Мүасир һәјат үчүн практики рәһбәрлик

Өзүнә мәсләһәтләр дахил едән китаблар мүасир дүнјада чох популјардыр. Анҹаг онлар адәтән көһнәлир вә тезликлә онларда ја дүзәлишләр едилир, ја да башгалары илә әвәз олунурлар. Бәс Мүгәддәс Китаб һаггында нә демәк олар? Бу китаб тәхминән 2 000 ил бундан әввәл јазылыб гуртарыб. Лакин онун илк хәбәриндә һеч заман дәјишикликләр вә ја мүасир әлавәләр едилмәмишдир. Бәс белә бир китабда јашадығымыз ҝүнләр үчүн практики рәһбәрлик ола биләрми?

БӘ’ЗИЛӘРИ бунун мүмкүн олмадығыны сөјләјирләр. Др. Илај С. Чесен Мүгәддәс Китабы көһнәлмиш һесаб етмәсинин сәбәбини изаһ едәрәк јазыр: “Һеч ким иддиа етмәз ки, мүасир кимја дәрсиндә 1924-ҹү илин кимја китабындан истифадә етмәк лазымдыр”¹. Бу дәлил әсаслы кими ҝөрүнә биләр. Чүнки инсан Мүгәддәс Китабын јазылмасындан бәри психи сағламлыг вә инсан давранышлары һаггында чох шеј өјрәнмишдир. Белә исә гәдими бир китаб мүасир һәјатда неҹә фајдалы ола биләр?

Дәјишмәз принсипләр

Доғрудур, зәманә дәјишиб, анҹаг бәшәријјәтин әсас тәләбатлары ејнилә галмагдадыр. Инсанлар тарих боју мәһәббәтә вә шәфгәтә еһтијаҹ дујмушлар. Онлар хошбәхт олмаг вә мә’налы һәјат сүрмәк истәмишләр. Мадди чәтинликләрин өһдәсиндән ҝәлмәјә, никаһы мүвәффәгијјәтли етмәјә, ушагларына јүксәк әхлаги вә мә’нәви дәјәрләр ашыламаға даир мәсләһәтләрә еһтијаҹ дујмушлар. Мүгәддәс Китаб бу әсас тәләбатлары даһа јахшы тә’мин етмәк үчүн мәсләһәтләр верир (Ваиз 3:12, 13; Ромалылара 12:10; Колослулара 3:18-21; 1 Тимотејә 6:6-10).

Мүгәддәс Китабын мәсләһәтләриндә инсан тәбиәти илә әлагәдар дәрин анлајыш әкс олунур. Онун мүасир һәјатда да практики олан хүсуси, дәјишмәз принсипләриндән бә’зи нүмунәләри нәзәрдән кечирәк.

Никаһа даир практики рәһбәрлик

“БМТ-нин Хроникасы”нда дејилир ки, аилә — “инсан ҹәмијјәтинин ән гәдим вә илк бүнөврәли өзәји, јә’ни нәсилләр арасындакы ән ваҹиб бағдыр”. Лакин бу “ән ваҹиб бағ” һәјәҹан доғураҹаг дәрәҹәдә сүр’әтлә парчаланмагдадыр. “БМТ-нин Хроникасы”нда гејд едилир: “Буҝүнкү дүнјада бир чох аиләләр нәинки өз фәалијјәтини, һәтта мөвҹудлуғуну давам етдирмәк имканларыны белә тәһлүкә алтына алан проблемләрлә гаршылашырлар”². Аиләләрин мөвҹудлуғуну давам етдирә билмәләри үчүн Мүгәддәс Китаб һансы мәсләһәти верир?

Әввәлҹә ондан башлајаг ки, Мүгәддәс Китаб әрлә арвадын бир-бирләринә неҹә мүнасибәт ҝөстәрмәләри барәдә чох шеј сөјләјир. Мисал үчүн, әрләрә аид орада дејилир: “Беләҹә әрләр дә өз арвадларыны, өз бәдәнләри гәдәр севмәлидирләр. Өз арвадыны севән өзүнү севир. Чүнки һеч ким һеч заман өз бәдәнинә нифрәт етмәмишдир, лакин Рәбб ҹәмијјәти етдији кими, ону једирир вә бәсләјир” (Ефеслиләрә 5:28, 29). Гадына исә “әринә еһтирам етмәси” мәсләһәт ҝөрүлүр (Ефеслиләрә 5:33).

