Die perke van vryheid
“Niemand is hopeloser verslaaf as dié wat onder die wanindruk verkeer dat hulle vry is nie.”—Goethe.
VRYHEID! Hoe mooi klink daardie woord tog nie! Maar wat beteken dit vir jou? Beteken vryheid dat jy die onvervreembare reg het om te doen wat jy wil, wanneer of waar jy wil, sonder om ander mense in ag te neem? Natuurlik nie! Wetgewende liggame stel perke aan jou dade om die regte en belange van ander te beskerm. Is dit nie noodsaaklik wanneer mense as ’n gemeenskap saamwoon nie?
Jy het byvoorbeeld die vryheid om te reis, maar jy kan jou voertuig slegs binne wettige perke bestuur. Hierdie perke, of wette, is ingestel as ’n beskerming nie net vir ander nie, maar ook vir jou. Ware vryheid beteken derhalwe nie vryheid van alle beperkinge, dissipline en opoffering nie; dit beteken ook nie die afwesigheid van wette wat reg en voordelig is nie. Black’s Law Dictionary definieer vryheid soos volg:
“Die toestand van vry te wees . . . sonder beletsel, hindernis of verbod benewens die wat deur regverdige en nodige wette en die pligte van die maatskaplike lewe opgelê mag word.”
Om vryheid te geniet, moet ons ons lewe binne twee perke hou—natuurwette en sedelike wette.
Natuurwette lê die mens aan bande
Dit is onmoontlik vir enige mens om algehele vryheid te geniet al sonder hy hom op ’n eilandjie in die middel van ’n uitgestrekte oseaan af. Die natuurlike eise van sy liggaam en sy afhanklikheid van die omgewing sou beperkinge op sy vryheid plaas. Die Skepper, Jehovah God, het hierdie natuurlike grense ingestel, en het ander grense deur sy wette en beginsels ingestel.—Handelinge 17:26-28.
God het natuurwette in werking gestel wat die heelal in wonderlike harmonie hou. Hierdie wette strek tot ons voordeel. Voel jy byvoorbeeld bedreig deur God se natuurwet van swaartekrag? Natuurlik nie! Dit is die noodsaaklike krag wat die heelal aanmekaar hou en keer dat jy van die aarde afvlieg.
Maar gestel jy ignoreer die swaartekragwet opsetlik en spring van ’n 30 meter hoë krans af. Wat dan? Jy sal jou doodval of jou andersins ernstig beseer. Die gevolg: nie vryheid nie, maar meer beperkinge. Ons kan natuurwette nie veronagsaam sonder om daarvoor te boet nie. Maar wanneer ons binne hulle perke bly, pluk ons die goeie vrugte.
Wette om gedrag te beperk
Omstreeks 300 jaar gelede het die Engelse filosoof, John Locke, opgesom wat jy moontlik oor vryheid en menslike wette uitgevind het. Hy het geskryf: “As daar geen wet is nie, is daar geen vryheid nie. Want vryheid is om vry te wees van inperking en geweld deur ander, wat onmoontlik is as daar geen wet is nie; en is nie, soos ons vertel word, ‘die vryheid vir elke mens om te doen wat hy wil nie’. Want wie kan vry wees as alle ander mense se neigings hom oorheers?”
Hoe gepas is daardie woorde tog wanneer dit toegepas word op mensewette wat nadelige gedrag inperk! As die mens die nodigheid besef vir wette om maatskaplike gedrag te beheer, sou sy Skepper dan nie ook daardie behoefte besef het nie? Moet ons dink dat God natuurwette in die heelal sou instel maar die mensdom geen wette sou gee om sy gedrag te rig nie? Glad nie.—Mattheüs 6:8.
Die Skepper se wette vir die mensdom is neergeskryf en bewaar sodat ons kan weet wat die beste manier is om ons sake te hanteer (2 Timotheüs 3:16, 17). Die Bybel sê oor hulle gehalte: “Die woord van die HERE is volmaak: dit gee lewe. Die onderwysing van die HERE is betroubaar: dit gee wysheid aan die wat nog onervare is. Die bevele van die HERE dui die regte koers aan: dit bring blydskap. Die gebod van die HERE is helder: dit gee insig.”—Psalm 19:8, 9, NAV.
’n Persoon wat sonder alle behoorlike sedelike perke probeer lewe, is soos ’n skip wat kompas sowel as roer verloor het. Albei is drywend en moet ’n veilige weg vind of hulle sal rampspoedige gevolge ervaar. Dit laat dus ’n ernstige vraag ontstaan. Kan ons, onafhanklik van God, ons lewe veilig rig?