Baa ni ga ti miñem minan inyu wan mam ma bi tilba?

1, 2. Inyuki di nlama wan dihéga di bikiñe bi-na bi Yuda?

IBALE ni ntehe mut a nsendi ndi a kwo i njel, baa ni ga yoñ bé matat ngéda ni ntagbe nlélém njel? Ngéda di nwan dihôha di bôt bape, hala a nla hôla bés i keñgle minlélém mi dihôha. Hala a yé ki maliga i pes mbuu. Dihôha di bôt bape di nla ti bés biniiga bi mahee, yak ni bi, bi mpôda ikété Bibel.

² Bikiñe bi Yuda bi-na bi di ntehe mu yigil i ntagbe ba bi gwélél Yéhôva ni ñem wap wonsôna. To hala kii, ba bi boñ bibéba bikeñi. Kii di nla nigil mu mam ma bi pémél bo, ni lelaa di nla keñgle minlélém mi mam? Ibale di nyoñ ngéda i ôt pék mu dihéga ti, hala a nla hôla bés i ôt nseñ mu mam ma bi tilba i bisu bi ngéda inyu boñ le di kôs maéba mu.​—Añ Rôma 15:4.

I BÔDÔL PÉK I MUT BINAM ÑEM I NKENA TJIBA

3-5. (a) To hala kii ñem Asa u bé peles bisu bi Yéhôva, imbe ndutu a bi boma? (b) Inyuki Asa a bi bôdôl pék i bôt ba binam ñem ngéda Baasa a bi lo i jôs Lôk Yuda?

³ Di bôk di béñge hihéga hi Asa, inyu tehe lelaa Bañga i Djob i nla éga niñ yés. Asa a bi bôdôl Yéhôva ñem ngéda didun di bôt ba Étiôpia ba bi lo i jôs Yuda, ndi a bi boñ bé hala ngéda Baasa, kiñe Israél i bi bôdôl oñ Rama, ngim tison i i bé kéña nkoñ u Kiñe Asa. (2 Miñañ 16:1-3) Mu jam li Kiñe Baasa, Asa a bi bôdôl pék yé ñem, a ti kiñe Lôk Siria le Ben-hadad bitek inyu tinde nye i jôs Baasa gwét. Baa likeñge li Asa li bi tômban? Bibel i ntimbhe le: “Baasa a nok bañ hala, a nwas oñ Rama, a kena ha bé nson wé bisu.” (2 Miñañ 16:5) Jon di nla kal ndugi le, likeñge jé li bi tômban!

⁴ Lelaa ni Yéhôva a tehe liboñok li Asa? Djob a bi éble nye mpôdôl wé le Anania le a kônd Asa mu kii a bi bôdôl bé Yéhôva ñem. (Añ 2 Miñañ 16:7-9.) Jon Anania a kal le: “W’a bana gwét ibôdôl hanano.” Baasa a bi témb; ndi Asa ni litén jé ba bi niñ ikété gwét letee ni mamélél ma énél yé.

⁵ Kiki di ntehe i yigil bisu, Djob a bi wan ñem u Asa, a léba le u yé peles ni nye. (1 Bikiñe 15:14) I mis ma Yéhôva, maada ma Asa ni nye ma bé mpubhaga, ma kihga ki ni matiñ ma Djob. To hala, a bé lama kôs bikuu inyu mahôha mé. Mu ndañ wé ni Baasa, kii i bi tinde Asa i bôdôl pék i bôt ba binam ñem​—hala wee pék i Ben-hadad ni yé nyemede​—iloo le a bôdôl Yéhôva ñem? Baa a bé le a hoñol le li likeñge li gwét li bôt ba binam li bé le li kobol nye mu ndutu i, iloo mahôla ma Djob a bé le a ti nye? Baa mahoñol ma ma bé le ma lôl nye ni bilôñ bibe?

6. Kii hihôha hi Asa hi nla niiga we? Ti hihéga.

⁶ Baa ñañ u Asa u ntinde bés i wanba? Ngéda di mboma mandutu ma ma nene bés nledek i yémbél, i nla ba isii jam i tehe nseñ i bôdôl Yéhôva ñem. Ndi kii di yé di boñ, ngéda di mboma bon ba mandutu i niñ yés i hiki kel? Baa di nyéñ yi i bôt ba binam inyu di noode yémbél mo? Tole di nyéñ matiñ ma Bibel, di bii ki mo bisélél, di undga ni i njel i le di mbôdôl Yéhôva ñem inyu yémbél mandutu ma? Kiki hihéga, ngim mangéda u nla boma ngolba i lihaa joñ ngéda u nsômbôl ke makoda ma hiki sonde, ni makeñi. U bat Yéhôva le a éga we, ni le a hôla we i yi mambe makidik u yoñ. Tole lelaa u nla boñ ibale ba nhéya we i bôlô, ndi u bana ndutu i léba bôlô ipe? Ibale u yé kwel ha ngéda i ni nwet bôlô numpe nu a nsômbôl yoñ we, baa w’a témb u añle nye le u ga ke makoda hiki sonde? To kii i mpam, di nlama tibil emble bibuk bi ntôp tjémbi nu a kal le: “Bii njel yoñ yak Yéhôva; bôdôl ki nye ñem, ndi a’ boñ jam.”​—Tjémbi 37:5.

