Meer As net Speelgoed
DIE Egiptenare het dit van plat stukke hout gemaak, die Japannese van gevoude papier, die Duitsers van porselein en die Eskimo’s van robbevel. Volwassenes versamel dit. Kinders koester dit. Waarvan praat ons? Van poppe.
The World Book Encyclopedia sê: “Die meeste popfigure uit vroeër tye was magiese of godsdiensvoorwerpe, nie speelgoed nie.” Die eertydse Egiptenare het klere met patrone op spaanvormige stukkies hout geverf en dit met stringe kleikrale versier wat hare voorgestel het. Hulle het hierdie “spaanpoppe” in die grafte van hulle dooies gesit omdat hulle geglo het dat die poppe in die hiernamaals as knegte sou dien. Wraaksugtige mense op die Wes-Indiese eilande het spelde in voedoepoppe gesteek in die hoop dat dit hulle vyande leed sou aandoen.
In baie kulture is poppe met vrugbaarheidsritusse geassosieer. Byvoorbeeld, in antieke Griekeland het meisies, kort voor hulle troudag, hulle poppe op ’n altaar vir Artemis, die godin van vrugbaarheid, gelos. Vandag dra vroue van die Asjanti-stam in Ghana, Afrika, ’n pop in hulle lyfband in die hoop dat hulle mooi kinders sal hê. Sommige meisies in Sirië hang poppe in hulle vensters om die feit dat hulle hubaar is, te adverteer.
Elke jaar, op 3 Maart, is daar ’n viering in Japan wat Hina Matsoeri, of die Poppefees, genoem word. Dit staan ook bekend as die fees vir meisies, wat “uit ’n paar verskillende gebruike ontstaan het”, sê Japan—An Illustrated Encyclopedia. “Een hiervan is ’n Chinese reinigingsritus wat vroeg in die derde maanmaand langs ’n rivier gehou is. Gedurende die Heian-tydperk (794-1185) het howelinge op die derde dag van die derde maand waarsêers ingeroep om hulle onreinhede uit te dryf deur dit na papierfigure oor te dra . . . , wat dan in die rivier of oseaan gegooi is.”
Poppe as speelgoed
Gedurende die Edo-tydperk in Japan (1603-1867) het poppe wat spesiaal vir kinders gemaak is, soos regte mense gelyk en verskillende kostuums gehad. Ander soorte poppe is gemaak sodat hulle deur middel van kabels, vere, katrolle en houtratte kon beweeg. Een model kon selfs ’n koppie tee na ’n gas dra en die leë koppie terugbring!
In Westerse lande voor die 1700’s het “kinderjare soos óns dit ken, nie werklik bestaan nie”, sê een ensiklopedie. “Kinders is as klein volwassenes beskou, en daar is van hulle verwag om so op te tree.” Poppe is net soveel vir volwassenes as vir kinders gemaak. Maar gedurende die 1800’s het die belangrikheid van speeltyd in ’n kind se ontwikkeling meer erkenning gekry. Gevolglik het die poppebedryf in Europa gefloreer.
Oostenryk was destyds die grootste vervaardiger van poppe. Reeds in 1824 het Duitse poppemakers ’n toestel ontwerp wat hulle poppe in staat gestel het om “mamma” en “pappa” te sê. Later gedurende daardie eeu het hulle poppe vervaardig wat kon loop. Die Amerikaanse uitvinder Thomas Edison het selfs ’n miniatuurplatespeler vervaardig wat dit laat lyk het asof die poppe praat. Intussen het die Franse ’n pop gemaak genaamd Bébé Gourmand, wat kon eet. Die Franse was ook bekend vir hulle modieuse poppe, wat in swierige kostuums geklee was. Die eienaar kon bykomstighede soos kamme, pelsjasse, waaiers en meubels vir hierdie poppe koop.
Die 20ste eeu het ’n ongeëwenaarde oplewing in die vervaardiging van poppe gesien. Die uitvinding van plastiek in die 1940’s het dit vir poppevervaardigers moontlik gemaak om goedkoop poppe te maak wat nietemin fyn detail gehad het. Die Barbie-pop, wat van plastiek gemaak word, het die poppebedryf oorheers sedert dit in 1959 bekend gestel is. Meer as ’n miljard van hulle is al verkoop, en in 1997 alleen het hulle vir hulle maker R12,2 miljard in die sak gebring.
Poppe as onderrigters
Om hulle kinders van hulle stamgode te leer, het die Pueblo-Indiane van die suidweste van die Verenigde State kachina-poppe gebruik, wat uit kaktuswortels of dennehout gekerf is. Gedurende ’n spesiale seremonie het ’n stamlid soos een van die gode aangetrek en soos hy opgetree. Agterna het ouers ’n pop wat soos daardie god gelyk het, vir hulle kinders gegee sodat hulle met die god bekend kon raak terwyl hulle daarmee gespeel het.
