’n Unieke papierstad

‘’N STAD wat van papier gemaak is?’ vra jy. Ja, maar dit is nie ’n regte stad nie, dit is ’n skaalmodel. Die stad is Praag, die hoofstad van die Tsjeggiese Republiek, en die model word in die Museum van die Stad Praag bewaar. Dit is gebou deur Antonín Langweil, wat 11 jaar lank aan sy model gewerk het, van 1826 tot 1837, die jaar toe hy oorlede is. Waarom het Langweil so ’n moeilike projek aangepak?

Langweil is in 1791 gebore in die dorp Postoloprty in wat nou die Tsjeggiese Republiek is. Nadat hy litografie gestudeer het aan die Kunsakademie in Wene, Oostenryk, het hy Praag se eerste litografiese werkswinkel geopen. Hy was egter nie ’n suksesvolle sakeman nie, en sy besigheid het ondergegaan. In 1826, toe hy ’n uitstalling in Praag besoek het, het hy ’n gipsmodel van die stad Parys, Frankryk, gesien. Dit het Langweil geïnspireer, en hy het besluit om ’n model van Praag te bou, uit karton en ’n bietjie hout.

Maar Langweil het eers ’n hele paar jaar daaraan bestee om die besonderhede van Praag in die fynste detail op papier vas te lê. Hy het deur al die strate geloop, sketse gemaak en die presiese ligging van geboue, parkbankies, skure, standbeelde en bome aangeteken. Hy het selfs vate ingesluit wat hy op die grond gesien het, asook stukkende vensters, ’n leer wat teen ’n muur staan en stapels hout! Toe het hy sy model begin bou, op ’n skaal van 1:480. Om sy karige inkomste aan te vul, het hy ook modelle van die huise van adellikes gemaak.

In 1837 het Langweil tuberkulose opgedoen, en hy het in Junie dieselfde jaar gesterf. Hy het ’n vrou en vyf dogters agtergelaat. Drie jaar later het sy model ’n tuiste gevind in die Patriotiese Museum, wat nou die Nasionale Museum genoem word. Hoe het dit daar beland? In 1840 het Langweil se weduwee aangebied om die model aan keiser Ferdinand I te verkoop. Hy het dit gekoop en dit toe goedgunstiglik geskenk aan wat nou die Tsjeggiese Republiek se nasionale museum is. Dit het in nege kratte daar aangekom. Later het ’n woordvoerder van die Museum van die Stad Praag, waar die model nou is, gesê: “In die 19de eeu is Langweil se model slegs nou en dan ten toon gestel. In 1891 was dit een van die items by die Provinsiale Jubileumuitstalling. Vir hierdie geleentheid is duur herstelwerk daaraan gedoen . . . Sedert 1905 was die model deel van die permanente uitstalling in die Nasionale Museum se Lapidarium.”

’n Groot aantrekking vir geskiedkundiges

Langweil se papiermodel is baie gewild. Dit is 5,76 by 3,24 meter groot en is verseël in ’n glasvertoonkas met talle klein liggies wat binne die kas hang om dit te verlig. Die “stad” lyk so eg dat jy jou daaraan moet herinner dat jy na ’n model kyk! Ja, Langweil het noukeurig daarop gelet dat elkeen van die meer as tweeduisend miniatuurgeboue ’n akkurate weergawe van die oorspronklike is.

Byvoorbeeld, Langweil het elke gebou ’n nommer gegee. Hy het straatlampe, vore en keistene ingesluit. En hy het kerke getrou nagemaak met hulle gebrandskilderde vensters—insluitende ruite wat uit of gebreek was. Waar stukke pleister van die mure afgeval het, toon sy model die ontblote steenwerk. Hy het ook die Vltavarivier, wat deur Praag kronkel, uitgebeeld.

Vandag is Langweil se papiermodel nie net ’n interessante museumstuk nie, maar ook ’n groot aantrekking vir kunsliefhebbers en geskiedkundiges wat wil sien hoe Praag oor die jare verander het. Dele van die stad lyk natuurlik baie anders omdat geboue herbou of opgeknap is, veral die Joodse woonbuurt en ’n deel van Praag wat die Ou Dorp genoem word. Danksy moderne tegnologie is ’n digitale model van Langweil se papierstad gemaak, wat besoekers in staat stel om die Praag van 1837 in die vorm van ’n interaktiewe rekenaarmodel te sien.

In April 1837 het die sterwende Langweil gevra dat sy model geplaas word in wat destyds die Patriotiese Museum genoem is, maar die museum het nie belanggestel nie. Hoe moes dit hom tog teleurgestel het! Maar stel jou voor as hy vandag die museum kon besoek of op ’n rekenaarskerm deur sy ou Praag kon “wandel”. Hy sou ongetwyfeld gevoel het dat al sy harde werk die moeite werd was.

[Prent op bladsy 10]]

Antonín Langweil

[Prent op bladsy 10]

Nabyfoto van Langweil se papiermodel

[Prent op bladsye 10, 11]

Langweil se papiermodel van die stad Praag

[Foto-erkennings op bladsy 10]

Bladsy 10, Langweil: S laskavým svolením Národního muzea v Praze; bladsye 10 en 11, foto’s van model: S laskavým svolením Muzea hlavního mesta Prahy