Hikañ

Baa u nyimbe i mam ima ba mpôdôl mu nlôñ kaat u buk kel i len: (1) Bôt ba téé sép ba mboma mandutu. (2) Yéhôva a nsôñ bés mu mandutu di mboma. Lelaa Yéhôva a nsôñ bés? Njel yada i yé le a nhôla bés i niñ munu nkoñ ’isi unu ibabé emel. To hala kiki Yéhôva a mbôn bés le di ga ba maséé i ngéda di ngwélél nye, a mah bé kal bés le d’a niñ ibabé ndutu yo ki yo. (Yésaya 66:14) A nti bés maéba i bok mis i dilo di nlo, i ngeñ di ga pam i bana niñ nye a ngwés inyu yés, i boga ni boga. (2 Korintô 4:​16-18) Ilole i ngéda i i nkola, a nhôla bés le di pam i gwélél nye hiki kel. (Minlénd mi Yérémia 3:​22-24) Kii ndémbél i bagwélél ba Yéhôva ba ngéda kôba ni ba len ini i niiga bés? I nla pam le mandutu ma puhe bés. Ndi i ngéda di mbôdôl Yéhôva ñem a ga nit bés ibabé pééna.​—Tjémbi 55:22. w23.04 14-15 § 3-4

Di nla ôt ngandak biniigana mu ndémbél i manôgla i Maria bo Yôsep, yak i ngéda bangomin ba bi bat bo le ba boñ ngim jam i i bé tomb bé. (Lukas 2:​1-6) I ngéda Maria a bé jém li sôñ bôô, ba bi bat bo le ba boñ ngim jam i i bé tomb bé. Kaisa Agustô nu a bé ñane loñ i Rôma i i bé bémbe nkoñ ’isi ha i ngéda i, a bi ti oda le bôt ba nkoñ ’isi bobasôna ba tila môl map mu kaat i ngomin. Yôsep bo Maria ba bé lama ke i Bétléhém nkoñ u u bééna ngandak dikôa, liké li yom kiki bo 150 kilôméta. Liké li, li bé lama ba ndutu téntén inyu Maria. Babiina bana ba bé le ba kon woñi inyu niñ i Maria ni i man a bé nye libum. Kii i bé le i pam ibale a bôdôl nkôôga? A bé jém li Mésia nu ba bé bem. Baa i jam li, li bé ti nye kunde i ndogbene mbén i ngomin? Tolakii Yôsep bo Maria ba bééna manjom i kon woñi, ba bi nwas bé le i woñi u u kéñ bo i nôgôl mbén i ngomin. Yéhôva a bi sayap manôgla map, Maria a bi bol loñge i Bétléhém, a gwal man wé a bak mbôô hala a bi boñ ki le mbañ i Bibel i yon!​—Mika 5:2. w23.10 8 § 9; 9 § 11-12

Kii u nla boñ ibale libak li nsut li mboñ le u nkon woñi i timbhe makoda? U nla tibil kôôba. (Bingéngén 21:5) Ngéda u ntibil kôôba, hala a ga ba jam li ntomb i timbhe. Ti ki bon ba mandimbhe. (Bingéngén 15:23; 17:27) Bon ba mandimbhe ba mboñ we le u nlôôha bañ kon woñi. I ngéda ndimbhe yoñ i yé sem kwep, u gwéélak bibuk gwoñ, hala a ñunda le u ntibil kôôba, u nok ki biniigana bi loñge. Ibale i mpam le u mboñ biliya inyu noñ maéba mana, ndi to hala u ngi konok woñi i timbhe to ngélé iba tole iloo ha, kii u nlama boñ? Ba nkwoog nkaa le Yéhôva a ndiihe biliya u mboñ ni ñem woñ wonsôna. (Lukas 21:​1-4) I boñ kii yosôna u nla, hala a nkobla bé le u boñ jam li nloo we ngui. (Filipi 4:5) Pohol kii u nla boñ, u tehe lelaa u nla yônôs yo, u soohe ki inyu bana ñem nwee. Kiki hihéga, u nla pohol le u nti mandimbhe ma yé sem kwep. w23.04 21 § 6-8

Ñôma Paul a nhégha bés ni bisônda bi bi yé nkôôbaga, ñeñgbak inyu jo gwét. Sônda i nlama ba nkôôbaga i jo gwét to imbe ngéda. Hala a yé nlélém ni bés. Di nlama ba nkôôbaga i bem hilo hi Yéhôva, di bak di hééba ben tôl i hémle, ni gwéha. Di bak di hééba ki botñem kiki kôñgô. Ben tôl i nsôñ ñem sônda. Hala ki nyen hémle ni gwéha bi nsôñ ñem wés i pes mbuu. Bi ga hôla bés i gwélél Nyambe ni i noñ Yésu. Hémle i nkwés bés nkaa le Yéhôva a ga bom bés ibale di ngwélél nye ni ñem wés wonsôna. (Lôk Héber 11:6) I ga hôla bés i téñbe ni Ñéga wés Yésu to ibale di nlama hônba manoodana. Di nla lédés hémle yés kayéle di pam i hônba mandutu, i ngéda di nwan dihéga di bôt ba niñ i dilo tjés, ba ba ntéñbe ni Nyambe tolakii ba mboma ngolba ni liyep. Di nla ki keñgle le di kwo bañ i hiandi hi njômbi nkus, i ngéda di nkôna ndémbél i bôt ba ba bi suhus likala jap li niñ inyu bii gwéñe bi Ane kiki jam li bisu i niñ yap. w23.06 10 § 8-9

