Gratis lekkernye uit die woud

DEUR ONTWAAK!-MEDEWERKER IN FINLAND

IN DIE Nordiese lande van Europa geniet baie gesinne dit om wilde bessies in die woud te gaan pluk. Byvoorbeeld, in Finland het almal openbare toegangsreg, wat natuurliefhebbers toelaat om vryelik rond te loop in die natuur—selfs op private eiendom—solank hulle nie skade aanrig of te naby aan ’n huis kom nie. Die openbare toegangsreg is nie ’n geskrewe wet nie, maar is ’n ou Skandinawiese tradisie. Dit laat ’n mens toe om veldblomme, sampioene en bessies te pluk feitlik oral waar dit groei.

In Finland is daar sowat 50 verskillende soorte wilde bessies, waarvan die meeste eetbaar is. Die drie algemeenstes is die bloubosbessie, die bergbraambessie en die pryselbessie.a—Sien die bygaande vensters.

Bessies met verskeie kleure en geure kikker kos op en is baie gesond. “Nordiese bessies wat gedurende die lang dagligure [van die somer] groei, is ryk aan kleur, aroma, minerale en vitamiene”, sê die boek Luonnonmarjaopas (’n Gids tot wilde bessies). Wat meer is, die bessies bevat vesel, wat kan help om bloedsuikervlakke te stabiliseer en cholesterolvlakke te verlaag. Bessies bevat ook flavonoïede, fenoliese verbindings wat vermoedelik goeie gesondheid bevorder.

Is dit die moeite werd om bessies in die woud te gaan pluk? “Dit help werklik om geld te spaar, aangesien bessies nogal duur is in die winkels. En wanneer jy die bessies self pluk, weet jy dat dit vars is”, sê Jukka, ’n ywerige bessieplukker. Sy vrou, Niina, noem nog ’n voordeel wat dit inhou: “Wanneer ons bessies gaan pluk, gee dit ons die geleentheid om as ’n gesin ’n lekker piekniek in die woud te geniet.”

“Maar as jy kinders saam met jou het, is dit belangrik dat jy ’n fyn ogie oor hulle hou sodat hulle nie onbekende bessies eet of wegdwaal nie”, voeg Niina by. ’n Mens moet versigtig wees, want party bessies is giftig.

Soos die meeste Nordiese mense, geniet Jukka en Niina dit baie om in die woud te wees. “Ek is lief vir die woud”, sê Niina. “Dit is ’n plek van aangename stilte en skoon, vars lug. Dis ’n lafenis vir my gemoed. En die kinders voel gelukkig daar.” Jukka en Niina het gevind dat die stilte van die woud ’n aangename atmosfeer skep vir bepeinsing en gesinsgesprekke.

Bessies smaak die lekkerste en is die voedsaamste wanneer dit vars en pas gepluk is. Maar vars bessies bly nie lank vars nie. As ’n mens bessies gedurende die winter wil geniet, moet dit ingelê word. In die verlede het mense bessies gewoonlik in die kelder gestoor, maar deesdae word dit oor die algemeen in die vrieskas gehou. Mense maak ook konfyt en sap van baie bessies.

“Hoe lekker is dit tog om in die hartjie van die winter daardie bottels ingelegde somer uit te haal en die vorige somer terug te bring, wat ’n mens dan laat uitsien na die een wat kom”, sê ’n Sweedse skrywer tereg in die boek Svenska Bärboken (Die Sweedse Bessieboek). Bessies word op verskillende maniere gebruik. By ontbyt gaan dit goed saam met jogurt, muesli of pap. Smaaklike wilde bessies word ook gebruik om heerlike nageregte en terte te maak. En ’n puree of jellie wat van bessies gemaak is, kan saam met ’n verskeidenheid geregte geniet word.