KII BILÔÑ BIBE BI NLA BOÑ WE?

7, 8. Dimbe dihôha Yéhôsafat a boñ, ni bikuu bimbe? (Béñge titii i bibôdle.)

⁷ Kii di nla kal inyu man Asa nu munlôm le Yéhôsafat? A bééna bilem bilam jôga. Kiki a bé bôdôl Djob ñem, Yéhôsafat a boñ biloñge bi mam. Ndi yak nye a bi yoñ makidik mabe. Kiki héga, a bi adba libii ni Ahab béba kiñe i ñombok. Tolakii mpôdôl Mikaya a bi béhe nye, Yéhôsafat a bi adba ni Ahab inyu ke jôs Lôk Siria gwét. Mu gwét bi, i bi yégle ndék ki Yéhôsafat a bi nimis niñ yé. Mbus, a bi témb i Yérusalem. (2 Miñañ 18:1-32) Jon, mpôdôl Yéhu a bat nye le: “Baa u bé lama hôla baboñbéba, u gwéhék ki ba ba ñoo Yéhôva?”​—Añ 2 Miñañ 19:1-3.

⁸ Baa jam li li bi ti Yéhôsafat yi? Mu kii a bi ke ni bisu i unda makénd i lémél Djob, i mpôna le a bi ôt bé biniigana mu lôñ yé ni Ahab, to mu mabéhna ma mpôdôl Yéhu. Yéhôsafat a bi témb a boñ malômbla mabe mape i mbus ngéda. Lini lisañ, ni ñoo Djob numpe, hala wee ni man Ahab, béba kiñe Ahazia. Yéhôsafat bo Ahazia ba bi bañ bisitima ntôñ, ndi bi bi sôk tjiba, gwo ngi yônôs njômbi ba bi béñél gwo.​—2 Miñañ 20:35-37.

9. Lelaa bilôñ bibe bi nla ôbôs niñ yés?

⁹ Lisoñgol li ñañ u Yéhôsafat u nlama tinde bés i wanba. Lelaa hala? Ñ, i yé maliga le Yéhôsafat a bé loñge kiñe. A boñ mam ma téé sép, a bé “yéñ [ki] Yéhôva ni ñem wé wonsôna.” (2 Miñañ 22:9) To hala, ngui i bilôñ bibe i bi yoña nye. Di hoñol ngén ini i nlôl ni Djob le: “Nu a nhiôm lôñni bôt ba pék nyen a’ bana pék, ndi nu a ñadba ni bijôñ bi bôt a’ yôm.” (Bingéngén 13:20) I nla pam le di noode hôla mut nu a ngwés maliga i nigil mo. Ndi, Yéhôsafat a bi bana maada ni Kiñe Ahab ma ma bé bé nseñ, kayéle a bé bebee i nimis niñ yé. Nlélém i len ini, ibale di gwé maada ni bôt ba ba ngwélél bé Yéhôva, hala a nla lona bés bikuu.

10. (a) Bimbe biniigana di nla ôt mu ndémbél i Yéhôsafat ibale di nsômbol biiba? (b) Kii di nlama tééda ikété mahoñol ibale di gwé bilôñ bibe?

¹⁰ Bimbe biniigana di nla ôt mu i jam li bi pémél Yéhôsafat? I nla pam le kristen i bôdôl gwés mut nu a ngwés bé Yéhôva, a nhoñlak le a nla bé kôhna loñge sobiina ikété likoda. Tole bôt ba lihaa li ngim kristen ba ba ta bé bikristen, ba nla nyéksa nye i biiba ‘ilole ngéda i ntagbe.’ I nla yak pam le, bape ba hoñol kiki ini kristen i muda i i kal le: “Di bi héga ni ngôñ i gwés bôt, ni ngôñ i ba ni bôt.” Kii kristen i nlama boñ? I ôt pék mu jam li bi pémél Yéhôsafat i nla hôla. A bééna lem i yéñ maéba ma Djob. (2 Miñañ 18:4-6) Ndi kii i bi bôña ngéda Yéhôsafat a bi bana maada ni Ahab, nu a bé gwés bé Djob? Yéhôsafat a bé lama tééda mu mahoñol mé le, mis ma Yéhôva ma nyéñ i bet miñem nwap mi yé peles bisu gwé. Yak ngéda yés, mis ma Djob ma “nhiôm mu nkoñ isi wonsôna,” a yé ki bebee i “unda lipémba jé” inyu yés. (2 Miñañ 16:9) A nok mam ma mpémél bés, a ngwés ki bés. Baa u nhémle le ibale u nyéñ loñge sobiina, Djob a nyi hala, a nsômbôl ki hôla we? U yé le u ba nkwoog nkaa le a’ boñ hala letee ke pam ngim likala!