Deur middel van poppe “kan ’n kind uiting gee aan seergemaakte gevoelens, woede en ander emosies”, sê The World Book Encyclopedia. “Wanneer kinders met poppe speel, stel dit hulle in staat om die rolle te oefen wat hulle hoop om te speel wanneer hulle volwasse is.” Een pop wat vertoon word gedurende die Kinderdagfees wat elke Mei in Japan gehou word, lyk soos ’n jong man wat in die volle wapenrusting van ’n tradisionele krygsman geklee is. Die pop word gebruik as ’n rolmodel om jong seuns aan te moedig om—volgens die plaaslike kultuur—sterk, eerbare lede van die samelewing te word.
Weens die emosionele band wat kinders met hulle poppe smee, sal verstandige ouers die invloed wat poppe op hulle kind se ontwikkeling kan hê, ernstig opneem. Sommige is byvoorbeeld van mening dat die voorkoms en die eindelose klerekas van sekere poppe dalk ’n skadelike uitwerking op meisies kan hê. Een kritikus meen dat hierdie poppe “jong meisies [nadelig kan beïnvloed] met oppervlakkige boodskappe wat groter klem plaas op styl as op karakter”.
Vir enigiemand wat al ooit gesien het hoe kinders popspeel, is dit duidelik dat dit meer as net ’n speelding is, of dit nou van lap, papier, hout, plastiek of iets anders gemaak is. Dit is ’n vriend, ’n speelmaat en selfs ’n vertroueling met wie hulle hulle kinderjare deel.
[Venster op bladsy 27]
Hernieude belangstelling in OU POPPE
Die versameling van poppe het ’n baie gewilde stokperdjie geword. In die 1970’s het dit momentum gekry, wat ’n internasionale mark tot gevolg gehad het. Versamelaars soek goedkoop plastiekpoppe wat maar net ’n paar rand werd is of seldsame poppe soos die Kämmer- en Reinhardtpoppe. Hierdie poppe is in die vroeë 1900’s in Duitsland gemaak, en een van hulle is by ’n veiling vir R1,9 miljoen verkoop! Een van die grootste versamelings—wat in die Strong-Nasionale Museum van Spel in die stad Rochester, New York, VSA, gehou word—bevat sowat 12 000 poppe.
[Venster/Prent op bladsy 28]
Poppe—Rede vir ouers om besorg te wees
Hoe kan ouers hulle kinders beskerm teen die skadelike invloed wat sommige poppe kan hê? The Washington Post het gekla: “Soos die eertydse tabakbedryf aanvaar die vermaaklikheids- en speelgoedbedryf oor die algemeen geen verantwoordelikheid nie en is dit onwaarskynlik dat hulle vanself veranderinge sal aanbring.” Dit is duidelik dat ouers die verantwoordelikheid moet aanvaar.
Die Bybel beveel ouers om daagliks heilsame onderrigting aan hulle kinders te gee (Deuteronomium 6:6-9; Spreuke 22:6). Hoe kan dit gedoen word met die oog op die skadelike invloed wat sommige poppe kan hê? Een ma sê dat sy vir haar dogter gelees het oor beskeie kleredrag, soos dit in 1 Timoteus 2:9 bespreek word, en met haar daaroor geredeneer het. Hulle gesprek was min of meer soos volg:
Ma: Hoe lyk hierdie poppe vir jou, soos kinders of vroue?
Dogter: Soos vroue.
Ma: Hoekom sê jy so?
Dogter: Want hulle het ’n vrou se liggaam, en hulle het vroueklere en -skoene aan.
Ma: Dis reg. En dink jy, ná wat ons in die Bybel gelees het, dat die klere wat hierdie poppe dra, die soort klere is wat Christene behoort te dra?
Dogter: Nee.
Ma: Hoekom nie?
Dogter: Want die rompe is baie kort, . . . die bloese is baie laag . . . en die klere sit te styf.
Dit verg weliswaar inspanning om jou kinders goddelike beginsels te leer sodat hulle tot sulke gevolgtrekkings kan kom. Maar dit is die moeite werd! Baie ouers het baat gevind by die boek Leer by die Groot Onderwyser, uitgegee deur Jehovah se Getuies, wat ouers help om goddelike beginsels by hulle kinders in te skerp.
Jy is welkom om ’n eksemplaar van hierdie geïllustreerde boek met 256 bladsye aan te vra deur aan Jehovah se Getuies te skryf by Privaatsak X2067, Krugersdorp, 1740, Suid-Afrika. Dui aan dat jy ’n eksemplaar van die boek Leer by die Groot Onderwyser wil hê.
[Prent op bladsy 26]
Japannese pop wat tee bedien
[Prent op bladsy 26]
Franse Bru-pop
[Foto-erkennings op bladsy 26]
Bo: © SHOBEI Tamaya IX; middel: Courtesy, Strong National Museum of Play, Rochester, New York; onder: © Christie’s Images Ltd