Kan gelukbringers jou beskerm?

’N KRISTAL wat in ’n Brasiliaanse man se sak rondgedra word. ’n Amerikaanse atleet se gelukspennie. ’n Kruis van sint Brigid wat bokant ’n bed in ’n Ierse gesin se huis hang. Miljoene mense gebruik sulke voorwerpe as gelukbringers of amulette.a Hulle glo dat dit onheil kan afweer en vir hulle geluk kan bring as hulle hierdie gelukbringers besit.

Neem Brasilië as voorbeeld. Die tydskrif Veja sê dat baie Brasiliane “stukkies klip of sierstene [by hulle] dra wat volgens hulle die mag het om geluk of lewenskrag te gee aan die een wat dit besit”. Omdat hulle te bang is om die okkulte magte te verontagsaam, plaas ander in daardie land ’n godsdiensembleem of ’n teks teen die muur in hulle huis. Party gebruik selfs die Bybel as ’n heilige gelukbringer; hulle vertoon dit op ’n tafel en hou dit permanent by Psalm 91 oop.

In Suider-Afrika word muti, of tradisionele medisyne, eweneens gebruik, nie net ter wille van die geneeskrag daarvan nie, maar as beskerming teen die ongeluk. Siekte, die dood, finansiële terugslae en selfs liefdesteleurstellings word dikwels toegeskryf aan ’n vloek wat vyande deur towery oor hulle gebring het of aan ’n versuim om afgestorwe voorouers te paai. Mense kry muti gewoonlik by ’n plattelandse toordokter, wat ’n mengsel maak uit bestanddele wat van plante, bome of diere afkomstig is. Maar muti word, interessant genoeg, nie net op die platteland gebruik nie; dit word algemeen in Suid-Afrikaanse stede gebruik. Sakemanne en gegradueerdes tel onder diegene wat op muti staatmaak.

Die soeke na voorspoed is ook iets algemeens in Europese lande. Die boek Studies in Folklife Presented to Emyr Estyn Evans sê: “Daar is skaars ’n dorp of stad in Ierland waar daar nie ’n hoefyster bokant of teen die deure van sommige huise en buitegeboue vasgemaak is nie.” Rietkruise wat as gelukbringers bokant beddens en deure hang, is nóg algemener in daardie land. Waarnemers sê dat baie Iere sulke bygelowe op die oog af lig opneem. Tog is daar min wat hierdie bygelowe heeltemal ignoreer.

Die soeke na beskerming

Waarin lê die aantrekkingskrag van sulke bygelowe? Hulle voorsien blykbaar in mense se basiese behoefte na veiligheid. Hoeveel mense voel werklik veilig in hulle huis, om nie eers te praat van wanneer hulle snags op straat loop nie? En voeg daarby die druk wat dit op mense plaas om ’n bestaan te voer en kinders groot te maak. Ja, ons lewe in wat die Bybel “’n tyd van probleme” noem (2 Timotheüs 3:1, The New English Bible). Dit is dus net natuurlik dat mense na beskerming smag.

Dit kan veral die geval wees in kulture waar verskillende vorme van spiritisme en towery gewild is. Vrees vir die sogenoemde geeste van die dooies of om die slagoffer van ’n vyand se vloek te wees, kan dit laat lyk of die sogenaamde beskerming van ’n gelukbringer of ’n amulet onontbeerlik is. The World Book Encyclopedia sê in hierdie verband: “Die meeste mense het vrese wat hulle onveilig laat voel. Bygelowe help hulle om sulke vrese te oorkom deur hulle veilig te laat voel. Dit gee mense die versekering dat hulle sal kry wat hulle wil hê en probleme sal vermy.”

Die twyfelagtige mag van amulette

Allerlei soorte en vorme van amulette, talismans en gelukbringers word dus deur mense regdeur die wêreld gedra, saam met hulle rondgedra en vertoon. Maar is dit redelik om te dink dat ’n mensgemaakte gelukbringer enige ware beskerming kan bied? Baie van die voorwerpe wat gewoonlik as gelukbringers gebruik word, is handelsartikels wat in massa geproduseer word. Is dit nie strydig met die logika en gesonde verstand om te glo dat iets wat in ’n fabriek vervaardig is towerkrag besit nie? En selfs medisyne wat spesiaal deur ’n plattelandse toordokter voorberei is, is niks meer as ’n mengsel van gewone bestanddele nie—wortels, kruie en dergelike dinge. Waarom sou so ’n mengsel towerkragte besit? Is daar boonop enige werklike bewys dat mense wat van amulette gebruik maak langer lewe—of gelukkiger is—as diegene wat nie daarvan gebruik maak nie? Word diegene wat sulke gelukbringers maak nie ook self slagoffers van siekte en die dood nie?

Pleks dat die bygelowige gebruik van amulette en gelukbringers mense ware beskerming gee en hulle laat voel dat hulle beheer oor hulle lewe het, veroorsaak dit dat mense nie hulle probleme op ’n intelligente wyse aanpak nie en moedig dit hulle aan om geluk as die antwoord op alles te beskou. Wanneer iemand op die mag van amulette vertrou, kan dit hom ook ’n valse gevoel van veiligheid gee. ’n Man wat onder die invloed van alkohol is, beweer dalk dat sy reflekse en vermoëns nie aangetas is nie, maar as hy probeer bestuur, sal hy waarskynlik homself en ander skade berokken. Iemand wat sy vertroue in die mag van ’n amulet stel, kan homself eweneens skade berokken. Aangesien hy in die waan verkeer dat hy beskerm word, sal hy miskien geneig wees om dwase kanse te waag en onverstandige besluite te neem.

Vertroue in die mag van amulette hou nog ernstige gevare in wat die miljoene mense wat van hulle gebruik maak nie raaksien nie. Wat is hierdie gevare, en is daar enige geoorloofde manier om onheil af te weer? Die volgende artikel sal hierdie vrae bespreek.

[Voetnoot]