Сиз буна инанмалысынызмы?

БУ ҺАДИСӘ, ҹәбр фәннини чәтинликлә гаврајан он ики јашлы мәктәбли оғланла баш вермишдир. Мәктәбдә мүәллим, илк бахышдан садә ҝөрүнән ҹәбри һесабламалары синифә изаһ едирди.

О, сөзә башлајыб деди: “Гој х=у, онларын һәр бири исә 1-ә бәрабәр олсун”.

“Һәлә ки, һәр шеј ајдындыр” - дејә, оғлан өзлүјүндә дүшүндү.

Лакин мүәллимин мәнтиги ҝөрүнән дөрд сәтир һесабламасындан сонра, тәәҹҹүблү бир нәтиҹә алынды.

- “Беләликлә, 2=1!” Сәһви тапын - дејә, чашгынлыг ичиндә олан шаҝирдләрә тапшырыг верди.

Ҝәнҹ шаҝирд, ҹәбр фәнни үзрә олан ҹүз’и билији илә сәһви неҹә тапаҹағыны билмирди. Һесабламада атылан һәр бир аддым тамамилә дүзҝүн ҝөрүнүрдү. Бәс о, бу гәрибә ҝөрүнән нәтиҹәјә инанмалыдырмы? Ахы ријазијјатда мүәллим ондан даһа тәҹрүбәлидир. Әлбәттә ки, јох! О, өзлүјүндә фикирләшди: “Бурада сәһв ахтармаға еһтијаҹ јохдур. Сағлам дүшүнҹә бунун ағылсызлыг олдуғуну сөјләјир” (Сүлејманын мәсәлләри 14:15, 18). О, јахшы билирди ки, нә мүәллими, нә дә синиф јолдашлары ики доллары бир доллара дәјишмәзләр!

Бир мүддәтдән сонра, оғлан һесабламада бурахылан сәһви тапды. О, баш вермиш һадисәдән гијмәтли ибрәт дәрси ҝөтүрдү: һәтта сәндән олдугҹа ағыллы бир кәс, јахшы дүшүнүлмүш вә илк бахышдан нөгсансыз ҝөрүнән дәлилләр ҝәтирсә белә, садәҹә һәмин ан онун сөзләриндә сәһв тапа билмәдијин үчүн, ағласығмаз бир нәтиҹәјә инанмаг лазым дејил. Бу шаҝирд, Мүгәддәс Китабын 1 Јәһја 4:1-дә јазылан, практики бир принсипинә риајәт едирди,- нүфузлу бир мәнбәдән ҝәлирмиш кими ҝөрүнсә белә, ешитдијин һәр шејә инанмаға тәләсмә.

Әлбәттә, бу о демәк дејилдир ки, сиз ишин маһијјәтини билмәдән бу вә ја диҝәр фикрә гаршы габагҹадан һасил олмуш фикри инадла мүдафиә етмәлисиниз. Сәһв нөгтеји-нәзәрләрә дүзәлиш верән мә’луматы инкар етмәк дүзҝүн олмазды. Һәмчинин ҝениш билијә вә јахуд бөјүк нүфуза саһиб олан инсанларын тә’сиринин “ағлынызы тез сарсытма”сына да јол вермәк лазым дејил (2 Салониклиләрә 2:2). Әлбәттә ки, јухарыда хатырладылан һадисәдә, садәҹә олараг мүәллим шаҝирдләри илә ојун ојнајырды. Анҹаг бә’зән һәр шеј ојун кими бир о гәдәр дә зәрәрсиз олмур. Инсанлар олдугҹа “һијләҝәр” ола биләрләр (Ефеслиләрә 4:14; 2 Тимотејә 2:14, 23, 24).

Мүтәхәссисләр һәр заманмы һаглыдырлар?

Елмин һәр һансы саһәсиндә олурса-олсун, һәтта ән ҝөркәмли мүтәхәссисләрин белә, бир-биринә зидд фикирләри вә дәјишкән нөгтеји-нәзәрләри ола биләр. Мисал үчүн, хәстәликләрин сәбәбләри кими әсас бир мәсәлә үзәриндә арасыкәсилмәдән апарылан тибби мүбаһисәләри ҝөтүрәк. Һарвард Университетинин тибб профессору јазыр: “Хәстәләнмәјә даһа чох тә’сир ҝөстәрән нәдир: ирсән өтүрүлмүш, јохса сонрадан газанылмыш амилләр? Бунунла әлагәдар, мүтәхәссисләр гызғын мүбаһисәләр апарырлар”. Детерминистик адландырылан дүшәрҝәнин нүмајәндәләри әминдирләр ки, мүхтәлиф хәстәликләрә мејилли олмағымызда да башлыҹа ролу ҝенләримиз ојнајыр. Башгалары исә иддиа едирләр ки, хәстәликләрин әсас сәбәби илк нөвбәдә әтраф мүһит вә инсанын һәјат тәрзидир. Һәр ики тәрәф өз рә’јләринин мүдафиәси үчүн тәдгигатлара вә статистикаја әсасланыр. Буна бахмајараг, мүбаһисәләр давам едир.