Мүгәддәс Китабын бу мәсләһәтләрини тәтбиг етмәјин нә демәк олдуғуну нәзәрдән кечирәк. Арвадыны өз бәдәни кими севән әр, она нифрәт етмәјәҹәк вә онунла гәддарҹасына давранмајаҹаг. Арвадыны дөјмәјәҹәк, сөзләрлә вә емосионал ҹәһәтдән тәһгир етмәјәҹәк. Әксинә, өзү гәдәр гијмәтләндирәҹәк вә һөрмәт бәсләјәҹәк (1 Петер 3:7). Буна ҝөрә дә онун һәјат јолдашы севилдијини вә никаһынын тәһлүкәсиз олдуғуну һисс едәҹәк. Бунунла да әр, гадынлара мүнасибәтә даир өз ушагларына јахшы нүмунә верир. Диҝәр тәрәфдән, әринә һөрмәт едән гадын, әрини тәнгид едәрәк вә һөрмәтдән салараг, онун мәнлијини алчалтмајаҹаг. Арвадынын һөрмәт ҝөстәрмәси сајәсиндә, әр она е’тибар едилдијини, һәмчинин сајылдығыны вә гијмәтләндирилдијини һисс едәҹәк.

Мәҝәр мүасир дүнјада бу ҹүр мәсләһәт практики дејилми? Мараглыдыр ки, бу ҝүн аилә һәјаты илә бағлы тәдгигат апаран инсанлар да буна бәнзәр нәтиҹәјә ҝәлмишләр. Аиләләр үчүн мәсләһәт програмынын мүдирәси гејд етмишдир: “Таныдығым ән хошбәхт аиләләр — ата илә ана арасында ҝүҹлү мәһәббәт олан аиләләрдир. [...] Ҝөрүндүјү кими, бу әсас мүнасибәтләр мөһкәм олдугда ушаглар өзләрини тәһлүкәсиз һисс едирләр”³.

Чох илләр әрзиндә Мүгәддәс Китабын никаһа аид мәсләһәтләри, аилә мәсләһәтчиләринин ән јахшы нијјәтләрдән ирәли ҝәләрәк вердикләри сајсыз-һесабсыз мәсләһәтләрдән даһа фајдалы олмушдур. Ахы бир аз әввәл бир чох мүтәхәссисләр никаһ уғурсуз олан заман, вәзијјәтдән тез вә асан чыхыш јолу кими бошанманы мүдафиә едирдиләр. Бу ҝүн онлардан чоху нәјин баһасына олурса-олсун никаһы горумаға тәшвиг едирләр. Амма бу ҹүр дәјишиклик, аиләләрә әһәмијјәтли дәрәҹәдә зәрәр јетирилдикдән сонра баш верди.

Бунун әксинә олараг, Мүгәддәс Китаб никаһа даир һикмәтли, таразлашмыш мәсләһәтләр верир. О е’тираф едир ки, бошанмаја бә’зи мүстәсна һалларда јол верилир (Матта 19:9). Ејни заманда әһәмијјәтсиз сәбәбләрә ҝөрә олан бошанманы мүһакимә едир (Малаки 2:14-16). Һәмчинин әр-арвад сәдагәтсизлијини дә мүһакимә едир (Ибраниләрә 13:4). Орада дејилир ки, никаһ өзүнә мәс’улијјәт дахил едир: “Бунун үчүн инсан анасыны вә атасыны бурахаҹаг вә арвадына јапышаҹагдыр вә бир бәдән олаҹаглар”a (Тәквин 2:24; Матта 19:5, 6).

