Hoe kan jy jou emosies beheers?

BAIE smag vandag na emosionele opwekking. Hulle streef na opwinding deur vinnig te ry, gevaarlike sportsoorte te beoefen, ongeoorloofde geslagsomgang te hê en opwekkende dwelmmiddels te gebruik. Om die waarheid te sê, die handels- en vermaaklikheidswereld benadruk die behoefte aan emosionele ervaringe. Gevolglik het baie mense min verdraagsaamheid vir rus en vrede en voel hulle dat dit hulle toekom om meer emosionele opwinding uit die lewe te verkry.

Ons het natuurlik almal emosies. Wanneer ons byvoorbeeld glimlag, lag of huil, toon ons wat ons emosionele stemming op daardie oomblik is. Maar het jy geweet dat emosies selfs ’n uitwerking op jou liggaam kan hê, soos om veranderinge in bloeddruk, hartklop en sweet te veroorsaak? Jou emosies kan ook fisiese ongerief soos hoofpyn, maagsteuring en rugprobleme veroorsaak. Oor die algemeen streef mense dus na die aangename emosies en hulle vermy die onaangenames. Sommige mense probeer die onaangename emosies ontwyk deur te dagdroom, te veel te eet en te veel te drink. Daarenteen kan die regte gemoedstoestand tot ons welsyn bydra. Spreuke 14:30 sê: “’n Kalm gemoed hou die liggaam gesond.”​—NAV.

Interessant genoeg, God se Woord maak melding van allerhande menslike gevoelens, soos liefde, haat, blydskap, verdriet, moed en vrees. Jy onthou seker dat Jesus eenkeer ‘geween het’ en so uiting gegee het aan sy emosies met die dood van ’n vriend (Johannes 11:35). Josef het met moeite sy trane bedwing, “want sy binneste was ontroerd oor sy broer”, wat hy jare laas gesien het.​—Genesis 43:30.

Hoekom moet jy jou emosies beheers?

Aangesien ons in “swaar tye” leef en ons onvolmaak is, sluip meer onaangename gevoelens in ons lewens in as aangenames (2 Timotheus 3:1-5). Soos die Bybel sê: “Loutere onderdrukking kan ’n wyse waansinnig laat handel” (Prediker 7:7, NW). As ons dus nie probeer om ongewenste emosies te beheers nie, kan ons ons verhouding met ons gesin, skoolmaats, medewerkers en Christenmetgeselle skaad.

Dit spreek vanself dat ons almal emosioneel geraak word deur wat die Bybel “tyd en lotgeval” noem (Prediker 9:11). ’n Egpaar wat in die voltydse bediening was, het byvoorbeeld na hulle woonstel teruggekeer en ontdek dat hulle van feitlik al hulle besittings beroof is. Dit het hulle so ontstel dat hulle siek gevoel het. Dit het hulle ’n paar dae geneem om beheer oor hulle emosies te herwin. Toe hulle eers herstel het, het hulle aangehou met hulle werk “om al die treurendes te troos”.​—Jesaja 61:2.

Jy ken dalk persone wat toelaat dat hulle emosioneel opgewek word deur na TV-vervolgverhale te kyk. Hulle vereenselwig hulle so met die karakters dat hulle dikwels huil oor hierdie blote fiksie. Beskou ook die geval van ’n ongetroude vrou wat alleen gewoon het. Sy het een aand na ’n gruwelfilm begin kyk. Alhoewel sy doodbang was, kon sy nie ophou kyk nie. Agterna het sy gesukkel om aan die slaap te raak. Jy kan jou voorstel waarvan sy gedroom het toe sy eindelik onrustig aan die slaap geraak het: bloedsuiers en monsters. Dit kom hierop neer: Ons word emosioneel beïnvloed deur gebeure rondom ons. Ons behoort beslis selektief te wees en dinge te vermy wat skadelik is of wat ons emosionele ewewig onnodig versteur.

Beklemtoon gewenste emosies

God se Woord beveel andersyds aan dat ons “matig in gewoontes” moet wees en ‘ons denkvermoëns’ moet gebruik (Titus 2:2, NW; Romeine 12:1, NW). Dit beteken nie dat ons onsself so moet bedwing dat ons onverskillig teenoor die lewe staan nie. Gepaste, beheerste emosies maak die lewe genotvol. Die Bybel sê byvoorbeeld: “Daar [is] niks beters . . . as dat die mens hom verheug in sy werke nie.”​—Prediker 3:22.