Hotnyuu i yé ngap mut a gwé i gwel nyemede, i gwel mahoñol mé ni maboñok mé. Di gwé ngôñ ni i lem i inyu boñ loñge, téntén ibale di sômbôl yônôs ngim njômbi i i yé ndutu, tole ibale di gwé bé makénd i yônôs yo. Di hôya bañ le hôtnyuu i yé lem yada mu litam li mbuu, jon soohe Yéhôva le a ti we mbuu wé mpubi inyu hôla we i hôlôs i lem ilam i. (Lukas 11:13; Galatia 5:​22, 23) Di bem bañ le mam momasôna ma kee loñge. Di kôli bé bem le mam momasôna ma kee loñge munu nkoñ ’isi unu. Ibale di nkida i bem hala, wee kekikel, d’a yônôs bé ngôñ yés i pes mbuu. Di nla nimis makénd més ibale i jam di ntéé le di mboñ li nene bés ndutu i yônôs. Ibale hala nyen u nôgda, baa u yé le u tjek mam moñ ndék ni ndék? Ibale ngôñ yoñ i yé le u hôlôs lem ilam yada, noode le unda lem i i disii di mam. Ibale ngôñ yoñ i yé le u añ Bibel yosôna, baa u nla bôdôl añ yo inyu ndék ngéda? w23.05 29 § 11-13

Ibôdôl nu dilo di nsôk di bi bôdôl, Yéhôva a ngwélél ntôñ wé inyu ti bés ngandak bijek bi mbuu bi bi nhôla bés i bana ngui i ke ni bisu i kil mu “Nloñ mpubhaga.” (Yésaya 35:8; 48:17; 60:17) Di nla kal le hiki ngéda mut a neebe yigil i Bibel, wee pôla i nyibla nye le a jôp i “Nloñ mpubhaga.” Bahogi ba ba njôp mu nloñ nkeñi u, ba nke bé haa, ba ntéé. Bape ba njôp mu ni makidik le ba ga bol ndigi i het ba yé i ke. Hee i nloñ u u nkena bés? Inyu i bet ba gwé botñem i ke niñ i ngii, “Nloñ mpubhaga” u nhôla bo i ke letee ni i “paradis i Nyambe” nyoo ngii. (Masoola 2:7) Inyu i bet ba gwé botñem i niñ hana ’isi, nloñ nkeñi u nkena bo letee ni mamélél ma Ane i 1000 nwii, i ngéda ba ga yila peles. Ibale yak we u nkil mu nloñ nkeñi u, u hoñol bañ i mam u bi tjôô inyu jôp mu. U nyodak bañ mu kekikel, letee u pam i mbok yondo! w23.05 17 § 15; 19 § 16-18

I ga ba jam li ntomb i yoñ makidik i ti wemede nkikip yak Yéhôva ibale u nhoñol i mam momasôna a ma bôñôl we. (Tjémbi 116:​12-14) Bibel i ñunda le Yéhôva nyen a nti “hiki likébla lilam ni hiki likébla li yé peles.” (Yakôbô 1:17) Ikété makébla momasôna Yéhôva a bi ti bés, li li nlôôha likeñi li yé sesema i Man wé Yésu. Hoñol ki! Binoñ gwon bi mboñ le di bana maada malam ni Yéhôva. Bi nti ki bés botñem i niñ i boga ni boga. (1 Yôhanes 4:​9, 10) Makidik di nyoñ i ti bésbomede nkikip yak Yéhôva ma ñunda le di yé maséé ni sesema i Yésu, ni le di nti mayéga inyu bisai gwobisôna Yéhôva a nkôp bés.​—Ndiimba Mbén 16:17; 2 Korintô 5:15. w24.03 5 § 8

Ngéda di ntehe lelaa i bôt ba nkoñ ’isi unu ba niñ, di nôgda nlélém jam Lôt, mut a téé sép nu ngéda kôba a bé nôgda. Bibel i nkal inyu yé le: “Maboñok mabe ngi wonyuu ma bôt ba nyan mbén ma bé tééñga [nye] i ñem,” inyule a bé yi le Tata wés Nungingii a ñoo maboñok mabe. (2 Pétrô 2:​7, 8) Kiki Lôt a bé gwés Nyambe, a konok nye woñi, hala a bi tinde nye i tjél kôna maboñok mabe ma bôt ba bé kéña nye. Yak bés i len ini, di yé nkéñaga ni bôt ba ba ngwés bé noñ matiñ ma Bibel, to diihe mo. Ndi to hala, di nla ke ni bisu i bana maboñok malam ibale di nwaa bé gwés Nyambe, di nigil ki i kon nye woñi. Inyu hala nyen, Yéhôva a nti bés makénd, a lédhak bés ni njel kaat Bingéngén. Bikristen gwobisôna, bôlôm ni bôda, boñge ni mimañ mi bôt, bi nla toi ôt nseñ ni maéba malam di ga léba mu i kaat Bingéngén. I ngeñ di nkon Yéhôva woñi, di ga boñ bé béba, i mbus di kahal kaaba. w23.06 20 § 1-2; 21 § 5