Мүгәддәс Китабын никаһ һаггындакы мәсләһәти, онун јазылдығы дөврдә олдуғу кими, бу ҝүн дә фајдалыдыр. Әр-арвад бир-бирләринә мәһәббәт вә һөрмәтлә јанашдыгда, никаһы хүсуси мүнасибәт олараг гәбул етдикдә, чох ҝүман ки, никаһлары вә аиләләри мүһафизә олунар.

Валидејнләр үчүн практики рәһбәрлик

Бир нечә онилликләр бундан әввәл, валидејнләрин чоху ушагларын тәрбијәси мәсәләсиндә “габагҹыл идејаларла” тәһрик олунараг һесаб едирдиләр ки, “гадаған етмәк гадағандыр”⁸. Онлар горхурдулар ки, әҝәр ушаглара мәһдудијјәт гојсалар, бу, ушаглара хәсарәт јетирәр вә өз гүввәләринә олан әминликләрини сарсыда биләр. Ушаглары тәрбијә етмәк саһәсиндә мәсләһәтчи ишләјәнләр ән јахшы нијјәтләрдән ирәли ҝәләрәк исрар едирдиләр ки, валидејнләр өвладларыны јүнҝүл ислаһ едәрәк сәрт давранмагдан гачынсынлар. Анҹаг бу мүтәхәссисләрин чоху ҹәзаландырмаға олан мүнасибәтләрини инди дәјиширләр, тәлаш ичиндә олан валидејнләр исә бу мәсәләјә даир изаһатлар ахтарырлар.

Лакин Мүгәддәс Китаб ушагларын тәрбијәси мәсәләсиндә лап башланғыҹдан ајдын, мүдрик мәсләһәт тәклиф едир. Тәхминән 2 000 ил әввәл орада дејилмишди: “Еј аталар, сиз дә ушагларынызы гәзәбләндирмәјин, анҹаг онлары Рәббин тәрбијә вә нәсиһәти илә бөјүдүн” (Ефеслиләрә 6:4). “Тәрбијә” кими тәрҹүмә едилән јунан исми, “бөјүтмәк, тә’лим, нәсиһәт” мә’насыны верир⁹. Мүгәддәс Китабда дејилир ки, бу ҹүр “тәрбијә вә ја нәсиһәт” — валидејн мәһәббәтинә сүбутдур (Сүлејманын мәсәлләри 13:24). Ушаглара әхлагла әлагәдар дәгиг рәһбәрлик вә хејирлә шәрә даир ајдын тәсәввүр верилирсә, онлар хошбәхт бөјүјүрләр. Тәрбијә ҝөстәрир ки, валидејнләр өвладлары илә вә онларын неҹә инсан олаҹаглары илә марагланырлар.

Анҹаг валидејнләр “көтәклә тәнбеһ” етмәк сәлаһијјәтләриндән һеч вахт суи-истифадә етмәмәлидирләрb (Сүлејманын мәсәлләри 22:15, МКШ; 29:15). Мүгәддәс Китаб валидејнләри чәкиндирир: “Өвладларынызы һирсләндирмәјин ки, онлар мә’јус олмасынлар” (Колослулара 3:21). Һәмчинин о е’тираф едир ки, физики ҹәза ән еффектли тә’лим үсулу дејил. Сүлејманын мәсәлләри 17:10 ајәсиндә дејилир: “Анлајышлы адама бир мәзәммәт, ағылсыза јүз вурушдан зијадә батар”. Бундан әлавә, Мүгәддәс Китаб пис нәтиҹәләрдән гачынмаг үчүн ушаглары ҹәзаландырмағы мәсләһәт ҝөрүр. Тәснијә 11:19 ајәсиндә валидејнләр ушагларына әхлаги дәјәрләри ашыламаг үчүн әлверишли имканлардан мүмкүн гәдәр јахшы истифадә етмәјә тәшвиг олунурлар. (Тәснијә 6:6, 7 ајәләринә дә бахын.)