As ons die lewe dus werklik genotvol wil maak, moet ons leer om die positiewe emosies te ontwikkel. Positiewe pleks van negatiewe denke kan ons help om “ywerig in goeie werke” te wees (Titus 2:14). Sterk, heilsame gevoelens versterk ons vasbeslotenheid en deursettingsvermoë om iets te bereik wat die moeite werd is. Christene weet natuurlik dat hulle nie iets in God se diens bereik deur positiewe denke alleen nie. Hulle besef eerder hoe noodsaaklik dit is om ten volle op Jehovah se gees te vertrou om die toekoms tegemoet te gaan (Lukas 11:13; Spreuke 19:21). Hoe kan ons dan ons emosies beheers en die heilsame emosies versterk?

Vermy “angstige spanning”

Vanweë hulle nadelige uitwerking moet emosies soos woede, jaloesie, vyandigheid en vrees beteuel word. Om toe te lig hoe ons dit kan doen, beskou slegs een emosie: angs.

God se werkende krag het sy gewillige en getroue knegte in die verlede versterk, net soos vandag die geval is. Jesus, wat deur die heilige gees gelei is, het ’n positiewe beskouing behou deur vurig belang te stel in geestelike dinge. Hy het sy volgelinge aangemoedig om “angstige spanning” te vermy (Lukas 12:29, NW). Hy het nooit getwyfel aan sy Vader se liefdevolle sorg nie (Johannes 15:9, 10). Sy ywer en entoesiasme is nie deur verveeldheid en frustrasie belemmer nie. Net so moet jy, as jy oormatige angs wil beheers, jou gedagtes met ‘lofwaardige dinge’ vul (Filippense 4:8). Ja, vertroue op Jehovah kan negatiewe gedagtes verdryf.

’n Gestremde jong meisie in São Paulo, Brasilië, was byvoorbeeld bekommerd oor haar onbedrewenheid en haar toekoms. Sy het die minderjarige kinders by die huis opgepas, terwyl haar ouers albei gewerk het. Sy het nutteloos gevoel en geskryf: “Ek is bang dat ek op die ou end van my kop af sal raak en iets dwaas sal aanvang. Ek het al selfs aan selfmoord gedink. Ek voel ek sal nooit kan trou nie.” Nadat sy ’n brief ontvang het wat haar aangespoor het om meer Bybelstudie te doen, het sy geskryf: “Ek het begin voel dat iemand eindelik daarin belanggestel het om my probleme te ontleed. Julle het aan my getoon hoe noodsaaklik dit is om in Jehovah se nuwe stelsel te leef.” In plaas van jou net te kwel, kan jy gerus spesifieke doelwitte stel, veral geestelike doelwitte, soos om meer te doen om die goeie nuus van die Koninkryk te verkondig of om meer tyd te bestee aan ’n studie van God se Woord.

’n Bietjie tydelike verligting kan weliswaar verkry word deur ontspanning, ’n ent te gaan stap, ’n verandering van roetine of omgewing, of deur na strelende musiek te luister. Ons kan nogtans geneig wees tot negatiewe denke en angs, afhangende van die dinge wat ons geleer is of wat ons ervaar het. Daarom is verstandelike vermoëns en wilskrag nie voldoende om ’n mens gemoedsrus te verskaf of om God se guns te verkry nie. Ons moet leer om ‘al ons bekommernis op Jehovah te werp’. Ons kan dit doen, ‘want Hy sorg vir ons’.​—1 Petrus 5:7.

God stel in jòù belang

Die Skepper het nie bedoel dat almal eenders moet wees en op dieselfde manier moet reageer nie. In die Bybel het hy riglyne voorsien wat gepas en voldoende vir almal is. Hy het ook vir ons duidelike voorbeelde gegee van sy belangstelling in sy individuele knegte se welsyn. “Die HERE is naby die wat gebroke is van hart  . . . Menigvuldig is die teëspoede van die regverdige, maar uit die almal red die HERE hom” (Psalm 34:19, 20). Trouens, Jehovah is bewus van ons innerlike emosies, selfs ons sorge en ons trane. Psalm 56:9 stel dit so: “Hou my trane in u kruik; is hulle nie in u boek nie?” Wanneer ons gevolglik in ware nood verkeer, selfs “ellendig en behoeftig” is, kan Jehovah ‘ons hulp en ons redder’ wees (Psalm 40:18). Maar wat word presies van jou verwag om hierdie hulp te ontvang?