Bebek le u boma ngolba i bôt boñ ba lihaa tole nyiña nkus won u bi tjôô inyu bii Ane i Djob kiki yom i bisu i niñ yoñ. (Matéô 6:33) Ibale hala, yi le Yéhôva a nyi i mam momasôna u ma boñ inyu yé. (Lôk Héber 6:10) Bebek u bi nôgda le Yésu a bé pot maliga i ngéda a kal le: “Mut nye ki nye a ta bé, nu a bi yék to ndap, to lôkisañ i bôlôm tole i bôda, to nyañ, to isañ, to bon, to nwom, inyu yem ni inyu ñañ nlam, nu a’ kôhna bé 100 ngélé nano munu ngéda ini, to mandap, to lôkisañ i bôlôm ni i bôda, to banyañ, to bon, to nwom, ni ndééñga; ndi mu nkoñ ’isi u nlo, a kôhna ki niñ boga.” (Markô 10:​29, 30) Ñ, bisai u ma kôs bi nloo bisesema u ma boñ huum.​—Tjémbi 37:4. w24.03 9 § 5

I ngéda njal ikeñi i bi kwél bikristen bi Yudéa, lôk kéé i likoda li Antiôkia i bi “yoñ makidik le ba ga ômle i lôk kéé i niñ i Yudéa mahôla, hiki mut inoñnaga ni la yé.” (Minson mi baôma 11:​27-30) To hala kiki i lôk kéé i bééna ngôñ ni mahôla i bé haa, bikristen bi Antiôkia bi bé bebee i hôla bo. (1 Yôhanes 3:​17, 18) Yak bés di nla unda ñem ngôô, i ngéda bikuu bi nkwél lôk kéé yés. Di nla pala lôl bo mahôla​—di nla bat mimañ inyu yi too di nla ke hôla i het bikuu bi nkwo, di nla ti makébla inyu nit nson ni nkoñ ’isi wonsôna, tole di nla soohe inyu bilôk bikéé bikuu bi nkwél. Lôk kéé yés i bôlôm ni i bôda i gwé ki ngôñ ni mahôla inyu bana i gwom bi mbéda bo inyu niñ. I ngéda Kiñe yés Yésu Kristô a ga loo inyu kéés bôt ba binam, i ga ba loñge le, a ada bés di ñunda bôt bape ñem ngôô, di naña ki bo i “kôdôl Ane.”​—Matéô 25:​34-40. w23.07 4 § 9-10; 6 § 12

Kiki Yéhôva, Yésu a nai bé ni litehge jé li mam. Isañ a bi ep nye inyu tééne “minimlak mi mintômba mi ndap Israel” likalô. Ndi mu kiki a bé yônôs nson u, a bi ba bé ndéñ ndéñ. Lisañga jada, muda wada nu a bé ngond Fénikia a bi bat nye le a mbuubaha ngond yé inyule ‘mbuu mbe u bé tééñga nye ngandak.’ Yésu a bi kônôl i muda nu ngoo ngandak, a mbuubaha ngond yé. (Matéô 15:​21-28) Di yoñ hihéga hipe. I bibôdle bi nson wé hana ’isi, Yésu a kal le: “Nu ni nu a ntañba me . . . , yak me m’a tañba nye.” (Matéô 10:33) Ndi baa a bi tañba Pétrô nu a bi tañba nye letee ni ngélé aa? To jam. Yésu a bé yi le Pétrô a bi tam béba yé ni le a bé mut hémle. I mbus bitugne gwé, Yésu a bi pémél Pétrô, bebek a bé sômbôl kwés nye nkaa le a nwéhél nye ni le a ngwés nye. (Lukas 24:​33, 34) I bôt bana bo iba hala wee, Yéhôva Nyambe bo Yésu Kristô ba nai bé ni litehge jap li mam. Ndi mam ma yé lelaa inyu yés? Yéhôva a ngwés le di ba bôt ba ba nai bé ni litehge jap li mam. w23.07 21 § 6-7

Kii di nla kal bôt ba ba gwé pééna inyu kwés bo nkaa le i jam li li ga yon? Pog, Yéhôva nyemede nyen a mbôn i jam li. Kaat Masoola i nkal le: “Nu a bé a yii mu yééne ane a kal le: ‘Nuna-ki! Me mboñ mam momasôna yondo.’” A gwé pék, ngui, ni ngôñ i yônôs mbônga wé. Iba, Yéhôva a nyi le, i yom a nkal i ga set bé, jon i yé ndik wee i mal yon. A nkal le: “Bibañga bini bi yé maliga, bi yé ki ntiik. . . . Bi mal yon!” Aa, i ngéda Yéhôva a mbôdôl ngim jam, a nkena jo loñge letee ipam lisuk, kiki bibañga bini bi nkal: “Men me yé Alfa ni Ôméga.” (Masoola 21:6) Yéhôva a ga unda le Satan nyen a yé mut bitembee, ni le a nla bé kéñ le bitelbene bi Yéhôva bi yon. Jon, i ngéda mut a kal le: “Mbônga u u ta bé le u yon,” baa u ta bé le u éñél nye Masoola 21:​5, 6 u ntoñle ki nye nwo? Éba nye lelaa Yéhôva a bi unda le mbônga wé u ga yon ibabé set kiki bo le nyemede nyen a bi sane.​—Yésaya 65:16. w23.11 7 § 18-19

