Валидејнләр, ушагларынызы мәһәббәтлә тәрбијә един
«Гој бүтүн етдикләриниз мәһәббәтлә олсун» (1 КОРИНФЛИЛӘРӘ 16:14).
1. Дүнјаја ҝөз ачан көрпәнин валидејнләри һансы һиссләри кечирирләр?
ВАЛИДЕЈНЛӘРИН әксәријјәти ушағын дүнјаја ҝәлмәсинин һәјатда ән севиндириҹи һадисәләрдән бири олдуғу илә разыдыр. Елја адлы бир ана дејир: «Јени доғулан гызыма илк дәфә баханда мәни хошбәхтлик һисси бүрүдү. Санырдым ки, дүнјада ондан ҝөзәл ушаг јохдур». Лакин ушағын анадан олмасы севиндириҹи һал олмагла јанашы, валидејнләр үчүн нараһатчылыға да сәбәб олур. Елјанын һәјат јолдашы дејир: «Мәни нараһат едән о иди ки, гызыма һәјатын чәтинликләринин өһдәсиндән ҝәлмәк үчүн лазыми тә’лим-тәрбијәни верә биләҹәјәм, ја јох». Бу кими һиссләр бир чох валидејнләрә танышдыр вә онлар ушагларына мәһәббәтлә тә’лим вермәјин ваҹиб олдуғуну анлајырлар. Лакин ушагларына мәһәббәтлә тәрбијә вермәк истәјән мәсиһчи валидејнләр чәтинликләрлә үзләширләр. Бу чәтинликләрдән бә’зиләри һансылардыр?
2. Валидејнләр һансы чәтинликләрлә үзләширләр?
2 Биз индики системин ахыр ҝүнләринин сона чатдығы бир дөврдә јашајырыг. Габагҹадан дејилдији кими, јашадығымыз зәманәдә инсанларда мәһәббәт чатышмыр. Һәтта аилә үзвләри белә бир-бирләри илә «шәфгәтсиз» давраныр вә «нанкор, гүдсијјәтдән мәһрум... нәфсини сахламајан, азғын» олмушлар (2 Тимотејә 3:1-5). Бу ҹүр хүсусијјәтләри тәзаһүр етдирән инсанларла һәр ҝүн тәмасда олмаг, мәсиһчиләрин аиләдә бир-бирләри илә неҹә рәфтар етмәләринә тә’сир едә биләр. Бундан әлавә, валидејнләр мирас алдыглары мүәјјән мејлләрлә мүбаризә апарырлар, мәсәлән, онлар чалышырлар ки, өзләриндән чыхмасынлар, гејри-ихтијари олараг үрәксындыран сөзләр демәсинләр вә ја дүшүнүлмәмиш һәрәкәтләр етмәсинләр (Ромалылара 3:23; Јагуб 3:2, 8, 9).
3. Валидејнләр ушагларыны неҹә хошбәхт бөјүдә биләрләр?
3 Бу чәтинликләрә бахмајараг, валидејнләр хошбәхт вә Аллаһла јахшы мүнасибәтләри олан ушаглар бөјүдә биләрләр. Бу неҹә мүмкүндүр? Валидејнләр буна, Мүгәддәс Китабын «гој бүтүн етдикләриниз мәһәббәтлә олсун» мәсләһәтинә әмәл етмәклә наил оларлар (1 Коринфлиләрә 16:14). Һәгигәтән дә, мәһәббәт ‘камил бирлијин бағыдыр’ (Колослулара 3:14). Ҝәлин һәвари Павелин коринфлиләрә јаздығы биринҹи мәктубунда тәсвир етдији мәһәббәтин үч ҹәһәтини арашдыраг вә ҝөрәк валидејнләр ушагларына тәрбијә верәркән бу хүсусијјәти неҹә тәзаһүр етдирә биләрләр (1 Коринфлиләрә 13:4-8).
