‘Хош сөзләрлә’ аиләнизи руһландырын
ВАХТ кечдикҹә Дејвидин ганы бир аз да гаралырды. Машында арвадыны ҝөзләјәркән, ҝөзү саатда галмышды. Нәһајәт ки, арвады Диана евдән чыханда, Дејвид ашыб-дашан һирсини сахлаја билмәди.
«Сәни нә гәдәр ҝөзләмәк олар?» — дејә о гышгырды. «Һәр дәфә ҝеҹикирсән! Бир дәфә дә олсун вахтында һазыр ола билмәзсән?»
Диана тутулду. Ағлаја-ағлаја евә гачды. Дејвид кобуд сәһв бурахдығыны баша дүшдү. О өзүндән чыхмагла ишләри даһа да корламышды. Инди нә етсин? Мүһәррики сөндүрдү, дәриндән нәфәс алыб, јаваш-јаваш арвадынын архасынҹа евә ҝетди.
Јәгин разылашарсыныз ки, бу нүмунәдәки вәзијјәтә һәјатда тез-тез тәсадүф олунур. Һеч елә олубму ки, сөзләринизи ҝери ҝөтүрмәк истәјәсиниз? Дүшүнмәдән данышанда чох вахт дедијимиз сөзләрә ҝөрә сонрадан пешманчылыг чәкирик. Буна ҝөрә дә, Мүгәддәс Китабда јериндә олараг дејилир: «Салеһ инсан ҹаваб вермәздән әввәл гәлбиндә дүшүнәр» (Сүлејманын мәсәлләри 15:28).
Анҹаг бәзән данышмаздан әввәл фикирләшмәк чәтин олур, хүсусилә дә һирсли оланда, нәдәнсә горханда вә ја кимдәнсә инҹијәндә. Хүсусән дә аилә үзвләринә өз һиссләримизи билдирмәјә чалышанда, сөһбәт асанлыгла гаршы тәрәфи ҝүнаһландырмаға вә ја тәнгид етмәјә јөнәлә биләр. Бу да өз нөвбәсиндә, гаршы тәрәфин һиссләринә тохуна биләр вә ја мүбаһисәјә сәбәб олар.
Вәзијјәти дүзәлтмәк үчүн нә етмәк олар? Һиссләримизи неҹә ҹиловлаја биләрик? Ҝәлин Мүгәддәс Китабы јазанлардан бири олан Сүлејманын фајдалы мәсләһәтләринә нәзәр салаг.
Нәји неҹә дејәҹәјинизи фикирләшин
«Ваиз» китабыны јазан Сүлејман падшаһ һәјат һаггында һансы нәтиҹәләрә ҝәлдији барәдә јазаркән, ҝөрүнүр, чох мүтәәссир олмушду. О дејирди: «Һәјата нифрәт етдим». Бир дәфә исә о, һәјатын ‘тамам пуч’ олдуғуну демишди (Ваиз 2:17; 12:8). Анҹаг «Ваиз» китабында Сүлејман јалныз үмидләринин пуча чыхмасы барәдә јазмыр. Чүнки о, һәјатын јалныз пис тәрәфләри һаггында данышмағын дүзҝүн олдуғуну дүшүнмүрдү. Китабын сонунда Сүлејман ачыглајыр ки, о, «хош сөзләри вә доғрулугла јазылмыш оланы, һәгигәт сөзләрини тапмаға чалышды» (Ваиз 12:10).
Ҝөрүнүр, Сүлејман һиссләрини идарә етмәли олдуғуну баша дүшүрдү. Маһијјәт етибарилә, о өзүндән сорушурду: «Демәк истәдијим шеј нә дәрәҹәдә һәгигәтәујғун вә дәгигдир? Әҝәр бу сөзләри ишләтсәм, башгаларына “хош” ҝәләҹәкми?» Һәгигәтә ујғун олан «хош сөзләри» ахтардығы үчүн, о, һиссләринин ағлына үстүн ҝәлмәсинә јол вермәмишди.
Нәтиҹәдә, тәкҹә шаһ әсәр дејил, һәм дә һәјатын мәнасы һаггында Аллаһдан илһам алмыш мүдрикликлә долу олан бир китаб јазылды (2 Тимотејә 3:16, 17). Сүлејманын бу ҹүр һәссас мөвзуја јанашма тәрзи доғмаларымызла үнсијјәти јахшылашдырмаға көмәк едә биләрми? Бир нүмунәјә нәзәр салаг.
Һиссләринизи ҹиловламағы өјрәнин
Тутаг ки, ушаг әлиндә гијмәт ҹәдвәли, кефсиз һалда мәктәбдән евә гајыдыр. Ата гијмәтләрә бахыр вә ҝөрүр ки, оғлу фәнләрин бириндән ашағы гијмәт алыб. Онун ев тапшырыгларыны чох вахт сонраја сахладығы атанын јадына дүшүр, о, дәрһал һирсләниб өзүндән чыхыр: «Тәнбәл! Белә ҝетсә, сәндән һеч нә чыхмајаҹаг!»