Yéhôva a bi ti Abraham mbônga unu i ngéda a bi bolna 75 nwii, nye ngi bana man. Baa Abraham a bi tehe mbônga u u nyon? Ndék. I ngéda a bi yap lom Ufraté, a bem 25 nwii, ha nyen man wé Isak a bi gwéé i nya i hélha, i mbus a témb a bem 60 ma nwii inyu tehe balal bé ba ngwéé, Ésau bona Yakôb. (Lôk Héber 6:15) Ndi Abraham a bi tehe bé mbôda yé i nyila litén likeñi, to jôp i Hisi hi Likak. I mut hémle nunu, a bééna maada ma bas bas ni Nhek wé. (Yakôbô 2:23) Hégda le maséé Abraham a ga nok i bitugne, i ngéda a’ yi le hémle yé ni wongut yé bi bi mboñ le biloñ gwobisôna bi kôhna bisai! (Bibôdle 22:18) Biniigana: I nla pam le di tehe bé mimbônga nwominsôna mi Yéhôva mi nyon. Ndi, ibale di bana wongut kiki Abraham, di nla ba nkwoog nkaa le Yéhôva a ga bom bés i len ini, a kônde ki kôp bés bisai i mbok yondo a mbôn bés.​—Markô 10:​29, 30. w23.08 24 § 14

I ngéda a bé mañge wanda, Kiñe Ôsiya a bé suhulnyuu ngandak. A bi nigil “i kon bañga Nyambe woñi.” A nom 68 nwii, Yéhôva a sayap nye i nwii mi nwominsôna. (2 Miñañ 26:​1-4) Ôsiya a bi yémbél ngandak matén i i bé oo Israel. A bi lédés mapénd ma Yérusalem, a kéñbaha ki ntôñ wé u gwét. (2 Miñañ 26:​6-15) Ibabé nkaa, Ôsiya a bi ba maséé ni mam malam momasôna Yéhôva a bi hôla nye i boñ. (Ñañal 3:​12, 13) Kiñe Ôsiya a bi meya le nyen a nkal bôt i yom ba boñ. Baa hala a bi tinde nye i hoñol le a yé kunde i boñ to kii a ngwés? Kel yada, ni ngôk wonsôna a bi jôp i témpel i Yéhôva a kahal ligis binjinjiñ i juu li bisesema ki le hala a bé bé kunde inyu bikiñe. (2 Miñañ 26:​16-18) Azaria Prisi Keñi i bi noode kodol nye, ndi Ôsiya a bi unup ngandak. Ngoo le Ôsiya a bi nimis maada mé ni Yéhôva, Yéhôva a kogse nye, a boñ le a kon lô. (2 Miñañ 26:​19-21) Lisuk jé li bé le li ba maselna ibale a tééda libak jé li suhulnyuu! w23.09 10 § 9-10

Yak i mbus le ñôma Pétrô a bi yila nhook kristen, a bi ke ni bisu i jôs bibomb gwé. I nwii 36 N.Y., Pétrô a bé ha i ngéda i mut matén nunu le Kornéliô a bi kôs mbuu mpubi, hala a bé unda loñge loñge le “Nyambe a ntodol bé mut,” ni le ibôdôl ha, bôt ba matén mape ba bé le ba jôp i likoda. (Minson mi baôma 10:​34, 44, 45) I mbus ha, Pétrô a bi bôdôl je ni bôt ba biloñ bipe, jam a bé bé le a boñ i bisu bi ngéda. Ndi, bon ba Lôk Yuda bahogi ba ba bé bikristen ba bé ba ngi hoñlak le Lôk Yuda ni bôt ba matén mape ba nlama bé jéla. Jon i ngéda i Lôk Yuda i i bi lo Antiôkia, Pétrô a waa je ni bilôk bikéé bi bi bé bôt ba biloñ bipe, bebek inyule a bé kon woñi i unbaha Lôk Yuda. I ngéda ñôma Paul a bi tehe bihéñba bi, a nyéyéi Pétrô i ti bôt. (Galatia 2:​13, 14) Tolakii Pétrô a bi témb a kwo mu hiandi i woñi u bôt ba binam, a bi waa bé téñbe. w23.09 22 § 8