Валидејнләр сәбирли олмалыдырлар
4. Валидејнләр нәјә ҝөрә сәбирли олмалыдырлар?
4 Павел јазмышды: ‘Мәһәббәт сәбирлидир’ (1 Коринфлиләрә 13:4). Бурада «сәбир» кими тәрҹүмә олунан јунан ифадәси дөзмәк вә ҝеҹ гәзәбләнмәк мә’насыны дашыјыр. Валидејнләр нәјә ҝөрә сәбирли олмалыдырлар? Әлбәттә, әксәр валидејнләр бир чох сәбәбләр садалаја биләр. Ҝәлин онлардан бир нечәсинә нәзәр салаг. Ушаглар истәдикләрини алмаг үчүн адәтән валидејнләринә дөнә-дөнә үз тутурлар. Валидејн гәти сурәтдә јох десә дә, ушаг истәдијинә наил олмаг үчүн ону тәнҝә ҝәтирә биләр. Јенијетмәләр исә, һәтта валидејнләринин ағылсызлыг сандыглары бир шејә иҹазә алмаг үчүн сәһәрдән ахшама гәдәр мүбаһисә едә биләрләр (Сүлејманын мәсәлләри 22:15). Һәр биримиз кими, ушаглар да өз сәһвләриндән бә’зиләрини тәкрарламаға мејллидирләр (Мәзмур 130:3).
5. Валидејнләрә сәбирли олмаға нә көмәк едәр?
5 Ушаглары илә сәбир вә дөзүмлә давранмаға валидејнләрә нә көмәк едә биләр? Сүлејман падшаһ јазырды: «Инсанын ағлы һиддәти ләнҝидәр» (Сүлејманын мәсәлләри 19:11). Валидејнләр вахтилә өзләринин дә ‘көрпә кими данышдыгларыны, көрпә кими дүшүндүкләрини, көрпә кими мүһакимә етдикләрини’ јада салсалар, ушагларынын бу вә ја диҝәр һәрәкәтләрини баша дүшәрләр (1 Коринфлиләрә 13:11). Валидејнләр, ушаглыгда ата-ананыз истәдијинизи етсинләр дејә онлары тәнҝә ҝәтирдијиниз һаллары хатырлајырсынызмы? Мәҝәр јенијетмә оланда һеч фикирләшмирдинизми ки, валидејнләриниз һисс вә проблемләринизи һеч ҹүр баша дүшмүрләр? Әҝәр беләдирсә, чох еһтимал ки, сиз ушагларынызын мүәјјән һәрәкәтини баша дүшәр вә онлара өз гәрарларынызы нәјә ҝөрә мүнтәзәм вә сәбирлә хатырлатмаг лазым ҝәлдијини анлајарсыныз (Колослулара 4:6). Диггәтәлајигдир ки, Јеһова исраиллиләрә Өз ганунларыны ушагларынын ‘шүуруна јахшы-јахшы јеритмәји’ тапшырмышды (Ганунун тәкрары 6:6, 7). «Шүура јахшы-јахшы јеритмәк» кими тәрҹүмә олунан ибрани сөзү «тәкрарламаг», «дөнә-дөнә демәк» вә «тәлгин етмәк» мә’насыны дашыјыр. Бу о демәкдир ки, ушаг Аллаһын ганунларыны тәтбиг етмәји өјрәнсин дејә, валидејнләр ејни шеји дәфәләрлә тәкрар етмәли ола биләрләр. Бу ҹүр тәкрарлама чох вахт һәјатда башга шејләри өјрәтмәк үчүн дә лазым ҝәлә биләр.
6. Нәјә ҝөрә сәбирли валидејн ушағынын јанлыш һәрәкәтинә ҝөз јуман валидејн дејил?