Мүгәддәс Китабын валидејнләрә вердији дәјишмәз мәсләһәти ајдындыр — ушаглары мәһәббәтлә тәрбијә етмәк вә бу ишдә ардыҹыл олмаг ҝәрәкдир. Һәјат тәҹрүбәси ҝөстәрир ки, бу ҹүр мәсләһәт һәгигәтән дә еффектлидирc.

Инсанлары ајыран манеәләри дәф етмәк

Бу ҝүн ирги, милли вә етник манеәләр инсанлары ајырыр. Бу кими сүн’и диварлар, бүтүн дүнјада баш верән мүһарибәләрдә ҝүнаһсыз инсанларын күтләви гырғынына сәбәб олмушдур. Тарихә нәзәр јетирсәк, мүхтәлиф иргләрә вә халглара мәнсуб олан киши вә гадынларын бир-бирләрини бәрабәр сајаҹаглары вә бир-бирләринә мүвафиг тәрздә давранаҹагларына үмид, доғрудан да чох аздыр. Африканын бир дөвләт хадиминин сөзләринә ҝөрә, “проблемин һәлли үрәјимиздәдир”¹¹. Лакин инсанларын үрәјини дәјишмәк асан дејил. Бунунла белә, ҝәлин, Мүгәддәс Китабын мә’луматынын үрәкләрә неҹә хитаб етдијини вә инсанлар арасында бәрабәрлик мүнасибәтинә тәшвиг етдијини нәзәрдән кечирәк.

Мүгәддәс Китабын, Аллаһын “бүтүн халглардан олан инсанлары бир гандан” јаратмасы һаггында тә’лими, ирги үстүнлүк барәдә һәр бир фикри арадан галдырыр (Һәвариләрин ишләри 17:26). Бу ҝөстәрир ки, әслиндә јалныз бир ирг — инсан ирги мөвҹуддур. Даһа сонра Мүгәддәс Китаб дејир ки, “[Аллаһ] инсанларын кимлијинә бахмаз. Амма һәр халгдан олуб, Ондан горхан вә һагг иш ҝөрән Она мәгбулдур”. Ејни заманда Мүгәддәс Китаб бизи “Аллаһы тәглид” етмәјә тәшвиг едир (Ефеслиләрә 5:1; Һәвариләрин ишләри 10:34, 35). Бу биликләр, Мүгәддәс Китабы ҹидди гәбул едән вә һәгигәтән дә онун тә’лимләринә әсасән јашамаға ҹан атан кәсләри бирләшдирир. О, инсан тәрәфиндән јарадылмыш парчалајыҹы манеәләри арадан галдырараг үрәјин дәринликләринә ишләјир. Бир нүмунәни нәзәрдән кечирәк.

Һитлер бүтүн Авропа үзрә мүһарибә апаран заман, бир мәсиһчи групу — Јеһованын Шаһидләри — ҝүнаһсыз инсанларын күтләви гырғынында иштирак етмәкдән гәти сурәтдә имтина етди. Јеһованын Шаһидләри башга инсанлара “гылынҹ” галдырмырдылар. Онлар Аллаһы разы салмаг истәдикләри үчүн бу ҹүр мөвге тутурдулар (Ишаја 2:3, 4; Мика 4:3, 5). Онлар, һеч бир милләтин вә ја иргин диҝәриндән үстүн олмадығына даир Мүгәддәс Китабда јазылан сөзләрә һәгигәтән дә инанырдылар (Галатијалылара 3:28). Јеһованын Шаһидләри сүлһсевәр олдуглары үчүн, һәбс дүшәрҝәсинә салынан илк дустаглар арасында идиләр (Ромалылара 12:18).