Ibale ni nyoñ ngéda i wanba, bebek ni nla léba ngim bibomb ni nlama sal ndi ni tomb bañ. “Nwet a gwé loñgeñem,” a ga ba bebee i hôla bé. (1 Pétrô 2:3) Ñôma Pétrô a nyis bés ntiik le: “Nyambe . . . a ga mélés yigil nan. A ga téé bé siñ siñ.” Lisañga jada Pétrô a bi nôgda le a kôli bé i ba lôñni Man Nyambe. (Lukas 5:8) Ndi ni mahôla ma Yéhôva ni ma Yésu, a bi téñbe i noñ Kristô. Jon a bi kôhna kunde i “jôp ni ngandak lipém i Ane boga i Nwet wés ni Ntohol wés Yésu Kristô.” (2 Pétrô 1:11) Kinje nsima! Ibale yak we u ntéñbe kiki Pétrô, u nwas ki le Yéhôva a mélés yigil yoñ, yak we w’a kôs bom i niñ i boga. Ha nyen ‘hémle yoñ y’a sôk lona we tohi.’​—1 Pétrô 1:9. w23.09 31 § 16-17

Nlômbi Lap i bééna kotoo, tole mbôm homa a néhi i het biprisi bi bé gwel minson nwap, a bé nkéñaga ni lipénd homa nyensôna. Soso juu li bisesema bi ntul i hié li mamuna li bé mu kotoo, ni bômbôô pan i mamuna biprisi bi bé gwélél inyu pubus bomede ilole ba mbôdôl gwel minson nwap mimpubhaga. (Manyodi 30:​17-20; 40:​6-8). I len ini minyégla mi minhook mi tiñi i gwélél Yéhôva i kotoo ikété témpel i mbuu, hana ’isi. I ngéda ba nkal le soso bômbôô pan malép a bé ha, hala a nhôñlaha bikristen gwobisôna nseñ i ba mapubi i pes mbuu, ni i bana maboñok ma ma nkiha ni Bibel. Ndi hee “limut li bôt likeñi” li ngwélél Yéhôva? Ñôma Yôhanes a nkal le a bi tehe bo “ba téé i bisu bi yééne ane,” i homa di nla sébél le kotoo i tan, “ba gwelek ki nson mpubhaga inyu [Nyambe] juu ni njamuha ikété témpel yé.” (Masoola 7:​9, 13-15) Hala a yé nsima nkeñi i mis més, i tehe le Yéhôva a nyoñ bitelbene le yak bés di ti nye bibégés bipubi ikété témpel yé! w23.10 28 § 15-16

Njel yada Yéhôva a ngwélél inyu ti bés ngui i yé mimañ mi likoda. (Yésaya 32:​1, 2) Jon i ngéda u gwé nduña toñle mimañ i yom u nôgda. I ngéda ba nlona we mahôla, neebe mo ni ñem woñ wonsôna. Ni njel i nyen Yéhôva a nla lédés we. I mbônga u yé i Bibel le di ga niñ i boga ni boga, hana ’isi hi ma yila paradis inyu ngim bôt, tole i ngii inyu bape, u nla ti bés ngui. (Rôma 4:​3, 18, 19) Botñem yés i nti bés ngui i hônba mandutu, i añal ñañ nlam, i gwel minson nya di nya ikété likoda. (1 Tésalônika 1:3) I nlélém i botñem i yon i bé ti ñôma Paul ngui. Mandutu ma ‘bé kéña nye bipes gwobisôna,’ ‘a bé helek,’ ‘a bi kôhna ndééñga,’ ‘ba kwés nye ’isi.’ A bé boma mandutu hiki ngéda. (2 Korintô 4:​8-10) Paul a bi kôhna ngui i hônba mandutu ma, inyule a bi bok mis mé i botñem a bééna. (2 Korintô 4:​16-18). Paul a bi bok mahoñol mé i bibom bi bé nye bisu hala wee botñem yé i niñ i boga ni boga i ngii. Paul a bi ôt pék mu botñem i, hala a boñ nye le a nôgda wengoñle a ‘nyila yondo hi kel ni kel.’ w23.10 15-16 § 14-17

I ngéda di nsoohe, di badba le baa nano nyen Yéhôva a nlama timbhe masoohe mem? Di nla hoñol le Yéhôva a nlama timbhe masoohe més kunda yada. Maliga ma yé le Yéhôva nyen a nyi loñge ngéda inyu hôla bés. (Lôk Héber 4:16) I ngéda di nkôhna bé i yom di mbat nye, di nlama bé hoñol le ndimbhe i Yéhôva i yé le ‘To.’ Ndi, ndimbhe i Yéhôva i nla ba le ‘To nano bé.’ Kiki hihéga, njohok mankéé nu munlôm nu a nsoohe Yéhôva le a mélés kon wé. Ndi mam mo ma kônde ndigi bep. Ibale Yéhôva a mboñ manyaga inyu mélés kon wé, Satan a nla bôdôl kal le i mankéé nu a nke ni bisu i gwélél Yéhôva ndik inyule a nhôla nye i témbna mbôô wé. (Hiôb 1:​9-11; 2:4) Jam lipe li yé ki le, Yéhôva a gwé ntéak ngéda inyu mélés makon momasôna. (Yésaya 33:24; Masoola 21:​3, 4) Jon, kiki i ngéda i i yé ngi kola di nla bé bem le Yéhôva a boñ manyaga inyu mélés mankon més. I mankéé nunu a nla ni soohe Yéhôva le a ti nye ngui ni nsañ inyu boñ le a pam i hônba kon wé ni le a kee ni bisu i gwélél nye ni ñem wé woñsôna. w23.11 24 § 13