6 Анҹаг сәбирли валидејн олмаг, ушагларынын Аллаһын бәјәнмәдији һәрәкәтинә ҝөз јуммаг, јахуд дөзмәк демәк дејил. Аллаһын Кәламы хәбәрдар едир: «Өзбашына галан ушаг анасыны рүсвај едәр». Бунун баш вермәмәси үчүн һәмин мәсәлдә дејилир: «Көтәк вә мәзәммәт һикмәт ҝәтирәр» (Сүлејманын мәсәлләри 29:15). Бә’зән ушаг иддиа едә биләр ки, ата-ананын ону мәзәммәт етмәк ихтијары јохдур. Анҹаг мәсиһчи аиләләри демократија принсипләри илә идарә едилмәмәлидир, јә’ни валидејнләрин евдә һансы гајда-гануну тә’сис едиб-етмәјәҹәкләри ушагларын разылығындан асылы олмамалыдыр. Аиләнин Башы олан Јеһова валидејнләрә ушагларыны мәһәббәтлә өјрәтмәк вә тәрбијә етмәк сәлаһијјәти вериб (1 Коринфлиләрә 11:3; Ефеслиләрә 3:14; 6:1-4). Белә бахсаг, тәрбијә, Павелин хатырлатдығы мәһәббәтин нөвбәти ҹәһәти илә сых бағлыдыр.
Мәһәббәтлә тәрбијә етмәк
7. Хејирхаһ валидејнләр нәјә ҝөрә ушагларыны тәрбијә едирләр вә белә тәрбијәјә нә дахилдир?
7 Павел јазмышды ки, «мәһәббәт... хејирхаһдыр» (1 Коринфлиләрә 13:4). Сөзүн әсл мә’насында хејирхаһ олан валидејн ушағыны тәрбијә етмәк үсулуну тез-тез дәјишмир вә бунунла Јеһованы тәглид едир. Павел демишди: «Рәбб севдијини тәрбијә едәр». Диггәт јетирин ки, Мүгәддәс Китабда тәрбијә етмәк сөзү алтында садәҹә ҹәзаландырмаг нәзәрдә тутулмур. Бу, тә’лим-тәрбијә вермәк демәкдир. Белә тәрбијәдә мәгсәд нәдир? Павел гејд едир: «Тәрбијә... салеһлијин динҹлик сәмәрәсини һасил едир» (Ибраниләрә 12:5, 6, 11). Валидејнләр ушагларыны Аллаһын ирадәсинә ујғун олараг хејирхаһлыгла тәрбијә едәндә онларын динҹ, дүзҝүн инсан олмаларына көмәк едирләр. Әҝәр ушаглар Јеһованын ‘вердији тәрбијәни’ гәбул едирләрсә, онлар гызыл-ҝүмүшдән гијмәтли олан һикмәт, билик вә дәрракәјә саһиб олурлар (Сүлејманын мәсәлләри 3:11-18).
8. Валидејнләр ушагларыны тәрбијә етмәјәндә адәтән бу нәјә ҝәтириб чыхарыр?
8 Диҝәр тәрәфдән, валидејнләр ушагларыны тәрбијә етмирләрсә, бу хејирхаһлыг дејил. Сүлејман Јеһовадан илһам алараг јазмышды: «Оғлундан көтәји әсирҝәјән санки она нифрәт едәр, оғлуну севән она дүзҝүн тәрбијә верәр» (Сүлејманын мәсәлләри 13:24). Тәрбијәдә сабитлик олмајанда, чох еһтимал ки, ушаг егоист вә бәдбәхт олаҹаг. Лакин тәҹрүбә ҝөстәрир ки, валидејнләр ушагларыны шәфгәтлә, ејни заманда конкрет гајда-ганунлар чәрчивәсиндә бөјүдәндә онлар мәктәбдә јахшы охујур, башгалары илә јахшы јола ҝедир вә адәтән, хошбәхт олурлар. Ушагларыны хејирхаһлыгла тәрбијә едән валидејнләр һәгигәтән дә онлары севдикләрини ҝөстәрирләр.
