 1492 ondergegaan toe die Katolieke vorstepaar Ferdinand en Isabella ’n einde aan die Moslembewind in Spanje gemaak het.
Moorse Granada het sy hoogtepunt bereik nadat Córdoba in 1236 deur die magte van die Christendom oorwin is. Granada het die hoofstad van Islamitiese Spanje geword en opeenvolgende heersers het ’n paleiskompleks gebou—die Alhambra—die eerste van sy soort in Europa. Een entoesiastiese skrywer het dit beskryf as “die indrukwekkendste gebou in die hele wêreld”.
Die gebied om die Alhambra is net so indrukwekkend soos die kompleks self. Die sneeubedekte pieke van die Sierra Nevada, wat meer as 3 400 meter hoog is, vorm ’n skouspelagtige agtergrond vir die paleis. Die Alhambra self staan op die Sabika, ’n lang beboste heuwel wat 150 meter bo die stad uitstyg. In die oë van die 14de-eeuse digter Ibn Zamrak kyk die heuwel uit oor Granada soos ’n man wat sy vrou bewonder.
’n Stad binne ’n stad
Die naam Alhambra, wat “die rooie” in Arabies beteken, sinspeel waarskynlik op die kleur van die bakstene wat die More gebruik het om die buitemure te bou. Maar sommige verkies die verduideliking van Arabiese geskiedkundiges wat sê dat die Alhambra in “die lig van fakkels” opgerig is. Hierdie nagtelike beligting, sê hulle, het die mure die rooierige kleur gegee waarna die gebou se naam verwys.
Die Alhambra is baie meer as net ’n paleis. Dit kan beskryf word as ’n stad binne die stad Granada. Agter sy groot verskansings lê tuine, somerhuisies, ’n paleiskompleks, die Alcazaba (of vesting) en selfs ’n klein medina, of dorpie. Die Alhambra se Moorse ontwerp en latere toevoegings het tot gevolg gehad dat ’n unieke voorbeeld van delikate en gedetailleerde Arabiese kuns en die sterker, gebalanseerde lyne van die Europese Renaissance naas mekaar gesien kan word.
Die Alhambra het sy prag te danke aan ’n benadering wat deur die More sowel as die eertydse Grieke gevolg is. Hulle het eerstens die kleur en tekstuur van die steen gebruik om ’n harmonieuse, gebalanseerde en eenvoudige ontwerp te skep. Daarna het hulle hulle elegante konstruksie versier. Een deskundige stel dit so: “Die More het altyd ag gegee op wat argitekte as die eerste beginsel van argitektuur beskou—om bouwerk te versier en nie versiering te bou nie.”
Die Alhambra van naderby bekyk
Die ingang van die Alhambra is ’n groot boog met die vorm van ’n perdeskoen wat die Poort van Geregtigheid genoem word. Dié naam herinner ’n mens aan die hofsittings wat gedurende die tyd van die Moslembesetting hier gehou is vir die spoedige verhoor van geringe klagtes. Om regspraak by die stadspoort te lewer, was ’n algemene tradisie deur die hele Midde-Ooste en word in die Bybel genoem.b
Die fyn afgewerkte versiering, kenmerkend van Arabiese paleise soos die Alhambra, is van pleisterkalk. Die vakmanne het hierdie pleister uitgekerf in kunstige kantpatrone wat oor en oor herhaal word. Party van die ryklik versierde boë lyk soos stalaktiete wat in volmaakte simmetrie georganiseer is. Nog ’n kenmerk van die paleis is die zillidj—geglasuurde, gesnyde teëls wat in komplekse geometriese patrone gerangskik is. Dit versier die onderste deel van die mure met helder kleure, wat ’n volmaakte kontras vorm met die sagte kleur van die pleisterkalk net bo die teëls.
Een van die mees besondere binnehowe van die Alhambra is die Hof van die Leeus, wat al beskryf is as “die waardevolste voorbeeld van Arabiese kuns in Spanje”. Een plaaslike reisgids sê: “Daar is iets omtrent ’n ware kunswerk wat dit onmoontlik maak om dit na te boots of te reproduseer. . . . Dít is die gevoel wat ons kry wanneer ons voor hierdie Granadaanse hof staan.” Sy arkades en dun kolomme wat in volmaakte verhouding tot mekaar is, omring ’n fontein wat op 12 marmerleeus staan. Dit is een van die plekke in Spanje waarvan die meeste foto’s geneem word.