Tolakii Samsôn a bi boñ hihôha hikeñi, a bi waa bé gwélél Yéhôva. A bi jôs bôt ba Filistia kiki Yéhôva a bé bémél nye. (Bakéés 16:​28-30) Samsôn a bi yemhe Yéhôva ni bini bibuk le: “Boñ le me pun inyu jam bôt ba Filistia ba bi boñ.” Bañga Nyambe a bi timbhe minyemhe mi Samsôn i ngéda a bi témb a ti nye ngui yé a bééna. Sôk i nsôk, Samsôn a bi yémbél bôt ba Filistia yokel iloo mana mangéda mape. Tolakii bikuu bi bi kwél Samsôn inyu hihôha hié, a bi ke ni bisu i gwélél Yéhôva. Ibale di mboñ hihôha, ba kodol bés tole di nimis minson nwés ikété likoda di tomb bañ. Di bigda le Yéhôva a ta bé le a tjôô bés. (Tjémbi 103:​8, 9) To di mboñ mahôha, Yéhôva a nla ki gwélél bés kiki a bi gwélél Samsôn. w23.09 6 § 15-16

Hônba yoñ i nlémél Yéhôva. Hala a nkobla bé le Yéhôva a yé maséé i ngéda u mboma manoodana tole mandutu. We nyen u nlémél Nyambe. Hônba yoñ yon i nlémél Nyambe. Kinje bisai bikeñi! (Tjémbi 5:12) Di bigda le Abraham a bi hônba a lémél ki Nyambe. Yéhôva a bi kal le a yé liwanda jé ni le a yé mut a téé sép. (Bibôdle 15:6; Rôma 4:​13, 22) Hala a nla yak bôña inyu yés. Inyu boñ le Yéhôva a kal le di yé liwanda jé, a mbéñge bé minson di ngwel ikété ntôñ wé. Ndi a mbéñge ndéñbe yés ipañ yé. To mimbe nwii di gwé, to di néñél hee, to imbe ngap di gwé, bésbobasôna di nla hônba. Baa u yé i hônba ngim ndutu? Ibale hala, yi le u nlémél Nyambe. I yi le di nlémél Nyambe i nla ti bés ngui, i nla lédés botñem yés. w23.12 11 § 13-14

Kristen i i yé munlôm i nlama yi kwel ni bôt. I mut a nyi kwel ni bôt a nyoñ ngéda i emble bo inyu yi mahoñol map ni i yom ba nôgda. (Bingéngén 20:5) A nla nigil i yi too mut a yé ñunbak tole a yé maséé i ngéda a mbéñge nye tole a nok i kiñ a ngwélél inyu kwélés nye, ni minyiñgha nwé i ngéda a mpot. U ta bé le u pam i yi i mam ma, ibale u ntégbaha bé ngéda ni bôt. Ibale u mbéna tilna bôt tole kwélés bo ni téléfôn, ni tafel tole ni ordinater, u ga yi ha bé kwel ni bôt i ngéda ni mbomna i mbom ni mbom. Jon, yéñ manjel i kwel ni bôt bape i mbom ni mbom. (2 Yôhanes 12) Nhôôlak kristen u nlama bana ngim bôlô i i nti nye koga kel, tole i i nhôla nye i tééda ndap yé lihaa. (1 Timôtéô 5:8) I nlôôha ba nseñ le di boñ biliya bi inyu pam i léba bôlô i i ga ti bés koga kel. (Minson mi baôma 18:​2, 3; 20:34; Éfésô 4:28) U nlama yiba kiki mut bôlô nu, i ngéda a mbôdôl ngim bôlô, a nsal letee a mélés yo. Ibale u mboñ hala, i ga bane we jam li ntomb i léba bôlô ni i tééda yo. w23.12 27 § 12-13

I ngéda Bibel i mpôdôl “hilo hi Yéhôva,” i mpôdôl i ngéda Yéhôva a ga tjé baoo bé, a tohol litén jé. I ngéda kôba Yéhôva a bi kogse matén mahogi. (Yésaya 13:​1, 6; Ézékiel 13:5; Sôfônia 1:8) I dilo tjés, “hilo hi Yéhôva” hi mbôdôl ni tjiba i Babilôn Nunkeñi, hi mal ni gwét bi Armagédôn. Inyu pei “hilo” hi, di nlama kôôba nano. Yésu a bi niiga le di nlama ndik bé ba nkôôbaga inyu “njiiha ikeñi,” ndi di nlama ki “yén péé ibabé waa” inyu hilo hi. (Matéô 24:21; Lukas 12:40) Mu kaat i bisu mbuu mpubi u bi tinde nye i tilna lôk kéé i Tésalônika, Paul a ngwélél ngandak dihéga inyu hôla bikristen i ke ni bisu i bem hilo hikeñi hi bikééhene hi Yéhôva. Paul a bé yi le hilo hi Yéhôva hi bé lama bé lo ha ha ha. (2 Tésalônika 2:​1-3) A bi ti lôk kéé makénd le ba kôôba inyu hilo hi ndik wee hi bé lama lo i kel i bé noñ ha, yak bés di nla noñ maéba ma. w23.06 8 § 1-2

