“Sômbôl i Yéhôva yon i bôña”

1-4. Inyuki Paul a bi ke i Yérusalem, kii i bé bem nye nyoo?

PAUL bo Lukas ba yé i tjôla mimañ mi Éfésô i Milétô, ndi hala a ta bé jam li ntomb. Hala a nlédél Paul bo Lukas i bagla ni i lôk kéé ini inyule ba ngwés bo ngandak! Paul bo Lukas ba téé i ngii sitima. Ba gwé ngandak gwom ikété bibot gwap bi bi ga hôla bo mu liké jap. Ba gwé ki moni makoda ma bi ti inyu hôla bikristen bi Yudéa bi bi nyep, ba nyamnda ki ni ngôñ i ti bo makébla ma.

² Man mbebi a bi bôdôl hôñ, ndék ni ndék sitima i bôdôl ke haa ni ngwañ. Paul, Lukas ni i bôt basaambok ba ba yé ni bo ba nwaa bé béñge lôk kéé i i nyégle i ngwañ, masu map ma ñéba le hala a ntééñga bo i bagla ni lôk kéé yap. (Minson mi baôma 20:4, 14, 15) Ba nke ni bisu i pek moo letee sitima i ke haa kayéle ba la ha bé tehe mawanda map.

³ Paul a bi sal ni mimañ mi Éfésô jam kiki bo nwii maa. Ndi nano, mbuu mpubi u yé i tinde nye i ke i Yérusalem. A nyi le ngim jam i mbem nye nyoo. Ndék ngéda ilole a nke, a bi kal mimañ mi Éfésô le: “Mbuu mpubi u nyégsa me i ke i Yérusalem, to hala kiki me nyi bé kii y’a pémél me nyoo, me nyi ndik le ikété hiki tison, mbuu mpubi u ntiimba kal me le, mok ni njiiha bi mbem me.” (Minson mi baôma 20:22, 23) To hala kikii a nyi le ndutu i mbem nye nyoo, Paul a nôgda le “mbuu mpubi u nyégsa [nye]” i kena nson wé ni bisu letee ni Yérusalem, a neebe ki hala. Paul a ndiihe niñ yé, ndi i yom i nlôôha bane nye nseñ i yé le a boñ sômbôl i Djob.

⁴ Baa hala nyen yak we u ntehe mam? I ngéda di nti bésbomede nkikip yak Yéhôva, di yé di bôn Yéhôva ikété masoohe le jam lipe jo ki jo li ga bane bé bés nseñ iloo i boñ sômbôl yé. Jon, i ga ba nseñ le di wan ndémbél i ndéñbe i ñôma Paul.

Di tagbene i “ôn Kiprô” (Minson mi baôma 21:1-3)

5. Imbe njel Paul ni basolôñ bé ba bi yoñ inyu pam i Tir?

⁵ I sitima Paul ni basolôñ bé ba bi yoñ i ‘bi ke mbombom yap.’ Hala a ñéba le i sitima i i bi bana bé ndutu inyule mbebi i bé hôñ i kel i, hala a boñ le ba bol i Kôs nlélém kel. (Minson mi baôma 21:1) I nene le sitima i bi tégbaha u ha, i mbus ba yoñ njel inyu ke i Rôdôs ni i Patara. I Patara, i nwelmbok u ngwañ u Asia Ntitigi, lôk kéé i bi yoñ soso sitima i i bééna mambegee, i sitima i i bi kena bo i Tir, i nkoñ u Fénikia. Mu njel ba bé kil, ‘ôn Kiprô . . . i bé bo i pes waé.’ (Minson mi baôma 21:3) Inyuki Lukas, nu a bi tila kaat i Minson mi baôma, a nsima ôn Kiprô?

6. (a) I ngéda Paul a bi tehe ôn i Kiprô, inyuki hala a bi ti nye makénd? (b)  I ngéda u ntehe lelaa Yéhôva a bi sayap we, a nit ki we mu nson woñ kii hala a niiga we?