NWAS BAÑ LE NGÔK U JÔB WE ÑEM

11, 12. (a) Lelaa Hézékia a bi yelel jam li bé nye ñem? (b) Inyuki Hézékia a bi pei hiun hi Djob?

¹¹ Biniigana di ñôt munu ndémbél i Hézékia bi gwé maada ni ñem mut. Lisañ jada, Nwan miñem a bi pémés jam i bé ñem Hézékia. (Añ 2 Miñañ 32:31.) Ngéda a bé kon ngandak, Djob a bi ti nye yimbne le a ga mbôôb. I nene le, dikoo di mbok di Babilôn di bi om ngim bôt i bat kii i bé i yimbne i. Yon i bé le, yiiye i bé lama témb ni mbus. (2 Bikiñe 20:8-13; 2 Miñañ 32:24) Hézékia a unda bôt ba Babilôn “masôô mé ma nkus momasôna,” hala nyen a bi yelel mam momasôna ma bé nye ñem ngéda “Nyambe a nwas nye.” Liboñok libe li, li ñunda “mam momasôna ma ba [Hézékia] ñem.”

¹² Bibel i nkal bé bés jam li bi boñ le ngôk i jôp ikété ñem u Hézékia. Baa a boñ hala inyule a bi yémbél Lôk Asiria, tole inyule Djob a bi mbuubaha nye ni njel manyaga? Baa i bé le i ba hala inyu “ngandak gwañ ni lipém” a bééna? To i ba lelaa, kiki Hézékia a bé ngôk, a bi “timbhe bé kingéda loñge jam i bôñna nye.” Kinje béba jam! Tolakii a bi yemhe Djob le a bigda le a bi gwélél nye ni ñem wé wonsôna, Hézékia a boñ mam ma mbébél Yéhôva ngim mangéda. Mbus, “Hézékia a nyik suhus nyemede,” hala nyen nye ni litén jé ba bi pei hiun hi Djob.​—2 Miñañ 32:25-27; Tjémbi 138:6.

13, 14. (a) Imbe ngéda Yéhôva a nla ‘nwas bés botama inyu wan bés’? (b) Kii di nlama boñ ngéda ba mbégés bés inyu ngim jam lilam di mboñ?

¹³ Lelaa i añ ni yoñ ngéda i soñda ñañ u Hézékia bi nla bane bés nseñ? Ni hoñol le ngôk Hézékia i bi nene ndék ngéda mbus le Yéhôva a bi ti nye yémbél i ngii ntôñ gwét u Sanakérib, ni i ngéda a bi mbuubaha nye. Inyu yés, ibale di mboñ mam malam, baa i yé le i ba le Yéhôva a ‘nwas bés botama inyu wañ’ mahoñol ma di gwé ikété ñem? Kiki hihéga, mankéé nu munlôm wada a nla sal ni ngui inyu kôôba ni ti nkwel bisu bi limut li bôt likeñi, kayéle ngandak bôt i mbégés nye inyu nkwel wé. Lelaa a’ boñ ha ngéda i?

¹⁴ Ibale ba mbégés bés i nya i, di nlama bii bini bibañga bi Yésu bisélél: “Hala ki yak bé, ngéda ni mal boñ mam momasôna ba nkal bé le ni boñ, kala le: ‘Di yé minkol mi mbahal bé jam; di mboñ yaa ndigi jam di lamga boñ.’” (Lukas 17:10) Di nla ki ôt biniigana bipe mu ndémbél i Hézékia. Libak jé li ngôk li nene ki mbamba mu kii a bi “timbhe bé kingéda loñge jam i bôñna nye.” Biliya di mboñ inyu bigda ngandak mam Djob a ma bôñôl bés i ga hôla bés i keñgle libak li Yéhôva a ñoo. Hala a ga nhôla ki bés i bégés nye. A nti Bitilna bipubi ni mbuu mpubi inyu nit litén jé.