I mamélél ma nwii 1970, ndék ni ndék ba bi bôdôl bédés ndap i 60 ma ndegi i tison i Tôkyô, i Yapan. I bôt ba bé tehe ba mbédés i ndap i ba bé badba lelaa i ndap i i bé le i hônba nyeñg disi i i bé béna bôña mu i tison i. Kii i bé boñ hala? Baoñ yo, ba bi oñ yo kayéle i ngéda nyeñg disi i bé lo, i bé i hôdôp i telbak. Bikristen bi yé kiki i nkum ndap u. Ni imbe njel? Kristen i nlama ba i téé siñ, ndi i lôôha bañ ba ndéñ ndéñ. I nlama telep siñ ibabé piñgla i ngéda i nôgôl mambén ni matiñ ma Yéhôva. I kristen i i yé “bebee i nôgôl” i mbôk bé to ki mbén Djob. Jam lipe li yé ki le i “nai bé ni litehge jé li mam” tole i ta bé ndéñ ndéñ i ngéda ngim jam i mpam. (Yakôbô 3:17) I kristen i nyi hala, i ga bana litehge lilam li mam, i ga nwas bé to le pes yada i yuu ini. w23.07 14 § 1-2

Yésu a bi lama kolba Satan Nsohop nu a bé tinde nye i boñ béba ni i ndogbene Yéhôva. (Matéô 4:​1-11) Satan a bé yéñ ndik le a tinde Yésu i boñ béba kayéle a laa ha bé saa binoñ. I ngéda a bé gwel nson wé likalô hana ’isi, Yésu a bi hônba manoodana mape. Ba bi tééñga nye, ba yéñ yak le ba nol nye. (Lukas 4:​28, 29; 13:31) A bi hônba yak libak li ngi yon li banigil bé. (Markô 9:​33, 34) I ngéda a bé kôs manoodana i niñ yé, ba bi kép nye mbai, ba nol ki nye hiol. I mbus, ba nol nye kiki ntonba, a nok ki njôhge kiyaga. (Lôk Héber 12:​1-3) Nyemede nyen a bé lama hônba mandutu ma nsôk ma niñ yé ibabé le Yéhôva a sôñ nye. (Matéô 27:46) Ibabé pééna, binoñ bi bi hee Yésu diye ngandak. I ngéda di ñôt pék mu bisesema gwobisôna Yésu a bi ba bebee i boñ inyu yés, baa hala a ntinde bé bés i gwés nye bañga bañga? w24.01 10-11 § 7-9

Wongut i nhôla bés mu maada més ni bôt bape. I nhôla bés i yoñ ngéda i emble bo i ngeñ ba mpot. (Yakôbô 1:19) Wongut i nhôñôs yak nsañ. I mboñ le di ngwel bésbomede i ngéda ba nyumbla bés, ni le di pot bañ bibuk di ga yiga tam. Ñ, ibale di gwé wongut, di ga pala bé unup i ngeñ mut a ñunbaha bés. Ha ngéda i, iloole di saa, d’a ‘ke ni bisu i hônbana bés ni bés, di nwéhlaga ki bés ni bés ni ñem wonsôna.’ (Kôlôsé 3:​12, 13) Wongut i nhôla yak bés i yoñ makidik malam. Iloole di ba bôs mut, di ga yoñ ngéda i boñ nyiña inyu pam i yi mambe makidik ma nlôôha malam. Kiki hihéga, i ngéda di nyéñ bôlô, i nla pam le di hoo neebe bôlô i bisu di nléba, to ibale i nkéñ bés i ke makoda ni likalô. Ndi ibale di gwé wongut, di ga yoñ ngéda i badba le: Baa i bôlô ini y’a boñ le me nimis maada malam me gwé ni lihaa jem yak ni Yéhôva? I ngéda di gwé wongut, di ga yoñ bé makidik mabe. w23.08 22 § 8-9

Ibale u mbigda mbônga u bi bôn Yéhôva i ngéda u bé ti wemede nkikip, hala a ga kônde lédés makidik moñ le u kwo bañ ikété manoodana. Lelaa? I ngéda u nti wemede nkikip yak Yéhôva, u niñ ha bé inyu yoñ wemede. Hala a nkobla le ibôdôl ha, u boñ ha bé mam ma nkon we ngôñ, ma ma nlémél bé Yéhôva. (Matéô 16:24) Inyu hala nyen i ngéda u yé bisu bi manoodana u mbadba ha bé kii u nlama boñ. Inyule makidik ma mon u bi yoñ behee, le u ntéñbe ni Yéhôva. U mboñ ndik i yom i nlémél Yéhôva. Di nla kal ha i ngéda i le u nyila kiki Hiôb. Tolakii a bi tégbaha mangéda mabe kiyaga, a bi kal le: “M’a tjôô bé libak jem li ngi nsohi!”​—Hiôb 27:5. w24.03 9 § 6-7