⁶ I nene le Paul a bé éba i ôn i ni hinoo hié i ngéda a bé añle lôk kéé mam ma bi pémél nye nyoo. I Kiprô, nwii bôô i bisu bi ngéda, i ngéda a bé kenek liké jé li bisu a bak ni Barnabas bo Yôhanes nu ba nsébél ki le Markô, nyen a bi boma mut makañ wada le Élimas nu a bi kolba ñañ nlam. (Minson mi baôma 13:4-12) Ibabé pééna, kiki a bi tehe i ôn i, a bi bigda ngandak mam, hala a bi ti nye makénd ni ñem ngui i ke ni bisu i gwel nson wé a yik le, to imbe ndutu a’ boma i dilo di nlo a ga yémbél yo. I yé loñge i len ini le yak bés di ôt pék inyu bigda lelaa Yéhôva a bi nit bés, a sayap bés, a hôla ki bés i hônba mandutu. I nya mahoñol i i ga hôla bés i tehe mam kiki David nu a kal le: “Mut a téé sép a gwé ngandak manoodana, ndi mu manoodana ma momasôna, Yéhôva a nsôñ nye.”​—Tjémbi 34:19.

“Kiki di nyéñ banigil, di tehe bo” (Minson mi baôma 21:4-9)

7. I ngéda Paul ni basolôñ bé ba bi bol i Tir, kii ba bi boñ?

⁷ Paul a bé yi nseñ i ba ni lôk kéé inyu hala nyen a bé nyamnda ni ngôñ i ba ni i bet ba bééna nlélém hémle kiki nye. I ngéda ba bi bol i Tir, Lukas a kal le: “Kiki di nyéñ banigil, di tehe bo.” (Minson mi baôma 21:4) Kiki ba bé yi le bikristen bi bé mu i tison i, Paul ni i bet ba bé ni nye ba bi yéñ bo ba léba ki bo. I nene le i boni nyen ba bi tégbaha u. Ikété minsima bés bikristen di gwé, wada u yé le to hee homa di nke, di nkoba lôk kéé i i ga leege bés ni maséé. Ibale mut a ngwés Djob a boñok ki sômbôl yé, i mut nu a ga bana mawanda i nkoñ’ isi wonsôna.

8. Lelaa di nlama nok bibañga di nléba i kaat Minson mi baôma 21:4?

⁸ Mu kiki a ntoñol mam ma bi tagbe i ngéda ba bi boñ dilo disaambok i Tir, Lukas a mpôdôl ngim jam i i nla hélés bés, a nkal le: “Mbuu u tinde bo [bilôk bikéé bi Tir] i kal Paul ngandak ngélé le a téé bañ kôô i Yérusalem.” (Minson mi baôma 21:4) Baa Yéhôva a bi héñha mahoñol? Baa a bé sômbôl ha bé le Paul a kee i Yérusalem? Heni. Mbuu mpubi u bi yigye le Paul a bé lama boma ngolba i Yérusalem, ndi u bi kal bé le Paul a ke ha bañ mu i tison i. I mpôna le mbuu mpubi u bi hôla bikristen bi Tir i nok le Paul a bé lama boma ngolba ikeñi i Yérusalem. Kiki ba bé gwés Paul, jon ba bé yéñ le a ke bañ nyoo. Hala a nôôga inyule ba bé gwés bé le jam libe li pémél Paul. Ndi kiki njômbi i Paul i bé le a boñ ndigi sômbôl i Yéhôva, inyu hala nyen a bi kena liké jé ni bisu.​—Minson mi baôma 21:12.

9, 10. (a) Kiki a bé tehe lôk kéé i Tir i ntôñ nye, bebek kii hala a bi bigdaha Paul? (b) Mambe mahoñol ngandak bôt i gwé i len ini, inyuki hala a nkiha bé ni mahoñol ma Yésu?

⁹ I ngéda Paul a bi nok bilôk bikéé bi ntôñ nye, bebek hala a bi hôñlaha nye le yak Yésu a bi nok banigil bé ba nkal nye minlélém mi bibuk inyu tômbôs nye, ngéda a bi kal bo le a bé lama bet i Yérusalem, a nok ndutu i mbus ba nol ki nye. Ni mahoñol malam, Pétrô a bi kal nye le: “Kônôl wemede ngoo, a Nwet; i mam mana ma yé mbén i pémél we.” Yésu a bi timbhe nye le: “Témb me i mbus, a Satan! U yéne me ngok baagene, inyule u nhoñol bé mahoñol ma Nyambe, ndi ma bôt ba binam.” (Matéô 16:21-23) Yésu a bé bebee i boñ sômbôl i Nyambe ni i ti niñ yé kiki sesema. Yak Paul a bé bebee i nok ndutu ni i wo inyu boñ sômbôl i Nyambe. Kiki Pétrô, lôk kéé i Tir i bééna mahoñol malam, ndi ba bé nok bé le sômbôl i Nyambe i yé le Paul a ke i Yérusalem.

