Пландан истифадә

ЧОХЛАРЫ плана әсасән данышмағы фикирләшәндә артыг һәјәҹанланырлар. Онлар дејәҹәкләри һәр шеји јазанда, јахуд әзбәрләјәндә өзләрини даһа архајын һисс едирләр.

Биз ҝүндәлик һәјатда — аиләмизлә вә достларымызла сөһбәт едәркән, тәблиғдә оларкән, тәкликдә, јахуд аудиторија гаршысында сәмими-гәлбдән дуа едәркән һазыр мәтн үзрә данышмырыг.

Чыхышы һазыр мәтн үзрә, јахуд плана әсасән данышмағын фәрги вармы? Дүздүр, һазыр мәтн оланда сөзү дүз сечмәк вә әсас фикри бурахмамаг үчүн нараһат олмајаҹагсан, амма инсанларын үрәјинә јол тапмаг чәтин олаҹаг. Бир нечә ҹүмләни охудугдан сонра ади данышыг тәрзиндәкиндән фәргли олан мүәјјән темп вә интонасија формалашыр. Динләјиҹиләр онлар һаггында дүшүнүб, материалы вәзијјәтләринә ујғунлашдырдығыны һисс етдикдә сәнә диггәтлә гулаг асаҹаглар, анҹаг фикрин динләјиҹиләрдән чох гејдләринин јанында галса, елә дә диггәтлә гулаг асмајаҹаглар. Чыхышын динләјиҹиләри һәрәкәтә тәшвиг етмәси үчүн јахшы олар ки, сөзбәсөз јазылмыш мәтн үзрә јох, сәрбәст чыхыш едәсән.

Теократик Хидмәт Мәктәби бизә ҝүндәлик һәјатда көмәк етмәк үчүн тәсис едилиб. Достларла ҝөрүшәндә биз һеч вахт сөзләри дүз сечмәк үчүн вәрәгә бахыб данышмырыг. Тәблиғдә инсанларла бөлүшмәк истәдијимиз фикирләри унудаҹағымыздан горхараг, дејәҹәјимиз сөзләри бирҹә-бирҹә јазыб өзүмүзлә ҝөтүрмүрүк. Буна ҝөрә дә мәктәбдә белә вәзијјәтләрдә неҹә шаһидлик етмәји нүмајиш етдирәндә мүмкүн гәдәр тәбии данышмаға чалыш. Јахшы һазырлашанда ҝөрәҹәксән ки, истәр фикриндә, истәрсә дә јазылы шәкилдә һазырладығын план чатдырмаг истәдијин әсас фикирләри јада салмаг үчүн адәтән кифајәт едир. Плана әсасән чыхыш етмәкдән горхмамаға нә көмәк едә биләр?

Нә дејәҹәјини өлчүб-бич. Плана әсасән данышмаг үчүн нә дејәҹәјини өлчүб-бичмәк лазымдыр. Бу о демәк дејил ки, сөзләри бир-бир сечмәлисән. Хејр, садәҹә, данышмаздан әввәл фикирләш.

Адәтән дүшүнмәдән данышан адамларын ағзындан елә сөз чыхыр ки, сонрадан онун пешманчылығыны чәкирләр. Башгалары исә данышаркән бир фикри гојуб, о биринә кечирләр. Данышмаға башламаздан әввәл фикриндә садә план һазырламагла бу вәрдишләрдән јаха гуртармаг олар. Бунун үчүн илк нөвбәдә фикриндә мәгсәд тутмаг, она чатмаг үчүн һансы аддымларын лазым ҝәлдијини мүәјјән етмәк вә сонра данышмаг лазымдыр.

