1914—Dit het jou lewe verander
BYNA 70 jaar gelede, op Maandag, 29 Junie 1914, het die koerante ’n skokkende opskrif bevat: “OOSTENRYK SE TROONOPVOLGER VERMOOR.” Miskien klink daardie nuusitem nou vir jou baie oud—amper soos iets uit die antieke geskiedenis. Dit was nietemin ontstellende nuus vir die mense wat destyds gelewe het. En dit het aanleiding gegee tot ’n reeks gebeure wat jou nog steeds raak.
Hierdie dinge was boonop ’n bewys van ander, veel belangriker gebeure wat binnekort ’n baie ingrypende uitwerking op jou lewe gaan hê. Kom ons kyk hoe dit alles waar is.
Die gevolge word nog gevoel
Ten eerste, hoe word jou lewe vandag, in die tagtigerjare, deur daardie sluipmoord van lank gelede geraak? Wel, dit was die insident wat die Eerste Wêreldoorlog aan die gang gesit het. Daardie oorlog, tesame met die vredesverdrag wat daarop gevolg het, het aan die wêreld sy huidige vorm gegee.
Voor daardie oorlog is die wêreldtoneel oorheers deur ryke, waarvan die meeste deur gedugte Europese moondhede opgebou is. Die oorlog het tot die verbrokkeling van hierdie ryke gelei, en vandag word die stabiliteit van die wêreld nie meer deur ’n paar magtige Europese lande bewaar nie. In plaas daarvan sien ons iets wat die voortbestaan van die mensdom bedreig: ’n onverbiddelike magstryd tussen twee supermoondhede, kommunistiese Rusland en kapitalistiese Amerika. Hierdie situasie het ook sy oorsprong in die Eerste Wêreldoorlog.
Voor daardie oorlog was Rusland ’n ontsaglike, agterlike land wat deur die Russies-Ortodokse Kerk oorheers en deur die tsaar regeer is. Amerika, ofskoon sterk, is geensins as ’n mededinger van die Europese magte beskou nie. Die Eerste Wêreldoorlog het dit alles verander. Volgens die geskiedskrywer René Albrecht-Carrié het “die [Eerste Wêreld-] oorlog die mondigwording van Amerika in die gemeenskap van state aangedui”. Hy het bygevoeg: “Aan die einde van die oorlog het die mag van die Verenigde State alle ander in elke opsig ver oortref.” Die ontsaglike rykdom van Amerika, vergeleke met die ekonomiese uitputting van die Europese magte, het tot sy huidige wêreldoorheersing gelei.
In Rusland is die gerommel van opstand reeds voor die oorlog gehoor. Gedurende die oorlog het Rusland die stryd teen Duitsland aangesê, en Duitsland het gereageer deur die Russiese revolusionêr Lenin uit sy ballingskap in Switserland na sy vaderland terug te stuur in die hoop dat dit die interne onrus aldaar sou aanblaas. Die strategie was geslaag, en Rusland het hom aan die oorlog onttrek. Lenin se party, die Bolsjewieke, het die leiding geneem in die Russiese Revolusie, en die direkte uitvloeisel van daardie gebeurtenis is die Rusland wat ons vandag sien.
Benewens die wedywer tussen die supermoondhede is daar vandag ongeëwenaarde onrus en onbestendigheid onder en in die nasies. Dit is ook ’n deel van wat geskiedskrywer Charles L. Mee, Jr., die “vreeslik gemengde erfenis” van die Eerste Wêreldoorlog en die daaropvolgende vredesverdrag genoem het. As deel van daardie erfenis meld hy “die opkoms van Hitler, die Tweede Wêreldoorlog, die onluste en revolusies wat ’n wêreld sonder politieke orde teister”. ’n Mens lees nog van daardie bloedvergieting en lyding in jou oggendkoerant. En onthou, die Tweede Wêreldoorlog het gelei tot die ontwikkeling van kernbomme, wat vandag die voortbestaan van lewe op aarde bedreig.
Die skrywer Mee het egter bygevoeg: “Die ineenstorting van die ou orde was terselfdertyd ’n noodsaaklike voorspel tot die verbreiding van selfbestuur, die bevryding van nuwe nasies en klasse, die daarstelling van nuwe vryheid en onafhanklikheid.” Voor 1914 is die meeste nasies deur ’n bevoorregte adelstand regeer. Klassestrukture was onveranderlik. Die Eerste Wêreldoorlog het die verbrokkeling van daardie stelsel verhaas. Soos geskiedskrywer René Albrecht-Carrié sê: “Dit was die Eerste Wêreldoorlog wat die dyk van die negentiende-eeuse maatskaplike struktuur gebreek het; die Gewone Man se eise om erkenning kon nie langer geïgnoreer word nie.” Vandag is dit moeilik om ons die mag voor te stel wat die ou regerende klasse eens gehad het.
Ja, die wêreld soos ons dit vandag ken, het begin vorm aanneem toe daardie sluipmoordenaar se koeël die Oostenrykse troonopvolger 70 jaar gelede neergevel het. Jou lewe sou baie anders gewees het as daardie tragedie, en die oorlog wat daardeur ontketen is, nooit plaasgevind het nie. Maar ander dinge het gedurende die vroeë jare van hierdie eeu gebeur. Die meeste mense was salig onbewus van die betekenis daarvan. En tog het hierdie dinge ’n selfs ingrypender uitwerking op jou lewe.
[Prent op bladsy 3]
Aartshertog Ferdinand en sy vrou, vyf minute voor hy vermoor is