¹⁰ I len ini, ngandak bôt i ntjél boñ mam ma ma yé mahee ibale hala a mbat bo ngandak biliya. I jam li jon li mboñ le ngandak bôt i nyéñ base i i gwé bé ngandak bikila to ngandak mambén. Ndi hala bé nyen Yésu a bé sômbôl le banigil bé ba boñ. A kal banigil bé le: “Ibale mut a nsômbôl noñ me, a nlama ha bé niñ inyu yé nyemede, ndi a begee kék yé njiiha, a noñ me ibabé waa.” (Matéô 16:24) Njel pék i yé le di noñ Yésu, ndi hala a ntomb bé.

11. Lelaa lôk kéé i Tir i bi unda le i ngwés Paul i nidik ki nye?

¹¹ Ngéda i bi kola le Paul, Lukas ni ini lôk kéé ipe i kena liké jap ni bisu. Ñañ u liké jap u nlôôha lémél bés. Ñañ u ñéba ikepam limbe likala lôk kéé i Tir i bé gwés Paul ni lelaa ba bé nit nye mu nson wé. Bôlôm, bôda, ni boñge ba bi ke i yéga Paul ni i bet ba bé lôñni nye i ngwañ tuye. Ha nyen bobasô ba bi ôm maboñ ’isi inyu soohe, i mbus ba tjôla bo. Paul, Lukas, ni bana bape ba yoñ sitima inyu ke i Pitôlômais, yak nyoo ba bi boma bilôk bikéé, ba tégbaha ngim kel ni bo.​—Minson mi baôma 21:5-7.

12, 13. (a) Mambe mam Filipô a bi boñ mu nson wé? (b) Lelaa Filipô a yé loñge ndémbél inyu basañ mbai ba ba yé bikristen i len ini?

¹² Lukas a nkal le, i mbus, Paul ni basolôñ bé ba bi ke i Kaisaréa. I ngéda ba bi bol nyoo, ba “jôp ikété ndap i ñañal ñañ nlam le Filipô.”a (Minson mi baôma 21:8) Ibabé pééna, ba bi kon maséé i tiimba tehe Filipô. Jam kiki bo 20 ma nwii i bisu bi ngéda i Yérusalem, Filipô a bé ipôla i bet baôma ba bi pohol inyu kap bijek ikété likoda li bikristen li li bé ma tip gwéé. Hala a bé ngandak nwii le Filipô a ñañal ñañ nlam ni makénd. Di nyi le i ngéda ngolba i bi sand lôk kéé, a bi ke i Samaria a bôdôl añal ñañ nlam. I mbus ngéda, a bi tééne nwak Étiôpia likalô a sôble ki nye. (Minson mi baôma 6:2-6; 8:4-13, 26-38) Filipô a bi téñbe ni nson ñañ nlam ngandak nwii.

¹³ Filipô a bi nimis bé makénd mé i nson u likalô. Nano nu a bé Kaisaréa, a bi ke ni bisu i añal ñañ nlam ni makénd, jon Lukas a bi sébél nye le “ñañal ñañ nlam.” Di nigil yak le a bééna bingond bina bi bi bé pot mbañ, hala a ñéba le ba bé noñ ndémbél isañ wap.b (Minson mi baôma 21:9) Filipô a bi boñ ngandak biliya inyu lédés lihaa jé i pes mbuu. Hala a yé loñge inyu basañ mbai i noñ ndémbél i Filipô, inyule hala a nhôla bo i ti bon bap loñge ndémbél inyu nson ñañ nlam, hala a nti ki bo pôla i hôla bon bap i gwés likalô.