Waardering vir God se voortreflike eienskappe, sy “tere barmhartigheid”, help ons om nie te veel aan onsself te dink nie (2 Korinthiërs 1:3, 4, NW). Ons kan nie selfbehep en blindelings ons emosies volg nie, want die mensehart kan “bedrieglik” wees en tot onbesonne optrede, selfs onsedelike gedrag, aanleiding gee (Jeremia 17:9). ’n Getroude vrou in Latyns-Amerika het byvoorbeeld aangetrokke begin voel tot haar buurman. Aangedryf deur haar emosies het sy haar begeerte om hom te “help” probeer regverdig. Gelukkig het sy geestelike raad by ryp Christene gaan soek. Met verhoogde waardering vir God se eienskappe het sy die verhouding beëindig. Nou sê sy met blydskap: “My huwelik is gered.” Ons kan gerus almal die gewilligheid aankweek om deur Jehovah onderrig te word en om tot hom te nader.​—Psalm 19:8-12.

Sterk geloof, dit wil sê, ’n versekerde verwagting en ’n vaste hoop, bevorder ’n positiewe denkwyse, terwyl die onbekende angs en vrees by ’n mens opwek (Hebreërs 11:6). Negatiewe denke of twyfel kan ons regtig laat faal waar ons kon geslaag het. Gebrek aan geloof beteken dat ons groter vertroue moet ontwikkel in God se vermoë om op te tree (1 Johannes 5:10). Hoe noodsaaklik tog om op God te vertrou en hom voortdurend in gebed te nader om hulp om ons emosies te beheers!​—Jakobus 1:5.

Selfbeheersing en redelikheid is ook eienskappe wat ons moet aankweek as ons aangename verhoudings met ander wil geniet. “Hy wat kalm is van gees, is ’n man van verstand” wat sy emosies beheers (Spreuke 17:27). Daarbenewens het die apostel Paulus geskryf: “Wees inskiklik teenoor alle mense”, en dra so by tot ’n ordelike en vreedsame leefwyse.​—Filippense 4:5, NAV.

Liefde vir ander bevorder die aangenaamste gevoelens, naamlik bereidwilligheid om ander aan te moedig en om hulle op hul gemak te laat voel. “Wees hartlik teenoor mekaar met broederlike liefde; die een moet die ander voorgaan in eerbetoning.” “Die liefde is lankmoedig en vriendelik; die liefde is nie jaloers nie; die liefde praat nie groot nie, is nie opgeblase nie, handel nie onwelvoeglik nie, soek nie sy eie belang nie, word nie verbitterd nie, reken die kwaad nie toe nie.”​—Romeine 12:10; 1 Korinthiërs 13:4, 5.

As jy aanhou om hierdie eienskappe aan te kweek, kan jy van Jehovah se hulp verseker wees. Soos Paulus geskrywe het: “Die vrede van God, wat alle verstand te bowe gaan, sal julle harte en julle sinne bewaar in Christus Jesus.”​—Filippense 4:7.

Wat wil jy doen?

Alhoewel elkeen van ons moontlik besef dat ons sekere emosies beter moet beheers, kan ons vol vertroue wees dat vordering en groter geluk binne ons bereik is. Met die doel voor oë behoort ons baie versigtig te wees dat ons nie dagdroom of toegee aan onbeheerste emosies soos onnodige bekommernis nie. Laat ons ons eerder inspan om positiewe, heilsame emosies aan te kweek sodat ons in vrede met onsself, ons metgeselle en met God kan lewe.

Ja, dit is die moeite werd om vasbeslote te wees om dit te doen, terwyl ons uitsien na die dag wanneer Jehovah ‘alles wat lewe met welbehae sal versadig’ (Psalm 145:16). Streef dus standvastig daarna om die lewe in God se vreedsame nuwe stelsel te geniet. Sodoende sal jy selfs bydra tot jou huidige geluk, waarlik ’n hoogs begeerlike emosie.