Амма Мүгәддәс Китаба инандыгларыны иддиа едәнләрин һамысы бу ҹүр мөвге тутмурду. Икинҹи Дүнја мүһарибәсиндән бир аз сонра алман протестант кешиши Мартин Нимөллер јазмышды: “[Мүһарибәләрин] апарылмасында Аллаһы ҝүнаһландырмаг истәјән һәр бир кәс Мүгәддәс Китабы ја билмир, ја да билмәк истәмир. [...] Христиан килсәләри бүтүн әсрләрдә мүһарибәләрә, гошунлара вә силаһлара хејир-дуа вермәјә һәмишә разы олмуш вә дүшмәнләринин мәһв олмасы үчүн христианлыға зидд тәрздә дуа етмишләр. Бүтүн бунлар бизим вә улу бабаларымызын ҝүнаһыдыр, әсла Аллаһын ҝүнаһы дејил. Вә бу ҝүнүн христианлары олан бизләр, һәрби хидмәтдә иштирак етмәдикләри вә инсанлара атәш ачмагдан имтина етдикләри үчүн јүзләрлә вә минләрлә һәбс дүшәрҝәләринә вә [һәтта] өлүмә белә ҝедән, тәригәт адландырылан Мүгәддәс Китабын сә’јли Тәдгигатчыларынын Јеһованын Шаһидләринин] өнүндә хәҹаләт чәкирик”¹².

Бу ҝүнә гәдәр Јеһованын Шаһидләри әрәбләри вә јәһудиләри, хорватлары вә сербләри, хуту вә тутсиләри бирләшдирән гардашлыг кими јахшы танынырлар. Лакин Јеһованын Шаһидләри мәмнунијјәтлә е’тираф едирләр ки, бу ҹүр бирлик онларын һамыдан јахшы олдуглары үчүн дејил, Мүгәддәс Китаб хәбәринин ҝүҹү сајәсиндә мүмкүн олмушдур (1 Салониклиләрә 2:13).

Јахшы психи сағламлыға көмәк едән практики рәһбәрлик

Инсанын физики сағламлығына чох вахт онун психи вә емосионал сағламлығы тә’сир ҝөстәрир. Мәсәлән, елми тәдгигатлар нәтиҹәсиндә мүәјјән едилмишдир ки, гәзәб зәрәрли тә’сир ҝөстәрир. Дјук Университетинин Тибб Мәркәзиндә давраныш арашдырмасынын рәһбәри др. Редфорд Уилјамз вә онун һәјат јолдашы Вирҹинја Уилјамз “Гәзәб өлдүрүр” адлы китабларында дејирләр: “Мөвҹуд олан дәлилләрин чоху тәсдиг едир ки, гәзәбли инсанларда (диҝәр хәстәликләрлә јанашы) үрәк-дамар системи хәстәликләри риски мүхтәлиф сәбәбләрдән јүксәкдир; бунларын арасында достларынын азалмасы, гәзәбләнән заман јүксәк биоложи реактивлик вә сағламлыг үчүн һәддиндән артыг зәрәрли вәрдишләрә јол вермәк кими сәбәбләр дә вар”¹³.

Бу кими елми тәдгигатлардан мин илләр өнҹә Мүгәддәс Китаб садә, лакин ајдын сөзләрлә емосионал вәзијјәтимизлә физики сағламлығымыз арасындакы бағлылығы ҝөстәрмишдир: “Үрәјин раһатлығы ҹана һәјат верәр, пахыллыгса сүмүкләри чүрүдәр” (Сүлејманын мәсәлләри 14:30, МКШ; 17:22). Мүгәддәс Китаб һикмәтли мәсләһәт вермишдир: “Һиддәтдән чәкин, гәзәби бурах” вә “дарылмагда руһун тез олмасын”(Мәзмур 37:8; Ваиз 7:9).

Мүгәддәс Китаб гәзәби ҹиловламаға даир дә мүдрик мәсләһәт верир. Мәсәлән, Сүлејманын мәсәлләри 19:11 (МКШ) ајәсиндә дејилир: “Инсанын ағлы һиддәтә әнҝәл олар, асилијә бахмамаг ону шәрәфә чатдырар”. “Ағыл” кими тәрҹүмә олунан ибрани сөзү, диггәти нәјинсә “сәбәбини билмәјә” ҹәлб едән фе’лдән әмәлә ҝәлмишдир¹⁴. Мүдрик бир мәсләһәт белә сәсләнир: “Бир иши ҝөрмәздән өнҹә дүшүн”. Башгаларынын сөзләринин вә давранышларынын архасында дуран сәбәбләри баша дүшмәк ҹәһди, инсана даһа чох сәбир ҝөстәрмәјә вә гәзәбини ҹиловламаға көмәк едә биләр (Сүлејманын мәсәлләри 14:29).

