LIKE SUANLƐ 40
JUE 30 Min Si, min Ɲanmiɛn nin min janvuɛ
Zoova “yo be nga be awlɛn w’a kpɔtɔ be klun’n be juejue”
“Ɔ yo be nga be awlɛn’n w’a kpɔtɔ be klun’n be juejue. Ɔ cici be kannin’m be su.”—JUE. 147:3.
NDƐ CINNJIN’N
Be nga be awlɛn w’a kpɔtɔ be klun’n be ndɛ lo Zoova dan. Like suanlɛ nga nun’n, é wá wún wafa nga kɛ e awlɛn kpɔtɔ e klun’n Zoova fɔnvɔ e’n. Kpɛkun é wún wafa ng’ɔ sin e lika fɔnvɔ e wiengu mun wie.
1. ?Kɛ sa o Zoova i sufuɛ’m be su’n, i sɔ’n yo i sɛ?
ZOOVA si sa kwlaa ng’ɔ tɔ i sufuɛ’m be su’n. Sɛ e di aklunjɔɛ-o annzɛ e wla bo e wun-o, ɔ si nun. (Jue. 37:18) Kɛ ɔ wun i wlɛ kɛ kannzɛ sa nga be o e su’n be ti sɛ ti sɛ’n, e mian e ɲin e su i’n, i sɔ’n yo i fɛ dan. Sanngɛ ɔ kaman ngalɛ’n su. Ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ úka e yɛ ɔ́ fɔ́nvɔ e.
2. (1) ?Ngue yɛ Zoova yo man be nga be awlɛn w’a kpɔtɔ be klun’n niɔn? (2) ?Yɛ ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo naan y’a ɲan ukalɛ nga Zoova uka e’n i su ye-ɔ?
2 Jue mun 147 i ndɛ mma 3 se kɛ Zoova ‘cici be nga be awlɛn w’a kpɔtɔ be klun’n be kannin’m be su.’ Ndɛ mma sɔ’n kle e kɛ Zoova nian be nga be awlɛn w’a kpɔtɔ be klun’n be lika kpa. Sanngɛ ɔ fata kɛ e bɔbɔ e yo ninnge wie mun naan y’a ɲan ukalɛ mɔ Zoova uka e’n i su ye. Maan e fa sa kun e yiyi nun. Dɔɔtrɔ kun m’ɔ si i junman’n i di kpa’n, ɔ kwla yo sran kun mɔ like yaya yoli i’n i ayre. Sanngɛ sɛ sran sɔ’n waan ɔ́ yó juejue’n, ɔ fata kɛ ɔ nian ndɛ kwlaa nga dɔɔtrɔ’n kan kleli i’n su. Like suanlɛ nga nun’n é wá wún ndɛ nga Zoova kan kle be nga be awlɛn w’a kpɔtɔ be klun’n. Yɛ é wá wún wafa nga e kwla nanti afɔtuɛ nga Zoova man e’n be su’n.
ZOOVA KLE E KƐ Ɔ BU E SRAN
3. ?Ngue ti yɛ sran wie’m be buman be wun sran-ɔn?
3 Andɛ’n, sran’m be kloman be wiengu. Sran sunman be ayeliɛ’n ti’n, sran kpanngban be buman be wun sran. Aniaan bla kun mɔ be flɛ i kɛ Elɛnin’na ɔ seli kɛ: “Klolɛ nunman e awlo’n nun. Min si yoli e kpokokpoko. Yɛ ɔ se e titi kɛ nán sran yɛle e.” Kɛ Elɛnin liɛ’n sa’n, atrɛkpa’n be yoli ɔ tɛtɛ, annzɛ be kannin ɔ ndɛ tɛtɛ sa trilili annzɛ kusu sran wie’m be ayeliɛ’n ti’n a buman ɔ wun sran. Sɛ ɔ ti sɔ’n a kwla bu i kɛ sran fi kloman wɔ.
4. ?Ndɛ benin yɛ Jue Mun 34:18 kan m’ɔ gua e awlɛn su nzue-ɔ?
4 Kannzɛ bɔbɔ sran’m be yoli ɔ tɛtɛ’n, a kwla lafi su kɛ Zoova klo wɔ naan ɔ bu ɔ sran. Ɔ “mantan be nga be awlɛn w’a kpɔtɔ be klun’n.” (An kanngan Jue Mun 34:18 nun.) Sɛ ɔ “akunndan’n w’a sanngan’n” nán ɔ wla fi su kɛ Zoova niannin ɔ awlɛn’n nun, yɛ ɔ wunnin kɛ like kpa o nun, yɛ i bɔbɔ yɛ ɔ flɛli ɔ kɛ a wa su i-ɔ. (Zan 6:44) Ɔ klo wɔ dan, yɛ ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ úka wɔ.
5. ?Ngue yɛ wafa nga Zezi nin be nga sran’m be buman be wie’n be trannin’n ɔ kle e-ɔ?
5 Sɛ e waan é sí wafa nga Zoova bu e’n, e kwla fa e ɲin e sie i ninnge nga Zezi yoli be’n be su. I nun m’ɔ o asiɛ su wa’n, ɔ fɛli i ɲin sieli i be nga sran’m be buman be wie’n be su. Kpɛkun ɔ sili be aunnvɔɛ. (Mat. 9:9-12) I wie yɛle kɛ, kɛ bla kun mɔ tukpacɛ kekle wie wo i su’n, ɔ wa kɛnnin i tralɛ’n naan ɔ́ yó juejue’n, Zezi sili i aunnvɔɛ yɛ ɔ yoli i mo Ɲanmiɛn su m’ɔ lafi’n ti. (Mar. 5:25-34) Like nga Zoova yo’n yɛ Zezi nian su sɛsɛ-ɔ. (Zan 14:9) I sɔ’n ti’n a kwla lafi su kpa kɛ Zoova i ɲin o ɔ su. Ɔ sie ɔ nzuɛn kpa’n i nzɔliɛ, ɔ si kɛ a lafi i su, yɛ a klo i.