YOÑ MATAT NI MAKIDIK MOÑ

15, 16. Inyuki Nyambe a bi sôñ bé Yôsia kayéle a nimis niñ yé?

¹⁵ Inyu mélés, mambe mabéhna di nla kôs mu i jam li bi pémél loñge Kiñe Yôsia? Di wan jam li bi boñ le a nimis gwét, ni le a wo. (Añ 2 Miñañ 35:20-22.) Yôsia a “ke i jôs” kiñe Egiptô le Nékô, tolakii a bi kal Yôsia le a gwé bé ndañ ni nye. Bibel i nkal le bibañga Nékô a pot “bi ba lôl i nyo Nyambe.” Ndi inyuki Yôsia a bi ke i jôs nye? Bibel i ñañle bé bés jam li.

¹⁶ Lelaa ni, Yôsia a bé le a yi le bibañga bi Nékô bi nlôl yak Yéhôva? A bé le a bat Yérémia, mpôdôl wada nu a bé a tiñi ni Djob. (2 Miñañ 35:23, 25) Ndi i ta bé ntilga homa nye ki nye le a boñ hala. Ni ki le, Nékô a bé ke i jôs Karkémis. A bé ke i ‘jôs ndap ipe,’ ha Yérusalem bé. Jam lipe li yé le, hala a bé hoo bé jôl li Djob mahindi, inyule Nékô a bi kolba bé Yéhôva to litén jé. Hala a bé béba jam inyu Yôsia le a ke i jôs Nékô. Baa ni ntehe ngim biniigana hana le di nla bôñôl? I yé loñge le ngéda di mboma ndutu, di wan kii i yé sômbôl Yéhôva mu jam li.

17. Ngéda di mboma ndutu, lelaa di nla keñgle i hôs kiki Yôsia?

¹⁷ Ibale di mboma mandutu, di nlama wan matiñ ma Bibel ma ma mbéñge mo, di yoñ ki makidik malam. Ngim mangéda, di nla bana ngôñ i bat mimañ mahôla. I nla ba le di gwé ngim yi mu jam li, ni le di bi boñ yak ngim nyiña mu bikaat bi ntôñ. Mañ u nla hôla bés i wan matiñ ma Bibel mape. Kiki hihéga, mankéé nu muda wada a nyi le a nlama téé likalô. (Minson mi baôma 4:20) Ndi, hégda le a ntéé le a nlama pam likalô ngim hilo, ndi nlô wé nu a ta bé Mbôgi Yéhôva a ngwés le a yén ndap. Nlôm a nhoñol le ba nlôôs bé ngandak ngéda ntôñ dilo tini, ni le a gwé ngôñ le ba boñ ngim mam ntôñ. Mankéé nu muda nu, a nla wan minlôñ mi Bibel mi mi ñunda le a nlama nôgôl Djob, ni ini oda i yilha bôt banigil. (Matéô 28:19, 20; Minson mi baôma 5:29) Ndi a nlama ki hoñol le muda a nlama suhus nyemede i si nlôm, kayéle a yoñ makidik ma ñunda le a nok nlôm. (Efésô 5:22-24; Filipi 4:5, MN) Baa nlôm a ntjél tjagda le a pam likalô, tole ndik hilo hi nyen a yé i bat nye le a ke bañ likalô inyu boñ ngim jam? Di gwé ngôñ i tééda libak jés li bôt ba noga mu kii di boñ biliya inyu boñ sômbôl Djob, ni inyu tééda kiññem i mpôp.

TÉÉDA ÑEM NGIM, U BA KI MASÉÉ

18. Lelaa di nla ôt nseñ mu miñañ mi bikiñe bi-na mi di nigil munu yigil ini?

¹⁸ Kiki di yé bikwéha bôt, ngim mangéda yak bés di nla ba bebee i kwo ikété mahôha ma bikiñe bi-na bi di mpôdôl hana ngii. Di nla (1) bôdôl pék mut binam ñem ngi kôôba, (2) bana bilôñ bibe, (3) yila ngôk, tole (4) yoñ makidik ibabé i wan kii i yé sômbôl i Nyambe. Kinje loñgeñem inyu Yéhôva le a tehe loñge ikété yés, kiki a tehe loñge ikété bikiñe bi-na bini! Ni le Yéhôva a nyi bôô ni ngélé yañen di ngwés nye, ni lelaa di nyamnda ni ngôñ i gwélél nye ni ñem wés wonsôna. Jon a bi ti bés mandémbél ma, inyu hôla bés i keñgle bibéba bikeñi. Di yoñ ngéda i soñda miñañ mi Bibel mi, di nti ki Yéhôva mayéga inyule a nti bés nwo!