Диҝәр практики мәсләһәт Колослулара 3:13 ајәсиндә јерләшир. Орада дејилир: “Бир-биринизә тәһәммүл един вә... бир-биринизи бағышлајын”. Һәјатда һәмишә бизи нә исә гәзәбләндирир. “Бир-биринизә тәһәммүл един” ифадәси, башгаларында хошумуза ҝәлмәјән шејләрә сәбир етмәји нәзәрдә тутур. “Бағышламаг”, инҹиклик һиссинин инкишаф етмәсинә имкан вермәмәк мә’насыны дашыјыр. Бә’зән аҹы дујғулар бәсләмәкдәнсә, онлардан азад олмаг даһа мүдрик давранышдыр; әдавәт бәсләмәк бизим үчүн даһа да ағыр олаҹагдыр. (“Инсанларла гаршылыглы мүнасибәтләрә даир практики рәһбәрлик” адлы чәрчивәјә бахын.)

Бу ҝүн бизә һәр тәрәфдән мәсләһәт вә рәһбәрлик тәклиф олунур. Лакин Мүгәддәс Китаб һәгигәтән дә надирдир. Онун мәсләһәти садәҹә нәзәријјә дејил вә һеч заман бизә зәрәр јетирмәз. Әксинә, онун һикмәти “чох е’тибарлыдыр” (Мәзмур 93:5, ЈД). Һәмчинин, Мүгәддәс Китабын мәсләһәти дәјишмәздир. Бахмајараг ки, Мүгәддәс Китаб тәхминән 2 000 ил бундан әввәл јазылыб гуртарыб, онун сөзләри һәлә дә тәтбиг едиләндир. Бу сөзләр, дәримизин рәнҝиндән вә јашадығымыз өлкәдән асылы олмајараг, һәр биримиз үчүн ејни тәрздә тәтбиг едиләндир. Мүгәддәс Китабын сөзләри, инсанлары јахшылыға доғру дәјишдирмәк гүввәсинә дә маликдир (Ибраниләрә 4:12). Буна ҝөрә дә бу китабы охумаг вә принсипләрини һәјата кечирмәк һәјатынызы јахшылашдыра биләр.

[Һашијәләр]

[23-ҹү сәһифәдә олан чәрчивә]

Мөһкәм аиләләрин сәҹијјәви хүсусијјәтләри

Педагог вә аилә мәсәләләри үзрә мүтәхәссис ишләјән бир гадын бир нечә ил бундан әввәл ҝениш арашдырма апармышдыр. Арашдырма заманы аилә мәсәләләриндә мәсләһәтчи ишләјән 500-дән артыг мүтәхәссисдән хаһиш едилмишдир ки, мөһкәм аиләләрдә гејд етмәк истәдикләри сәҹијјәви хүсусијјәтләри садаласынлар. Мараглыдыр ки, садаланан хүсусијјәтләр арасында Мүгәддәс Китабын чох илләр өнҹә вердији мәсләһәтләр дә варды.

Јахшы фикир мүбадиләси вә мүбаһисәни јолуна гојмағын фајдалы үсулу, сијаһынын башланғыҹында јер алыр. Арашдырманын мүәллифи гејд етмишдир ки, мөһкәм аиләләрин үмуми шүары беләдир: “Барышмадан јатмаға ҝетмирик”. Һәлә 1 900 ил бундан габаг Мүгәддәс Китаб мәсләһәт едирди: “Гәзәбләнәндә ҝүнаһ ишләмәјин; гој сиз гәзәбләниркән ҝүнәш батмасын” (Ефеслиләрә 4:26). Мүгәддәс Китабын јазылдығы дөврләрдә ҝүнләр ҝүнбатандан ҝүнбатана һесаб олунурду. Буна ҝөрә дә мүасир мүтәхәссисләрин аиләләри өјрәнмәјә башламасындан чох өнҹә, Мүгәддәс Китаб мүдрикликлә мәсләһәт едирди: фикир ајрылыгларыны тез — бир ҝүн битиб диҝәри башламаздан әввәл һәлл един.