9. Мәсиһчи валидејнләр ушагларына нә өјрәдирләр вә ушаглар бу тәләбләрә неҹә јанашмалыдырлар?
9 Ушаглары хејирхаһлыг вә мәһәббәтлә тәрбијә етмәк нә демәкдир? Валидејнләр ушагларындан нә тәләб олундуғуну онларла ачыг-ајдын мүзакирә етмәлидирләр. Мәсәлән, мәсиһчи валидејнләр Мүгәддәс Китабын әсас принсипләрини ушагларына лап көрпә јашларындан ашылајыр вә һәгиги ибадәтин мүхтәлиф нөвләриндә иштирак етмәјин ваҹиблијини өјрәдирләр (Чыхыш 20:12-17; Матта 22:37-40; 28:19; Ибраниләрә 10:24, 25). Ушаглар бу тәләбләрин дәјишмәз олдуғуну билмәлидирләр.
10, 11. Валидејнләр евдә гајда-ганунлар тә’сис едәндә нә үчүн ушагларынын истәјини нәзәрә ала биләрләр?
10 Валидејнләр евдә мүәјјән гајда-ганунлар тә’сис етмәздән әввәл, ола билсин, һәрдән онлары ушаглары илә мүзакирә етмәк истәсинләр. Ушаглар белә мүзакирәдә иштирак етсәләр, гојулан гајда-ганунлара табе олмаға даһа һәвәсли олаҹаглар. Мәсәлән, валидејнләр ушагларындан вахтында евдә олмағы тәләб едирләрсә, онда конкрет вахт тә’јин етмәлидирләр. Башга бир вариант кими, онлар јол верә биләрләр ки, бу вахты ушагларын өзләри сечсин вә өз сечимләринин сәбәбини изаһ етсинләр. Сонра исә валидејнләр өзләринин гојдуглары вахты дејә вә буну нәјә ҝөрә ән мүнасиб һесаб етдикләрини баша сала биләрләр. Чох еһтимал ки, фикир ајрылығы јаранаҹаг, бәс онда нә етмәли? Мүгәддәс Китаб принсипләри позулмурса, бә’зи һалларда валидејнләр ушагларына ҝүзәштә ҝетмәји гәрара ала биләрләр. Бу о демәкдирми ки, валидејнләр мәс’улијјәтләрини өз үзәриндән атырлар?
11 Бу суала ҹаваб вермәк үчүн ҝәлин, Јеһованын Лут вә онун аиләсилә давранаркән Өз сәлаһијјәтиндән мәһәббәтлә истифадә етдијинә нәзәр салаг. Мәләкләр Луту, арвадыны вә гызларыны Содомдан чыхаранда дедиләр: «Даға галх, јохса һәлак оларсан». Лакин Лут е’тираз едәрәк өз тәклифини деди: «Аман, ағам!.. Јахынлыгда гача биләҹәјим кичик бир шәһәр вар. Гој ораја гачыб ҹанымы гуртарым». Бәс Јеһова буна неҹә ҹаваб верди? О деди: «Сәнин хатиринә буну да едәрәм» (Јарадылыш 19:17-22). Белә етмәклә Јеһова сәлаһијјәтини Өз үзәриндән атдымы? Хејр, бу һеч дә белә дејил! О бу һалда Лутун хаһишини нәзәрә алыб, онунла хејирхаһ давранды. Бәс сиз евдә гајда-ганунлар тә’сис едәркән ушагларынызын истәјини нәзәрә алдығыныз вахтлар олурму?
12. Ушағын өзүнү раһат һисс етмәсинә нә көмәк едәр?