Yéhôva “Nyambe nu gwéha,” a yé ni bés! (2 Korintô 13:11) A ntôñ hiki wada wés. Di yé nkwoog nkaa le Yéhôva a ‘nlôôha gwés bés.’ (Tjémbi 32:10) Kiki di nke ni bisu i hoñol lelaa a bi unda bés gwéha yé, hala nyen di nkônde ba nkwoog nkaa le a yé, ni le di nla yila ki mawanda mé. Di nla yible nye ñem, di yis nye le ngôñ yés i yé le a kônde gwés bés. Di nla añle nye i mam momasôna ma ntééñga bés, di bak nkwoog nkaa le a ñemble bés, ni le a gwé ngôñ ikeñi i hôla bés. (Tjémbi 145:19) Kiki di ngwés di nohop hié i ngéda kel i sune ngandak, hala nyen gwéha i Yéhôva i ñôt bés i nyeni. Gwéha i Nyambe i gwé ngui ngandak, a mbob yak bés. Jon di unda hiki kel le, di nkon maséé ni gwéha i Yéhôva. Ñ, bésbobasôna di kal ni kiñ ikeñi le: “Me ngwés Yéhôva”!​—Tjémbi 116:1. w24.01 31 § 19-20

Yésu a bi yis ndigi bé bôt jôl li Yéhôva, a bi boñ iloo ha. I bon ba Lôk Yuda Yésu a bé niiga ba bé yi jôl li Nyambe. Ndi, Yésu nyen “a bé mut bisu i . . . toñle bés njee Nyambe a yé.” (Yôhanes 1:​17, 18) Kiki hihéga, Bitilna bi Lôk Héber bi ñunda le Yéhôva a yé konangoo a ban-ga ñem ngôô. (Manyodi 34:​5-7) Yésu a bi tibil toñol i jam li i ngéda a bi yoñ hihéga hi man nnimlaga ni isañ. Di ñañ le, “i ngéda a bé a ngi yii haa” isañ a bi tehe nye, a ke ngwéé inyu boma nye, a sambla nye, a nwéhél nye ni ñem wé wonsôna. Hihéga hi, hi ntibil unda bés konangoo ni ñem ngôô u Yéhôva. (Lukas 15:​11-32) Yésu a bi unda bés umbe ntén mut Isañ a yé toi. w24.02 10 § 8-9

Yéhôva a nhôgbaha i bôt ba mboma mandutu. Lelaa yak bés di nla kôna konangoo i Yéhôva, di hôgbaha ki bôt bape? Njel yada i yé le di hôlôs bilem bi bi ga hôla bés i kônôl bôt bape ngoo ni i hôgbaha bo. Bimbe bi bilem? Kii i ga hôla bés i gwéhna ni i ‘ke ni bisu i tina hogbe bés ni bés’? (1 Tésalônika 4:18) Di nlama hôlôs bilem bilam kiki bo, gwéha lisañ li bôt, ñem ngôô, ni loñgeñem. (Kôlôsé 3:12; 1 Pétrô 3:8) Lelaa bilem bi bi nhôla bés? I ngéda di nkônôl lôk kéé yés ngoo di undga ki bo loñgeñem, di ga hôla ndik bé bo ndi di ga hôgbaha bo i ngéda ba mboma mandutu. Kiki Yésu a kal le, “i mam ma yôni mut ikété ñem mon nyo u mpot. Loñge mut i mpémhene mam malam mu loñge yé nkus.” (Matéô 12:​34, 35) I hôgbaha lôk kéé yés i bôda ni i bôlôm i i gwé ngôñ ni mahôla i nlôôha ba njel ilam i unda bo gwéha. w23.11 10 § 10-11

Di nlama bat mahôla ibale di nsômbôl nok mbañ i Bibel. Di yoñ hihéga inyu nok i jam li. Hégda le u nsômbôl ke i béñge ngim homa u nyi bé loñge, ndi liwanda joñ jada li nyi i homa nu loñge loñge. Mu kiki ni nke mu i njel, a nyi loñge loñge hee homa ni tééne, a yik hee hiki njel i nke. Ibabé pééna, w’a ba maséé le liwanda joñ li nke i yéga we! Nlélém ni bés, Yéhôva a nyi loñge loñge hee homa di tééne munu mangéda mana, ni i mam ma mbem bés dilo di nlo. Jon inyu nok mbañ i Bibel, ni suhulnyuu, di nlama bat Yéhôva mahôla. (Daniel 2:28; 2 Pétrô 1:​19, 20) Kiki bagwal bobasôna, Yéhôva a gwé ngôñ le bon bé ba niñ loñge dilo di nlo. (Yérémia 29:11) Ndi maselna ni bagwal, Yéhôha a nla yi loñge loñge i mam ma ga bôña dilo di nlo ibabé i yoba. Jon a bi pohol ngim bôt inyu tila mbañ ikété Bibel inyu boñ le di pam i yi i mam ma ga bôña bisu bi ngéda.​—Yésaya 46:10. w23.08 8 § 3-4