14. Kiki Paul a bé yuuga lôk kéé, kii hala a bi lona, i len ini imbe pôla di gwé i lédhana bés ni bés?

¹⁴ I bahoma bobasôna Paul a bé a telep, a bé a yéñ lôk kéé, a tégbaha ki ngéda ni bo. Mu mabôga ma, lôk kéé i bééna ndik ngôñ i leege Paul ni i bet ba bé lôñni nye. Ibabé pééna, i mayuuga ma, ma bé ma boñ le lôk kéé i ‘lédhana wada ni nuu.’ (Rôma 1:11, 12) Yak i len ini, mangéda ma nhañ bé inyu boñ le lôk kéé i lédhana bo ni bo. I ngéda di nyoñ makidik i leege ngwélél makiiña ni nwaa wé, to ibale di gwé bé ngandak moni, hala a nlona bés ngandak bisai.​—Rôma 12:13.

‘Me yé nkôôbaga . . . i wo’ (Minson mi baôma 21:10-14)

15, 16. Imbe mbañ Agabô a bi legel, i bôt ba bi nok i mbañ i kii ba bi nôgda?

¹⁵ I ngéda Paul a bé yak Filipô, mut numpe nu ba bé gwés a bi lo, i mut nu nyen ba nsébél le Agabô. I bakén ba bé yak Filipô ba bé yi le Agabô a bé mpôdôl; ni ngui mbuu mpubi Agabô a bi kal le njal ikeñi i ga lo i nkoñ ’isi wonsôna, i njal i i bi bôdôl i ngéda Klaudiô a bé énél. (Minson mi baôma 11:27, 28) Bebek ba bé badba le: ‘Inyuki Agabô a nlo? Umbe nwin a gwé?’ Kiki ba bé béñge nye, Agabô a bi yoñ ngôli i Paul​—i ngôli i i bé nténdéé libadô le mut a bé le a téñ i bôbôk, ba bé ba nha moni mu ngôli i tole gwom bipe. Agabô a bi yoñ i ngôli i, a téñ makôô ni moo mé nyemede, i mbus a yoñ hop. A kal le: “Haana nyen mbuu mpubi u nkal: ‘I mut a gwé ngôli ini, haana nyen Lôk Yuda i ga kañ nye i Yérusalem, i ti ki nye i moo ma bôt ba matén.’”​—Minson mi baôma 21:11.

¹⁶ I mbañ Agabô a bi pot i bé yigye le Paul a bé lama ke i Yérusalem. Jam lipe li bé lama ba le, nyoo i Yérusalem, Lôk Yuda i bé lama gwel nye, i ti ki nye “i moo ma bôt ba matén.” I bet ba bi nok i mbañ i yokela ba bi kon woñi ngandak. Lukas a nkal le: “Kiki di nok hala, bés lôñni bôt ba bé ha, di bôdôl soohe nye le a bet bañ i Yérusalem. Ndi Paul a timbhe le: “Inyuki ni ñee? Inyuki ni noode ki tômbôs me? Yina le me ta ndik bé nkôôbaga le ba kañ me, ndi me yé yak bebee i wo i Yérusalem inyu jôl li Nwet le Yésu.’”​—Minson mi baôma 21:12, 13.

17, 18. Mambe makidik ma ngui Paul a bi yoñ, kii lôk kéé i bi boñ inyu nit nye?

¹⁷ Hégda le i jam li. Lôk kéé, yak ni Lukas ba nsoohe Paul le a ke bañ nyoo. Bape ba ñee. Ni maliga, ba ntôñ nye, ndi ni loñgeñem, Paul a nkal bo le ba ‘noode tômbôs nye,’ tole kiki ngobol i Bibel ipe i nkal, ba yé “kan nye ñem.” Paul a mpiñgla bé, nlélém kiki a bi boñ ni lôk kéé i Tir, a nwas bé le gwiiha gwap tole kiki ba yé soohe nye le a ke bañ, i mam ma ma mboñ le a héñha mahoñol. Ndi a ntoñle bo inyuki a nlama ndik yônôs njômbi yé i i yé le a kee i het a nlama ndik le a kee. Kinje makénd ni ñem ngui Paul a bééna! Kiki Yésu a boñ i bisu bi ngéda, yak Paul a bi yoñ makidik ma ngui i ke i Yérusalem. (Lôk Héber 12:2) A bé sômbôl bé wo, ndi ibale a bé lama wo, i bé béda le a wo inyu jôl li Kristô Yésu, inyule a bé tehe hala kiki nsima nkeñi.