Гәзәбини бүрузә вермәздән әввәл, јахшы оларды ки, ата өзүндән сорушсун: «Фикирләшдијим шеј һәгигәтән дә беләдирми?» Бу суал она реаллығы һиссләри илә гарышдырмамаға көмәк едәҹәк (Сүлејманын мәсәлләри 17:27). Тәкҹә бир фәндән зәифләдији үчүн, доғруданмы, оғлундан һеч нә чыхмајаҹаг? О, һәр шејдәми тәнбәлдир, јохса садәҹә бу фәнни чәтин баша дүшдүјү үчүн ев тапшырыгларыны сонраја сахлајыр? Мүгәддәс Китаб мүлајим олмағын, һәр шејә реал ҝөзлә бахмағын ваҹиблијини дөнә-дөнә вурғулајыр (Титуса 3:2; Јагуб 3:17). Ушағы руһландырмаг үчүн валидејн ҝәрәк «һәгигәт сөзләрини» сөјләсин.
Дүзҝүн сөзләр сечмәк
Ата нә дејәҹәјини гәрара алмаздан әввәл өзүндән соруша биләрди: «Буну неҹә дејим ки, оғлума хош ҝетсин?» Әлбәттә, дүзҝүн сөзләр сечмәк асан дејил. Валидејнләр јадда сахламалыдырлар ки, јенијетмәләр нәји исә мүкәммәл едә билмәјәндә өзләринин јарарсыз олдугларыны дүшүнмәјә мејллидирләр. Онлар өз зәиф ҹәһәтләринин вә ја уғурсузлугларынын ҹиддилијини елә шиширдирләр ки, бу онларын өзләринә олан мүнасибәтинә тәсир едир. Валидејн һәддән артыг кәскин мүнасибәт ҝөстәрәрсә, ушағын өзүнә гаршы мәнфи һиссләрини ҝүҹләндирәр. Колослулара 3:21 ајәсиндә дејилир: «Өвладларынызы һирсләндирмәјин ки, онлар мәјус олмасынлар».
«Һәмишә», «һеч вахт» кими сөзләр, адәтән, фактлары үмумиләшдирир вә ја шиширдир. Әҝәр валидејн ушаға «сәндән һеч вахт адам чыхмаз» дејирсә, ушаг өз мәнлијини неҹә горусун? Ушаға тез-тез белә тәнгиди сөзләр дејилдикдә, о өзүнү тамамилә фајдасыз һесаб етмәјә башлаја биләр. Әлбәттә, бу, тәкҹә руһдан салан дејил, һәм дә јанлыш сөзләрдир.
Адәтән һәр бир вәзијјәтдә мүсбәт ҹәһәтләри ҝөрмәк даһа јахшы нәтиҹә верир. Нүмунәдәки ата белә дејә биләрди: «Оғлум, ҝөрүрәм ки, ашағы гијмәт алдығына ҝөрә мәјус олмусан. Анҹаг билирәм ки, тапшырыгларыны јеринә јетирмәк үчүн, адәтән чох чалышырсан. Ҝәл ҝөрәк гијмәтини дүзәлтмәк үчүн нә етмәк олар». Оғлуна даһа јахшы көмәк етмәк үчүн ата суаллар верә биләрди ки, бунун көкүндә башга проблемин олуб-олмадығыны өјрәнсин.
Белә мүлајим вә дүшүнүлмүш јанашма үсулу өзүндән чыхмагдан даһа еффективдир. Мүгәддәс Китаб бизи әмин едир: «Хош сөзләр... ҹана ширинлик, сүмүкләрә шәфадыр» (Сүлејманын мәсәлләри 16:24). Ушаглар, әслиндә исә аиләнин бүтүн үзвләри, мәһәббәт вә әмин-аманлыг ичиндә чичәкләнирләр.
«Ағыз үрәкдән ҝәләни сөјләјир»
Ҝәлин мәгаләнин әввәлиндәки нүмунәјә гајыдаг. Јахшы олмаздымы ки, әр һирсини арвадынын үзәринә төкмәк әвәзинә, һәгигәтә ујғун олан ‘хош сөзләр’ сечмәјә чалышсын? Белә вәзијјәтдә әр өзүндән сорушмалы иди: «Тутаг ки, бу мәсәләдә арвадыма өз үзәриндә ишләмәк лазымдыр, анҹаг доғруданмы, о, һәмишә ҝеҹикир? Инди онун сәһвини үзә вурмағын һеч јеридирми? Аҹыглы, тәнгиди сөзләр ону дүзәлмәјә тәшвиг едәҹәкми?» Бу кими суалларын үзәриндә дүшүнмәк бизә көмәк едәҹәк ки, севдијимиз адамлары билмәдән инҹитмәјәк (Сүлејманын мәсәлләри 29:11).