Тәблиғә һазырлашаркән, тәкҹә чантаны јығмаг јох, һәм дә нә дејәҹәјини өлчүб-бичмәк ҝәрәкдир. Әҝәр «Бизим Падшаһлыг Хидмәтимиз»дә олан тәгдимәләрин бириндән истифадә етмәк истәјирсәнсә, әсас фикирләр јаддашына һәкк олсун дејә, ону бир нечә дәфә оху. Мәғзини јығҹам шәкилдә бир-ики ҹүмлә илә сөјлә. Тәгдимәни өзүнәмәхсус тәрздә вә әразиниздәки вәзијјәтә ујғун олараг өз сөзләринлә ифадә ет. Фикриндә план тутмағын фајдалы олдуғуну ҝөрәҹәксән. Плана нә дахил ола биләр? 1) Сөзә башламаг үчүн әразиниздәки инсанлары нараһат едән һансыса проблеми гејд ет. Сонра һәмсөһбәтини өз фикрини билдирмәјә дәвәт ет. 2) Мөвзу илә бағлы бөлүшә биләҹәјин һансыса фикри, еләҹә дә гејд етдијин проблеми Аллаһын неҹә һәлл едәҹәјини ҝөстәрән бир-ики ајәни фикриндә тут. Имкан олса, Јеһованын буну Өз Падшаһлығынын, сәмави һөкумәтинин васитәсилә едәҹәјини изаһ ет. 3) Инсаны мүзакирә етдијинизә ујғун аддымлар атмаға тәшвиг ет. Әдәбијјат вә/вә ја Мүгәддәс Китаб өјрәнмәси тәклиф ет, һәмчинин сөһбәтинизи һарада вә нә вахт давам етдирәҹәјиниз һагда сөзләш.

Тәгдимә етмәк үчүн, чох еһтимал ки, планы фикриндә һазырламаг кифајәт едәҹәк. Анҹаг планы јазмаг истәјирсәнсә, ора бир нечә ҝириш сөзү, бир-ики ајә вә гысаҹа олараг јекунда нә дејәҹәјини гејд ет. Белә план һазырласаг вә ондан истифадә етсәк, рабитәсиз данышмајаҹаг, фикирләри ајдын, асанлыгла јадда галан тәрздә чатдыраҹағыг.

Әҝәр әразиниздә ејни суалла, јахуд етиразла тез-тез растлашырсанса, бу мөвзуја даир арашдырма апармаға дәјәр. Әксәр һалларда, ики вә ја үч әсас фикир вә онлары тәсдиг едән ајәләр сечмәк кифајәт едир. «Мүгәддәс Китаб әсасында сөһбәт етмәк үчүн мөвзулар», јахуд «Мүгәддәс Јазыларын әсасында мүлаһизә» (рус.) китабында гара шрифтлә верилән јарымбашлыгларда мәһз сәнә лазым олан планы тапаҹагсан. Ола билсин, башга мәнбәләрдән дә мүнасиб ситат тапаҹагсан. Һәмин ситаты да дахил етмәклә гыса план јаз вә хидмәтә ҝөтүрдүјүн шејләрин јанына гој. Ев саһиби суал галдыранда вә ја етиразыны билдирәндә она етигадынын нәјә әсасландығыны изаһ етмәк имканына ҝөрә шад олдуғуну сөјлә (1 Пет. 3:15). Һазырладығын плана әсасланараг ҹаваб вер.

Аиләни, јығынҹағы дуада тәгдим едәркән дә јахшы олар ки, нә дејәҹәјини габагҹадан өлчүб-бичәсән. Лука 11:2-4 ајәләринә әсасән, Иса шаҝирдләринә долғун дуа үчүн садә план верди. Јерусәлимдәки мәбәдин һәсролунма мәрасиминдә Сүлејман әтрафлы дуа етди. Ҝөрүнүр, о, нә һагда дуа едәҹәјини габагҹадан фикирләшмишди. Әввәлҹә Јеһова вә Онун Давуда вердији вәд, сонра мәбәд, даһа сонра исә конкрет вәзијјәтләр вә мүхтәлиф груп инсанлар һаггында данышды (1 Пад. 8:22-53). Бүтүн бунлар бизим үчүн ҝөзәл нүмунәдир.

План садә олмалыдыр. Инди исә мәрузә планынын һазырланмасы һагда данышаг. О, нә дәрәҹәдә әтрафлы олмалыдыр?