¹⁸ Kii lôk kéé i bi boñ? Ba bi diihe makidik mé. Bibel i nkal le: “Kiki di ntehe le di nla bé héñha mahoñol mé, di nwas nye, di kal le: ‘Sômbôl i Yéhôva yon i bôña.’” (Minson mi baôma 21:14) I bet ba bé noode tômbôs Paul le a ke bañ i Yérusalem ba bi waa boñ hala. Ba bi emble Paul, ba ke ha bé ni bisu i nyégsa nye, ba yimbe, ba neebe ki le hala a bé sômbôl i Yéhôva to hala kiki hala a bé bé jam li ntomb inyu yap. Makidik ma Paul ma bé le ma kena nye i nyemb. Jo ni jon, hala a bé le a bane nye jam li ntomb ibale i bôt ba bé gwés nye, ba bé noode ha bé tômbôs nye.

19. Bimbe biniigana di nla ôt mu mam ma bi pémél Paul?

¹⁹ Ñañ unu u niiga bés ngim jam i i nlôôha ba mahee: Kekikel, di tômbôs bañ lôk kéé ibale ba nyoñ makidik i ti niñ yap yosôna i nson u Yéhôva. Di nla boñ hala mu niñ yés i hiki kel, he ndik bé i ngéda makidik ma lôk kéé ma nla kena bo i nyemb. Kiki hihéga, to ibale hala a ta bé bun inyu bagwal i tehe bon bap ba nke haa inyu gwel nson u Yéhôva, kekikel ba tindge bañ bo i héñha mahoñol map. Phyllis nu a nyééne i loñ Ngisi, a bi bigda i jam a bi nôgda i ngéda mpom wé ngond u bi yila missionnaire i Afrika. A nkal le: “Boña a bi yôm me, hala a bé lôôha tééñga me i yi le ngond yem i bé lama ke haa ngandak. Me bé me modop, ndi i nlélém ngéda me bak maséé. Me bi soohe Yéhôva ngandak inyu jam li. Ngond yem yomede yon i bi yoñ i makidik ma, jon kekikel me bi noode bé tinde nye i héñha mo. Maliga ma yé le, me bi boñ biliya i niiga nye le a nlama bii gwéñe bi Ane kiki jam li bisu i niñ yé! Hala a yé 30 ma nwii nano le a yé missionnaire i libôga lipe, me nti Yéhôva mayéga lakii ngond yem i nke ni bisu i téñbe mu nson wé.” I lôk kéé i nyoñ i nya makidik i, di nla ti bo ngandak makénd!

“Lôk kéé i leege bés lôñni maséé” (Minson mi baôma 21:15-17)

20, 21. Kii i bé éba le Paul a bé a ngwés a ntégbaha ngéda ni lôk kéé, inyuki a bééna ngôñ i ba ni i bet ba bééna nlélém hémle ni nye?

²⁰ Ba bi kôôba ndék gwom, i mbus Paul a tiimba yoñ njel, a bak ni lôk kéé i i bi yéga nye i nidik ki nye ni ñem wap wonsôna. Mu kiki ba bé ke i Yérusalem, hiki ngéda ba bé telep, Paul ni i bet ba bé ke ni nye ba bé yéñ lôk kéé i bôlôm ni i bôda. I Tir, ba bi yéñ lôk kéé, ba yén ki ni bo dilo disaambok. I Pitôlômais, ba bi yéga lôk kéé i bôda ni i bôlôm, ba yén ki kel yada ni bo. I Kaisaréa, ba bi tégbaha ngandak dilo yak Filipô. I mbus, bahogi ikété bikristen bi Kaisaréa ba ke ni nye ikepam i Yérusalem yak i mut a bé lama leege bo i ndap yé le Mnasôn, nu a bé wada ikété banigil ba bisu. Lukas a nkal le: “I ngéda di bi pam i Yérusalem, lôk kéé i leege bés lôñni maséé.”​—Minson mi baôma 21:17.

²¹ Ni maliga, Paul a bé a ngwés a ntégbaha ngéda ni lôk kéé. Mu mangéda ma, a bé kôhna makénd nlélém kiki bés i len ini. Ibabé pééna, i makénd lôk kéé i bi ti nye ma bi ti nye ngui i hônba ngolba i baoo bé ba ba bé ñunbak ba sômblak yak nol nye.