12 Әлбәттә, ушаглар јалныз гајда-ганунлары јох, һәмчинин онлары позаркән алаҹаглары ҹәзаны да билмәлидирләр. Ҹәза тәдбирләри мүзакирә вә изаһ едилдикдән сонра гајдалар тәтбиг едилмәлидир. Әҝәр валидејнләр ушагларына лајиг олдуглары ҹәзаны верәҹәкләрини һәмишә дејир, амма буну етмирләрсә, мәһәббәтлә давранмырлар. Мүгәддәс Китаб дејир: «Пис ишин ҹәзасы тез верилмәдијинә ҝөрә инсанларын үрәји дә пислик етмәјә ҹәсарәт тапыр» (Ваиз 8:11). Ушағы утандырмамаг үчүн валидејн ону башгаларынын вә ја һәмјашыдларынын јанында ҹәзаландырмамағы гәрара ала биләр. Амма ушаглар ҹәза мәсәләсиндә белә, валидејнләринин «бәли»синин бәли, «хејр»инин хејр олдуғуну билирләрсә, онлар өзләрини даһа раһат һисс едәҹәк, валидејнләринә һөрмәт вә мәһәббәтләри даһа да артаҹаг (Матта 5:37).
13, 14. Валидејнләр ушагларына тәрбијә вермәкдә Јеһовадан неҹә нүмунә ҝөтүрә биләрләр?
13 Әҝәр валидејн ҹәза нөвү сечәндә вә ону верәндә ушағыны нәзәрә алырса, хејирхаһ давранмыш олур. Пам хатырлајыр: «Ики ушағымызы тәрбијәләндирәркән мүхтәлиф үсуллардан истифадә едирдик. Ејни үсул бир ушаға тә’сир едирдисә, о бирисинә тә’сир етмирди». Онун әри Ларри әлавә едир: «Бөјүк гызымыз тәрс иди вә анлајырдыг ки, она јалныз даһа ҹидди тәрбијә үсулу тә’сир едир. Кичик гызымыза исә бир-ики тәнбеһедиҹи сөз вә наразы бахышлар кифајәт едирди». Севән валидејнләр һәр ушағы үчүн һансы тәрбијә үсулунун мүвафиг олдуғуну анламаға чалышырлар.
14 Јеһова һәр хидмәтчисинин ҝүҹлү вә зәиф ҹәһәтләрини билмәкдә валидејнләрә нүмунә верир (Ибраниләрә 4:13). Бундан әлавә, Јеһова ҹәза верәркән нә һәддиндән артыг сәрт, нә дә чох јумшаг олур. Әксинә, О Өз халгыны һәмишә «әдаләтлә» ҹәзаландырыр (Јеремја 30:11). Валидејнләр, сиз дә ушагларынызын ҝүҹлү вә зәиф ҹәһәтләрини билирсинизми? Онлары тәрбијәләндирәркән бундан мәһәббәтлә вә сәмәрәли сурәтдә истифадә едирсинизми? Әҝәр беләдирсә, ушагларынызы севдијинизи ҝөстәрмиш олурсунуз.
Сәмими үнсијјәтә тәшвиг един
15, 16. Валидејнләр ушагларыны сәмими сөһбәтә неҹә тәшвиг едә биләрләр вә мәсиһчи валидејнләр бу саһәдә һансы үсулун фајдалы олдуғуну ашкар етмишләр?
15 Мәһәббәтин диҝәр ҹәһәти одур ки, о, «һагсызлыға севинмәз, һәгигәтә исә шадланар» (1 Коринфлиләрә 13:6). Валидејнләр ушагларына дүзҝүнлүјү вә һәгигәти севмәји неҹә өјрәдә биләрләр? Ән ваҹиб аддым, ушагларынын дедикләри хошаҝәлмәз олса белә, онлары өз һиссләрини ачыг бөлүшмәјә тәшвиг етмәкдир. Ајдындыр ки, ушагларын фикир вә һиссләри әхлаг нормаларына мүвафиг оланда валидејнләр севинирләр. Һәрдән исә, ушағын сәмими сөзләриндән онун јанлыш һәрәкәтә мејлли олдуғу ашкар ола биләр (Јарадылыш 8:21). Бәс валидејнләр буна неҹә јанашмалыдырлар? Онларын ағлына ҝәлән илк шеј, белә фикир сөјләдијинә ҝөрә ушағы дәрһал ҹәзаландырмаг ола биләр. Әҝәр валидејнләрин реаксијасы һәмишә бу ҹүр оларса, онда ушаглар јалныз ата-анасынын ешитмәк истәдијини демәји өјрәнәҹәкләр. Дүздүр, ушағын һөрмәтсиз данышығына дәрһал дүзәлиш вермәк лазымдыр, анҹаг ушаға неҹә нәзакәтлә данышмағы өјрәтмәклә нәји демәји дигтә етмәк арасында фәрг вар.