Һәмин мүәллиф гејд етди ки, мөһкәм аиләләр “нә евдән чыхаркән, нә дә јатмаға ҝетмәздән өнҹә “мүбаһисә јарадаҹаг” мөвзулара тохунмурлар. Сөһбәт заманы “јериндә” сөзүнү дәфәләрлә ешидирдим”⁷. Белә аиләләр, Мүгәддәс Китабда 2 700 ил бундан әввәл јазылмыш мәсәли гејри-ихтијари тәглид едирдиләр: “Јериндә сөјләнән сөз; ојулмуш ҝүмүшүн ичиндә гызыл алмалар кимидир” (Сүлејманын мәсәлләри 15:23; 25:11). Бу мүгајисәдә Мүгәддәс Китабын јазылдығы дөврүн гијмәтли вә ҝөзәл аваданлыглары — ојулмуш ҝүмүшү синиләр ичиндә алма шәклиндә гызылы бәзәкләр хатырланыр. Бу мүгајисә, јериндә сөјләнән сөзләрин ҝөзәллијини вә гијмәтини ифадә едир. Ҝәрҝин вәзијјәтдә, дүзҝүн сечилмиш сөзләри, о ҹүмләдән вахтында сөјләнән сөзләри гијмәтләндирмәмәк мүмкүн дејил (Сүлејманын мәсәлләри 10:19).

[26-ҹы сәһифәдә олан чәрчивә]

Инсанлар арасындакы гаршылыглы мүнасибәтләрә даир практики рәһбәрлик

“Титрәјин вә суч етмәјин; јатагларынызда өз үрәјинизлә сөјләшиб сусун” (Мәзмур 4:4). Чох вахт инҹиклик ҹүз’и оланда, сөзләримиздә диггәтли олараг, емосијаларын гаршысыны алмаг мүдриклик оларды.

“Адам вар ки, гылынҹ сапланыр кими дүшүнҹәсиз сөјләр; фәгәт һикмәтли адамларын дили шәфадыр” (Сүлејманын мәсәлләри 12:18). Бир сөз сөјләмәздән өнҹә дүшүнүн. Дүшүнүлмәдән сөјләнән сөзләр башгаларыны јаралајар вә достлуг мүнасибәтләрини поза биләр.

“Һәлим ҹаваб һирси јатырар, сәрт сөз гәзәби аловландырар” (Сүлејманын мәсәлләри 15:1, МКШ). Һәлимликлә ҹаваб вермәк үчүн тәмкинли олмаг лазымдыр, јалныз бу ҹүр давраныш чох вахт проблемләри арадан галдырыр вә сүлһ мүнасибәтләринин јаранмасына көмәк едир.

“Бир даванын башланғыҹы адамын сулары салмасы кимидир; бундан долајы даваја атылмадан чәкишмәни бурах” (Сүлејманын мәсәлләри 17:14). Нә гәдәр ки, өзүнүзү әлә ала билирсиниз, гәзәбләнмәјә сәбәб олаҹаг вәзијјәтләрдән гачынмаг мүдрикликдир.

“Дарылмагда руһун тез олмасын, чүнки дарғынлыг ағылсызларын бағрында бәсләнир” (Ваиз 7:9). Һәрәкәтләр чох вахт емосијалардан ирәли ҝәлир. Тез инҹијән адам ағылсыздыр, чүнки онун давранышы еһтијатсыз сөзләрә вә һәрәкәтләрә ҝәтириб чыхара биләр.

[24-ҹү сәһифәдә олан әлавә]

Мүгәддәс Китаб аилә һәјатына даир ајдын, мүдрик мәсләһәтләр верир.

[25-ҹи сәһифәдә олан шәкил]

Јеһованын Шаһидләри һәбс дүшәрҝәсинә дүшән илк дустаглар арасында идиләр.