Бәс әҝәр аиләви сөһбәтләримиз чох вахт мүбаһисә илә битирсә, онда неҹә? Ола билсин, бизә мәсәләјә сәтһи јанашмамаг, сечдијимиз сөзләрин архасында дуран һиссләрә диггәт јетирмәк лазым ҝәләҹәк. Нараһатчылыг кечирәндә вә ја сыхынты ичиндә оланда дедијимиз сөзләр, әслиндә дахилән неҹә адам олдуғумуз һагда чох шеј дејә биләр. Иса демишди: «Ағыз үрәкдән ҝәләни сөјләјир» (Матта 12:34). Башга сөзлә десәк, бизим данышығымыз чох вахт ҝизли дүшүнҹәләримизи, арзуларымызы вә әһвал-руһијјәмизи үзә чыхарыр.
Биз һәјата реал, никбин вә үмидлә бахырыгмы? О заман, сәсимизин тону вә нә һагда данышмағымыз ону әкс етдирәҹәк. Сәрт, бәдбин вә ја тәнгиди олмаға мејллијикми? Белә олан һалда, биз сөзләримизлә вә ја данышыг тәрзимизлә башгаларыны руһдан сала биләрик. Дүшүнҹә тәрзимиз вә сөһбәтләримиз һеч өзүмүзүн дә хәбәри олмадан пислијә доғру дәјишә биләр. Һәтта бизә елә ҝәлә биләр ки, нөгтеји-нәзәримиз дүзҝүндүр. Анҹаг еһтијатлы олмалыјыг ки, өзүмүзү алдатмајаг (Сүлејманын мәсәлләри 14:12).
Нә јахшы ки, әлимиздә Аллаһын Кәламы вар. Мүгәддәс Китаб бизә дүшүнҹәләримизи јохламаға, һансынын дүзҝүн, һансынын исә дүзәлишә еһтијаҹы олдуғуну ҝөрмәјә көмәк едә биләр (Ибраниләрә 4:12; Јагуб 1:25). Хасијјәтимиздән вә ја алдығымыз тәрбијәдән асылы олмајараг, истәсәк, һамымыз дүшүнҹә вә давраныш тәрзимизи дәјишә биләрик (Ефеслиләрә 4:23, 24).
Данышыг тәрзимизи јохламағын даһа бир үсулу да вар. Башгаларынын фикрини өјрәнин. Мәсәлән, гој һәјат јолдашыныз вә ја ушагларыныз сизин бу саһәдә неҹә олдуғунуза даир өз фикирләрини сәмими билдирсинләр. Бу һагда сизи јахшы таныјан јеткин достунузла данышын. Онларын дедикләрини гәбул едиб, лазыми дүзәлишләри етмәк үчүн тәвазөкар олмаг ҝәрәкдир.
Данышмаздан әввәл фикирләшин!
Ән нәһајәт, әҝәр биз, доғрудан да, өз сөзләримизлә башгаларыны инҹитмәк истәмириксә, Сүлејманын мәсәлләри 16:23 ајәсиндә јазылмыш сөзләрә әмәл етмәлијик: «Ағыллы [мүдрик] адамлар данышмаздан әввәл дүшүнүрләр; о заман онларын сөзләри даһа инандырыҹы олур» («Тодај’с Енҝлисһ Версион»). Һиссләримизи идарә етмәк һәмишә асан олмур. Әҝәр биз башгаларыны иттиһам етмәјә вә ја алчалтмаға дејил, баша дүшмәјә чалышырыгса, онда фикримизи билдирмәк үчүн дүзҝүн сөзләр тапмаг даһа асан олаҹаг.
Әлбәттә, һеч биримиз камил дејилик (Јагуб 3:2). Һәрдән һәр биримиз дүшүнмәдән данышырыг (Сүлејманын мәсәлләри 12:18). Лакин Аллаһын Кәламынын көмәји илә данышмаздан әввәл дүшүнмәји вә башгаларынын һиссләрини вә марагларыны өзүмүзүнкүндән үстүн тутмағы өјрәнә биләҹәјик (Филипилиләрә 2:4). Ҝәлин һәр заман, әләлхүсус аилә үзвләримизлә данышаркән, һәгигәтә ујғун олан ‘хош сөзләр’ сечмәјә чалышаг. Белә олдугда, бизим данышығымыз севдикләримизи инҹидиб ағлатмајаҹаг, әксинә, онлары руһландыраҹаг (Ромалылара 14:19).
[12-ҹи сәһифәдәки шәкил]
Сонрадан пешманчылығыны чәкәҹәјиниз сөзләри демәкдән неҹә гача биләрсиниз?