Ән ҝөркәмли мүтәфәккирләрин нөгтеји-нәзәрләри, вахтилә дүзҝүн һесаб олунмасына бахмајараг, дөнә-дөнә тәнгидә мә’руз галыр. Философ Бертран Рассел, Аристотели “бүтүн философларын ән нүфузлусу” адландырды. Лакин буна бахмајараг, Рассел гејд етди ки, Аристотелин тә’лимләриндән бә’зиләри “тамамилә сәһв” олмушдур. О јазырды: “Индики зәманәдә тәбиијјат елмләриндә, дахили ганунаујғунлугда вә ја фәлсәфәдә ирәлијә доғру атылан һәр аддымы, Аристотелин давамчыларынын наразылыг нидалары алтында етмәк лазым ҝәлир” (“History of Western Philosophy”).

“Јалан јерә “елм” адландырылыр”

Јәгин ки, илк мәсиһчиләр Сократ, Платон вә Аристотел кими ҝөркәмли јунан философларынын бир чох давамчылары илә гаршылашырдылар. О дөврүн тәһсилли адамлары өзләрини мәсиһчиләрин әксәријјәтиндән ағыллы һесаб едирдиләр. Исанын шаҝирдләри арасында “ҹисмани нөгтеји-нәзәрдән мүдрик” һесаб олунанлар аз иди (1 Коринфлиләрә 1:26). О ҝүнләрин фәлсәфәләрини өјрәнәнләр мәсиһчиләрин инамларынын “ағылсызлыг” вә ја “әсл ҹәфәнҝијјат” олдуғуну дүшүнүрдүләр (1 Коринфлиләрә 1:23).

Әҝәр сиз илк мәсиһчи јығынҹағына аид олсајдыныз, о дөврүн мүтәфәккирләринин инандырыҹы фикирләри сизә тә’сир ҝөстәрәр вә мүдрикликләри сизи һејран едәрдими? (Колослулара 2:4). Һәвари Павелин сөзләринә ҝөрә, бунун үчүн сәбәб јох иди. О, мәсиһчиләрә хатырлатды ки, Јегова “мүдрикләрин мүдриклијинә” вә “агилләрин ағлына” ағылсызлыг кими бахыр (1 Коринфлиләрә 1:19). Павел сорушурду: “Мүдрик һарададыр? Дин алими һарададыр? Бу дөврүн философу һарададыр?” (1 Коринфлиләрә 1:20). Павелин ҝүнләриндәки мүдрикләр, философлар вә мүтәфәккирләр парлаг исте’дадларына бахмајараг, инсанларын һәјатыны јүнҝүлләшдирә билмәдиләр.

Буна ҝөрә дә мәсиһчиләр, һәвари Павелин јаздығы кими, “јалан јерә “елм” адланан бир-биринә зидд фикирләрдән” чәкинирләр (1 Тимотејә 6:20). Павелин бу елми “јалан” адландырмасынын тәк бир ваҹиб сәбәби варды: һәмин елм Аллаһ тәрәфидән верилән мәнбәјә әсасланмырды, буна ҝөрә дә ону мүгајисә етмәк мүмкүн дејилди (Ејуб 28:12; Сүлејманын мәсәлләри 1:7). Бу ҹүр елмә истинад едән кәсләр, һәгигәти тапмаға үмид етмәјә биләрләр, чүнки биликләринин мәһдуд олмасындан савајы, һәмчинин онлар маһир јаланчы, Шејтан тәрәфиндән кор едилмишләр (1 Коринфлиләрә 2:6—8, 14; 3:18—20; 2 Коринфлиләрә 4:4; 11:14; Вәһј 12:9).

Мүгәддәс Китаб Аллаһдан илһам алмыш рәһбәрликдир

Илк мәсиһчиләр шүбһә етмирдиләр ки, Аллаһ Өз нијјәтләрини, ирадәсини вә принсипләрини Мүгәддәс Китабда ачыглајыр (2 Тимотејә 3:16, 17). Бу, киминсә онлары “инсан ән’әнәсинә ҝөрә... фәлсәфә вә бош һијлә илә... әср алмасын”дан горујурду (Колослулара 2:8). Ејни шеј бу ҝүн дә баш верир. Бир-биринә зидд вә долашыг инсан мүдриклијиндән фәргли олараг, Аллаһын Кәламы, әмин олмағымыз үчүн мөһкәм әсас верир (Јәһја 17:17; 1 Салониклиләрә 2:13; 2 Петер 1:21). Бунсуз биз, инсан дүшүнҹәсинин вә фәлсәфәсинин далғаланан гуму үзәриндә, мөһкәм бир шеј тикмәјә ҹәһд ҝөстәрмиш кими оларыг (Матта 7:24—27).