Tuine wat die gees verkwik
Daar is ook lieflike tuine, fonteine en poele in die Alhambra.c Volgens Enrique Sordo in sy boek Moorish Spain “is die Arabiese tuin ’n voorsmaak van die paradys”. Die Islamitiese invloed is oral sigbaar. Die Spaanse skrywer García Gómez het geskryf: “Die Moslemparadys word in fyn besonderhede in die Koran beskryf as ’n welige tuin . . . wat deur pragtige strome natgelei word.” In die Alhambra word water milddadig gebruik—’n luuksheid vir mense wat aan die strawwe toestande van die woestyn gewoond is. Die ontwerpers van die tuin het besef dat water die lug sou verkoel en die oor sou streel met ’n ontspannende gemurmel. Reghoekige poele water wat die helder Spaanse lug weerkaats, laat die plek ruim en lig lyk.
Nie ver van die Alhambra af nie is die Generalife, ’n afgesonderde Moorse villa en tuin wat op die Cerro del Sol, ’n heuwel langs die Sabika, geleë is. Die Generalife, ’n besonderse voorbeeld van Arabiese buiteontwerp, is al “een van die mooiste tuine in die wêreld” genoem.d Dit was vroeër deur middel van ’n brug met die Alhambra-paleis verbind en was klaarblyklik ’n villa waar die heersers van Granada kon ontspan. ’n Binnehof lei tot die Watertrap. Hier kan besoekers se sintuie gestreel word deur lig, kleure en ’n menigte aromas.
Die Moor se sug
Toe die laaste koning van Granada, Boabdil (Mohammed XI), die stad aan Ferdinand en Isabella oorgegee het, moes hy en sy familie in ballingskap gaan. Nadat hulle die stad verlaat het, het hulle na bewering stilgestaan op die hoogte wat nou El Suspiro del Moro (Die Moor se sug) genoem word. Toe hulle vir oulaas teruggekyk het na hulle glorieryke rooi paleis, het Boabdil se moeder na bewering vir hom gesê: “Huil soos ’n vrou oor wat jy nie soos ’n man kon verdedig nie!”
Deesdae gaan party van die Alhambra se driemiljoen jaarlikse besoekers nog steeds na hierdie plek toe. Hier kan hulle, soos Boabdil, uitkyk oor die stad Granada wat uitgesprei lê benede sy Arabiese paleis—die juweel in die kroon. As jy Granada eendag besoek, sal jy dalk ook verstaan waarom sy laaste Moorse koning so bedroef was.
[Voetnote]
a In 711 G.J. het Arabiese en Berberleërs Spanje binnegeval, en binne sewe jaar het die grootste deel van die skiereiland onder Moslembewind gekom. Binne twee eeue het die stad Córdoba die grootste en waarskynlik die mees beskaafde stad in Europa geword.
b Byvoorbeeld, God het Moses beveel: “Jy moet vir jou regters en beamptes aanstel in al jou poorte . . . , en hulle moet die volk met regverdige regspraak oordeel.”—Deuteronomium 16:18.
c Die Arabiere het kenmerke van Persiese en Bisantynse tuine deur die hele Mediterreense gebied, insluitend Spanje, begin gebruik.
d Die naam is van die Arabiese “Djennat-al-Arif” afgelei, wat soms as “die hoë tuine” vertaal word, hoewel dit waarskynliker is dat die term “die tuin van die argitek” beteken.
[Prent op bladsy 15]
Die Alcazaba
[Prent op bladsy 16]
Die Hof van die Leeus
[Prent op bladsy 16, 17]
Die tuine van die Generalife
[Prent op bladsy 17]
Die Watertrap
[Foto-erkenning op bladsy 14]
Lynkuns: EclectiCollections
[Foto-erkennings op bladsy 15]
Alle foto’s behalwe die foto heel bo: Recinto Monumental de la Alhambra y Generalife
[Foto-erkenning op bladsy 16]
Alle foto’s: Recinto Monumental de la Alhambra y Generalife
[Foto-erkennings op bladsy 17]
Foto’s bo: Recinto Monumental de la Alhambra y Generalife; foto onder: J A Fernádez/San Marcos