16 Валидејнләр ушагларыны сәмими сөһбәтә неҹә тәшвиг едә биләрләр? Јухарыда сөзләри ҝәтирилән Елја дејир: «Ушағымыз бизи нараһат едән шејләри дејәндә, кәскин реаксија вермәмәјә чалышараг, ачыг үнсијјәтә шәраит јарадырдыг». Том адында бир ата дејир: «Гызымыз фикримизлә разы олмаса да, ону өз фикрини бизимлә бөлүшмәјә тәшвиг едирдик. Билирдик ки, әҝәр һәмишә онун сөзүнү кәссәк вә өз истәјимизи зорла она гәбул етдирсәк, о руһдан дүшәҹәк вә үрәјиндәкиләри бизә демәјәҹәк. Амма гызымызы динләмәјимиз ону бизә гулаг асмаға тәшвиг едирди». Сөзсүз, ушаглар валидејнләринә табе олмалыдырлар (Сүлејманын мәсәлләри 6:20). Анҹаг ачыг үнсијјәт валидејнләрә имкан верир ки, онлар ушагларына мүлаһизә јүрүтмәк габилијјәтини јетишдирмәјә көмәк етсинләр. Дөрд гыз атасы олан Винсент дејир: «Ушагларымыз өзләри үчүн ән јахшы нәтиҹәни ҝөрә билсинләр дејә, биз, адәтән, мәсәләнин мәнфи вә мүсбәт тәрәфләрини мүзакирә едирдик. Бу онлара дүшүнмә габилијјәтини инкишаф етдирмәјә көмәк етди» (Сүлејманын мәсәлләри 1:1-4).
17. Валидејнләр нәјә әмин ола биләрләр?
17 Дүздүр, ушағына тәрбијә верәркән Мүгәддәс Китаб мәсләһәтләрини мүкәммәл сурәтдә јеринә јетирән валидејн јохдур. Анҹаг әмин ола биләрсиниз ки, ушагларыныз онлары сәбир, хејирхаһлыг вә мәһәббәтлә тәрбијә етмәјә чалышдығыныз үчүн сизә дәриндән миннәтдар олаҹаглар. Сөзсүз ки, Јеһова сизин сә’јинизә хејир-дуа верәҹәк (Сүлејманын мәсәлләри 3:33). Бүтүн мәсиһчи валидејнләрин истәји одур ки, өзләри кими, ушаглары да Јеһованы севмәји өјрәнсинләр. Бәс валидејнләр бу ҝөзәл мәгсәдә неҹә наил ола биләрләр? Нөвбәти мәгаләдә бә’зи конкрет үсуллар мүзакирә олунаҹаг.
Хатырлајырсынызмы?
• Анлајыш валидејнләрә сәбирли олмаға неҹә көмәк едә биләр?
• Мәһәббәт вә тәрбијә бир-бири илә неҹә бағлыдыр?
• Валидејнләрлә ушаглар арасында сәмими үнсијјәт нә үчүн ваҹибдир?
[21-ҹи сәһифәдәки шәкил]
Валидејнләр, ушаг олмағын нә демәк олдуғуну хатырлајырсынызмы?
[23-ҹү сәһифәдәки шәкил]
Ушагларынызы сәмими үнсијјәтә тәшвиг едирсинизми?