Ким исә е’тираз едә биләр: “Дајанын. Мәҝәр алимләр, Мүгәддәс Китабын гејри-елми олдуғуну сүбут етмәдиләрми? Буна ҝөрә дә о, дурмадан дәјишән инсан теоријаларындан е’тибарлы дејилдир”. Мисал үчүн, Бертран Рассел јазырды: “Коперник, Кепле вә Галилео сүбут етмәјә чалышырдылар ки, Јер күрәси Каинатын мәркәзи дејил, бу заман онлар јалныз Аристотелин нөгтеји-нәзәрләри илә јох, Мүгәддәс Китабла да мүбаризә апармалы олурдулар” (Редаксијамызын курсиви). Бундан әлавә, бүтүн фактлар Јер үзүнүн милјард илләр әрзиндә мөвҹуд олдуғуну сүбут етдији һалда, буҝүнүн креасионистләри Мүгәддәс Китаба әсасән Јер күрәсинин 24 саатдан ибарәт олан алты ҝүнә јарадылдығыны иддиа етмирләрми?

Әслиндә Мүгәддәс Китабда дејилмир ки, Јер күрәси Каинатын мәркәзидир. Буну, Аллаһын Кәламына риајәт етмәјән килсә руһаниләри өјрәдирдиләр. Јарадылыш һаггында сөһбәт ачан Тәквин китабына әсасән, Јер күрәсинин милјард илләрдир ки, мөвҹуд олдуғуну, јарадылыш ҝүнүнүн исә 24 саатла мәһдудлашмадығыны мүәјјән етмәк олар (Тәквин 1:1, 5, 8, 13, 19, 23, 31; 2:3, 4). Мүгәддәс Китаба олан гәрәзсиз нөгтеји-нәзәр, гејри-елми бир дәрслик олмасына бахмајараг, онун “ҹәфәнҝијјат” олмадығыны баша дүшмәјә имкан верир. Һәмчинин Мүгәддәс Китаб елмин мүәјјән етдији фактларла тамамилә ујғун ҝәлирa.

Дүшүнмәк габилијјәти

Исанын шаҝирдләринин чоху садә вә еһтимала ҝөрә, бир о гәдәр дә тәһсилли дејилдиләр, анҹаг Аллаһдан алдыглары, онлара көмәк етмәк игтидарында олан бәхшишләри варды. Һансы мәншәјә мәнсуб олмаларына бахмајараг, онларын һамысына дүшүнмәк габилијјәти верилмишди. Һәвари Павел һәмиманлыларыны “мә’нәви ибадәтә”, јә’ни “Аллаһын јахшы камил ирадәсинин нә олдуғуну дәрк етмәк үчүн” дәриндән дүшүнмәјә тәшвиг едирди (Ромалылара 12:1, 2).

Аллаһын вердији дүшүнмә габилијјәтинә әсасән, илк мәсиһчиләр баша дүшүрдүләр ки, Аллаһын Кәламына зидд олан фәлсәфә вә тә’лимләрдән һеч бир фајда јохдур. Бә’зи һалларда, о дөврүн мүдрик адамлары “һәгигәти һагсызлыға әсир” едирдиләр вә Аллаһын мөвҹудлуғуна даир онлары әһатә едән сүбутлары ҝөрмәк истәмирдиләр. Һәвари Павел јазырды: “Өзләрини мүдрик адландырдылар, лакин ағылсыз олдулар”. Онлар, Аллаһы вә Онун нијјәтләри һаггында һәгигәти инкар едәрәк, “дүшүнҹәләриндә батил олдулар; вә онларын анлајышсыз үрәкләринә гаранлыг чөкдү” (Ромалылара 1:18—22; Јеремја 8:8, 9).

Өзләрини мүдрик һесаб едән инсанлар чох вахт бәјан едирләр ки, Аллаһ јохдур, Мүгәддәс Китаба е’тибар етмәк олмаз вә јахуд биз сон ҝүнләрдә јашамырыг. Аллаһын ҝөзүндә белә фикирләр, “2=1” кими ағылсызлыгдыр (1 Коринфлиләрә 3:19). Инсанларын, һансы нүфуза саһиб олдугларыны иддиа едәрләрсә етсинләр, Аллаһын Кәламына вә сағлам дүшүнҹәјә зидд ҝедән фикирләри илә разылашмағыныз мәҹбури дејил. Ахыр нәтиҹәдә ән јахшысы, “һәр бир инсан јаланчы... Аллаһ Өз сөзүнә садиг”дир сөзләрини јадда сахламагдыр (Ромалылара 3:4).

[Һашијә]

[32-ҹи сәһифәдәки шәкилләр]

Инсанларын дәјишкән дүшүнҹәләриндән фәргли олараг, Мүгәддәс Китаб әмин олмағымыз үчүн мөһкәм әсас верир.

[Иҹазә илә]

Солда, Епикүр: шәкил “British Мусеум”ун илтифатлы иҹазәси илә чәкилмишдир; јухарыда ортада, Платон: National Archaeological Museum Athens, Greece; сағда, Сократ: Roma, Musei Capitolini.