Baie mense koop bessies by die plaaslike winkel. Maar stel jou voor dat jy op ’n helder dag in die woud is, die vars lug inasem en die rus en vrede geniet terwyl jy na helderkleurige, soet bessies soek. Glad nie ’n slegte manier om gratis lekkernye vir die tafel te kry nie! Dit herinner ons aan die woorde van die psalmis: “Hoe talryk is u werke, o Jehovah! U het hulle almal in wysheid gemaak. Die aarde is vol van wat u voortgebring het.”—Psalm 104:24.

[Voetnoot]

[Venster/Prente op bladsy 24, 25]

BLOUBOSBESSIE (Vaccinium myrtillus)

Hierdie gewilde, soet bessie word ook die heidelbessie genoem. Bloubosbessies word dikwels gebruik om sous, nagereg, konfyt of sap te maak. Dit word ook in verskeie soetgebak gebruik, soos bloubosbessietert. Vars bloubosbessies is veral lekker saam met melk. Maar moenie probeer om bloubosbessie-lekkernye in die geheim te eet nie, want hierdie bessie is geneig om ’n mens se mond en lippe blou te maak. Dit word ook die skinderbessie genoem.

[Venster/Prente op bladsy 25]

BERGBRAAMBESSIE (Rubus chamaemorus)

Hierdie bessie floreer in afgesonderde plekke soos vleie. In Finland kom dit algemener in die noorde voor. Die bergbraambessie, wat propvol vitamien A en C is, is sappig en voedsaam. Dit bevat drie tot vier keer meer vitamien C as ’n lemoen. Bergbraambessies word as koningskos beskou—dit word soms die goud van die vleie genoem. Hierdie soet bessies voeg ’n subtiele geur by verskillende nageregte, en ’n heerlike likeur kan ook daarvan gemaak word.

[Erkenning]

Reijo Juurinen/Kuvaliiteri

[Venster/Prente op bladsy 25]

PRYSELBESSIE (Vaccinium vitis-idaea)

Hierdie bessie, wat naverwant is aan die bosbessie (cranberry), is baie gewild in Finland en Swede. Pryselbessiepuree of -jellie is ’n verfrissende geurmiddel wat saam met ander kosse geniet kan word. Die helderrooi bessie word ook gebruik om sous, nagereg, sap en soetgebak te maak. Pryselbessies bly lank vars, want dit bevat natuurlike sure wat as preserveermiddels dien. Die hoë suurgehalte gee die bessie ’n pikante geur, waaraan ’n mens dalk eers gewoond moet raak.

[Venster op bladsy 25]

Dis nie net pret nie!

In baie opsigte is dit ’n aangename en lonende ondervinding om wilde bessies te pluk.b Maar dit is nie altyd net pret nie. Pasi en Tuire is ’n egpaar van Lapland wat bessies pluk om tuis te gebruik en te verkoop. Hulle verduidelik dat wanneer hulle bessies pluk, hulle soms omring word deur swerms lastige insekte, soos muskiete en steekvlieë. “Dit is regtig irriterend. Hulle beland selfs in jou mond en oë”, sê Tuire met ’n rilling. Maar gelukkig kan ’n mens jou tot ’n mate beskerm deur gepaste klere te dra en insektemiddels te gebruik.

Die staptog in die woud kan ook moeilik wees—veral wanneer jy in ’n vleiagtige gebied loop. Wat soos vaste grond lyk, kan in werklikheid ’n moddergat wees. Volgens Pasi en Tuire kan die plukwerk ook nogal uitputtend wees. Om etlike ure lank te buk en te hurk kan jou rug en bene ooreis.

Dit is ook nie altyd maklik om die bessies te vind nie. “’n Mens moet hard soek om ’n goeie plek te vind”, sê Pasi. “Baie keer is dit meer uitputtend om na die bessies te soek as om hulle te pluk”, voeg Tuire by. En dan moet die geplukte bessies ook nog skoongemaak word.

Weens sulke uitdagings verkies party om die bessies vir die wouddiere te los. Nogtans vaar ywerige bessieplukkers, soos Pasi en Tuire, elke jaar die woude en vleie in. Vir hulle is die vreugdes om bessies te pluk baie groter as die opofferings.

[Voetnoot]