Cassiodoro de Reyna se stryd om ’n Spaanse Bybel

SESTIENDE-EEUSE Spanje was ’n gevaarlike plek om die Bybel te lees. Die Katolieke Kerk het die Inkwisisie beveel om die geringste teken van onortodoksheid dood te druk. Maar daar was ’n jong man in die suide van Spanje wat nie alleen die Skrif gelees het nie, maar ook gesweer het om dit in die volkstaal te vertaal sodat elke Spanjaard dit kon lees. Sy naam was Cassiodoro de Reyna.

Reyna se belangstelling in die Bybel is gewek gedurende die jare wat hy in die klooster van San Isidro del Campo, aan die buitewyke van Sevilla, Spanje, deurgebring het. Gedurende die 1550’s het die meeste van die monnike by hierdie uitsonderlike klooster meer ure aan Skriflesing bestee as aan die behartiging van hulle kerklike dienste. En die Bybel se boodskap het hulle denkwyse verander. Hulle het die Katolieke leerstellings aangaande die gebruik van beelde en geloof in ’n vaevuur verwerp. Dit was onvermydelik dat hulle beskouings in die omgewing bekend sou word, en omdat hulle inhegtenisneming deur die Spaanse Inkwisisie gevrees het, het hulle besluit om na die buiteland te vlug. Reyna was een van die 12 wat daarin geslaag het om na Genève, Switserland, te vlug.

Ná daardie noue ontkoming het hy van die een Europese stad na die ander gereis en dit op die een of ander manier reggekry om sy vervolgers te ontwyk. In 1562 het die gefrustreerde Inkwisiteurs sy afbeeldsel in Sevilla verbrand, maar selfs daardie wrede dreigement het Reyna nie laat terugdeins van sy taak om die Skrif te vertaal nie. Ondanks die feit dat hy ’n prys op sy hoof gehad en voortdurend in vrees vir inhegtenisneming gelewe het, het hy onophoudelik aan sy Spaanse vertaling gewerk. “Afgesien van die tye wat ek siek of op reis was, . . . het ek nooit die pen neergesit nie”, het hy verduidelik.

Reyna het die taak binne tien jaar voltooi. In 1569 is sy vertaling van die hele Bybel in Basel, Switserland, uitgegee. Hierdie uitsonderlike werk was die eerste volledige Spaanse vertaling wat uit die oorspronklike tale gemaak is. Latynse Bybels was al eeue lank beskikbaar, maar Latyn was die taal van die elite. Reyna het gemeen dat almal die Bybel moet verstaan, en hy het sy lewe ter bevordering van daardie doelwit gewaag.

In die inleiding tot sy vertaling het hy verduidelik waarom hy dit gedoen het. “Om die Heilige Geskrifte in die omgangstaal te verbied, is noodwendig ’n verskriklike belediging vir God en dit ondermyn die welsyn van die mens. Dit is duidelik die werk van Satan en diegene wat hy beheer. . . . Aangesien God sy Woord vir die mens gegee het, en wou hê dat dit verstaan en deur almal toegepas moet word, kan enigeen wat dit in enige taal hoegenaamd verbied nie ’n goeie beweegrede hê nie.”

Dit was ’n moedige stelling, veral omdat dit verskyn het net 18 jaar ná die Indeks van die Spaanse Inkwisisie die Bybel “in Kastiliaanse romaans [Spaans] of in enige ander volkstaal” uitdruklik onwettig verklaar het. Reyna het klaarblyklik nie toegelaat dat mensevrees sy liefde vir die waarheid onderdruk nie.

Afgesien van sy sterk begeerte om die Bybel vir alle Spaanssprekendes toeganklik te maak, wou Reyna ook die juisste vertaling moontlik lewer. In sy inleiding het hy verduidelik watter voordele dit inhou om direk uit die oorspronklike tale te vertaal. ’n Paar foute het in die Latynse teks van die Vulgaat ingesluip, het Reyna verduidelik. Een van die flagrantste van hierdie foute was die weglating van die Goddelike naam.

Die Goddelike naam in Spaanse vertalings

Reyna het besef dat God se naam, Jehovah, in enige getroue vertaling van die Bybel moet verskyn, soos dit in die oorspronklike teks verskyn. Hy het geweier om die gebruik te volg om die Goddelike naam met titels soos “God” of “Here” te vervang. In die voorwoord by sy vertaling het hy sy redes met kenmerkende direktheid verduidelik.

“Ons het die naam (Iehoua) nie sonder goeie rede behou nie. Eerstens, omdat dit oral waar dit in ons vertaling gevind word net so in die Hebreeuse teks gevind word, en na ons mening kan ons dit nie weglaat of verander sonder om aan God se wet, wat beveel dat niks verwyder of bygevoeg mag word nie, ontrou te wees en dit te ontheilig nie. . . . Die gebruik [om die naam weg te laat], ’n daad van die Duiwel, het voortgespruit uit ’n bygeloof van hedendaagse rabbi’s wat, hoewel hulle beweer dat hulle dit eer, Sy heilige naam in werklikheid begrawe het en God se volk dít laat vergeet het waaraan hy van alle ander . . . gode onderskei wou word.”

Reyna se lofwaardige begeerte om God se naam te verheerlik, het verreikende gevolge gehad. Tot vandag toe het verreweg die meeste Spaanse vertalings—Katoliek sowel as Protestants—hierdie presedent gevolg deur die Goddelike naam deurgaans te gebruik. Dit is hoofsaaklik aan Reyna te danke dat lesers van byna enige Spaanse vertaling van die Bybel maklik kan sien dat God ’n persoonlike naam het wat hom van alle ander gode onderskei.

Dit is opmerkenswaardig dat Jehovah se naam duidelik in Hebreeus op die titelblad van Reyna se Bybel gesien kan word. Reyna het sy lewe gewy aan die edele saak om God se Woord te bewaar en dit beskikbaar te stel in ’n taal wat miljoene kan lees.