Унутма ки, план фикирләри јада салмаг үчүндүр. Ола билсин, башланғыҹда демәк истәдијин илк бир нечә ҹүмләни бүтүнлүклә јазмағы лазым биләсән. Лакин сонра диггәтини сөзләрә јох, фикирләрә ҹәмлә. Әҝәр фикирләри ҹүмлә шәклиндә јазмаг истәјирсәнсә, чалыш ки, ҹүмләләр гыса олсун. Мүзакирә етмәк истәдијин әсас бәндләр планда ајдын сечилмәлидир. Бунун үчүн онлары бөјүк һәрфләрлә јазмаг, хәтләмәк, јахуд мүхтәлиф рәнҝләрлә ишарәләмәк олар. Һәр әсас бәндин алтында ону ачыглајан фикирләри јаз. Һансы ајәләри охујаҹағыны гејд ет. Јахшы олар ки, онлары Мүгәддәс Китабдан охујасан. Плана әјани мисаллары дахил ет. Дүнјәви мәнбәдән дә мүнасиб ситатлар ҝәтирә биләрсән. Мүәјјән фактлары тәгдим етмәк үчүн кифајәт гәдәр ҝениш гејдләр апар. План сәлигәли оларса, ондан истифадә етмәк дә асан олаҹаг.

Бәзи натигләр плана јалныз ән әсас фикирләри дахил едирләр. Белә плана бир нечә әсас сөз, натигин әзбәрдән демәјә һазырлашдығы ајәләрин һарада јазылдығы вә фикирләри онун јадына салаҹаг ишарәләр вә ја рәсмләр дахил олур. Бу ҹүр садә гејдләрин сајәсиндә натиг материалы мәнтиги ардыҹыллыгла вә данышыг үслубунда тәгдим едә билир. Бу дәрсин мәгсәди дә мәһз будур.

Бу дәрсин үзәриндә ишләјәркән дәрслијин 39-дан 42-ҹи сәһифәсинәдәк олан «Нитг планынын һазырланмасы» адлы дәрси охумаг фајдалы олар.

Пландан неҹә истифадә етмәли? Сәнин мәгсәдин садәҹә мәрузәнин планыны тәртиб етмәк јох, ондан јахшы истифадә етмәкдир.

Пландан истифадә етмәкдә илк аддым чыхыша һазырлашмагдыр. Мөвзуја бах, әсас бәндләри оху вә онларын һәр биринин мөвзу илә неҹә бағлы олдуғуну өзүнә изаһ ет. Һәр әсас бәндә нә гәдәр вахт ајыраҹағыны гејд ет. Инди әввәлә гајыт вә илк бәндә даир арашдырма апар. Һәмин бәнди ачыгламаг үчүн истифадә едәҹәјин дәлилләри, ајәләри, әјани мисаллары вә нүмунәләри нәзәрдән кечир. Чыхышын һәмин һиссәси һагда ајдын тәсәввүрүн олана кими материалы тәкрарла. Диҝәр әсас бәндләрин дә үзәриндә белә ишлә. Лазым ҝәләрсә, вахтында гуртармаг үчүн ҝөр нәји бураха биләрсән. Сонра бүтүн чыхышы тәкрар ет. Диггәтини сөзләрә јох, фикирләрә ҹәмлә. Нитги әзбәрләмәјә чалышма.

Чыхыш едәркән динләјиҹиләрлә ҝөзләрлә тәмас гурмалы вә бу тәмасы горумалысан. Ајәни охудугдан сонра гејдләрә бахмадан, јалныз Мүгәддәс Китабдан истифадә едәрәк онлары изаһ етмәк лазымдыр. Ејни тәрздә, мисал чәкәндә ону гејдләриндән охума, достуна данышырмыш кими сөјлә. Һәр ҹүмлә үчүн гејдләринә бахма. Үрәкдән даныш. Белә етсән, динләјиҹиләрин үрәјинә јол тапаҹагсан.

Плана әсасән чыхыш етмәји өјрәндикдә јахшы натиг олмаға доғру ирәлијә бир аддым атмыш олаҹагсан.