6. ?Sɛ a bu i kɛ a nunman sran nun’n, ngue yɛ a kwla yo-ɔ?
6 ?Yɛ sɛ a buman ɔ wun sran nin? ?Ngue yɛ a kwla yo-ɔ? Kanngan Biblu’n nun ndɛ mma nga be kle kɛ ɔ ndɛ lo Zoova’n be nun yɛ bu be su akunndan.b (Jue. 94:19) Nán fa ɔ wun sunnzun ɔ wiengu mun, yɛ nán fa ɔ ɲin sie i ninnge nga a kwlá yoman be’n be su. Like nga a kwlá yoman’n, Zoova su seman ɔ le kɛ a yo. (Jue. 103:13, 14) Sɛ sran wie yoli ɔ tɛtɛ laa’n, nán se ɔ wun kɛ ɔ dunman nun ti yɛ sa sɔ’n juli-ɔ. Nán ɔ wla fi su kɛ be nga be yo be wiengu’m be tɛtɛ’n, be nin Zoova be le i. Sanngɛ ɔ uka be nga be yoli be tɛ’n. (1 Piɛ. 3:12) Sandra mɔ i kaan nun be yoli i tɛtɛ kpa’n ɔ seli kɛ: “N srɛ Zoova kɛ ɔ uka min naan nzuɛn kpa ng’ɔ wun i min nun’n, n kusu n wun i wie.”
7. ?Wafa sɛ yɛ sa kekle nga be tɔli e su laa’n, be kwla uka e Zoova i sulɛ’n nun-ɔn?
7 Nán ɔ wla fi su kɛ Zoova kwla sin ɔ lika uka ɔ wiengu mun. I wie yɛle kɛ Zoova mannin ɔ atin naan a nin i be di jasin fɛ bolɛ junman’n likawlɛ. (1 Kor. 3:9) Sa kekle nga be tɔli ɔ su’n ti’n, a kwla wun wafa nga be nga be su fɛ’n be wun yo be’n i wlɛ. A kwla uka be sɔfuɛ mun kpa. Elɛnin mɔ e kɛnnin i ndɛ’n, i kusu ɲannin ukalɛ. Yɛ ɔ kwla ukɛli i wiengu mun wie. Ɔ seli kɛ: “Laa’n, n bumɛn i kɛ n o sran nun. Sanngɛ Zoova yoli maan n wunnin i wlɛ kɛ min wiengu’m be klo min. Yɛ ɔ fa min uka min wiengu mun wie.” Dɔ nga su’n Elɛnin ti titi atin bofuɛ yɛ ɔ di aklunjɔɛ kpa.
ZOOVA KUNNDƐ KƐ E WUN I WLƐ KƐ Ɔ YACI SA CƐ MLƆNMLƆN
8. ?Ndɛ benin yɛ Ezai 1:18 kan m’ɔ cici e wla-ɔ?
8 Zoova i sufuɛ wie’m be liɛ’n, sa tɛ mɔ be yoli be laa’n ti’n, be akunndan’n bu be fɔ sa trilili. Ɔ kwla yo ninnge wie mɔ be yoli be kwlaa naan b’a yo be batɛmun bɔbɔ’n. Sanngɛ nán e wla fi su kɛ klolɛ mɔ Zoova klo e dan’n, i ti yɛ i wa’n wa kpɔli e ti-ɔ. Zoova kunndɛ kɛ e sɔ like sɔ m’ɔ fa cɛli e’n nun. Zoova ta e nda kɛ, kɛ e nin i e ko ‘siesie e afiɛn’n’c ɔ yaci sa kwlaa nga e yoli’n cɛ e mlɔnmlɔn. (An kanngan Ezai 1:18 nun.) Nanwlɛ, kɛ e wun kɛ Zoova i wla fi sa tɛ nga e yoli be laa’n be su’n, ɔ yo e fɛ dan. Sanngɛ sa kpakpa nga e yoli be’n, i wla fiman su le.—Jue. 103:9, 12; Ebr. 6:10.
9. ?Ngue ti yɛ ɔ fataman kɛ e bu sa nga e yoli be laa’n be akunndan sa trilili-ɔ?
9 Sɛ sa nga a yoli be laa’n be te sanngan ɔ akunndan’n, fa ɔ ɲin sie i ninnge nga a yo be dɔ nga su’n, ɔ nin nga ɔ ɲrun lɔ’n á kwlá yó be’n, be su. Maan e fa e ɲin e sie i akoto Pɔlu i su ndɛ’n su. Yalɛ m’ɔ kleli Klisifuɛ mun laa’n, ɔ yoli i nsisɔ. Sanngɛ ɔ si kɛ Zoova yaci cɛli i. (1 Tim. 1:12-15) ?Ɔ buli sa ng’ɔ yoli be laa’n be akunndan sa trilili? W’a yoman sɔ. Asa’n, ninnge tɛtɛ kwlaa ng’ɔ yoli be naan w’a kaci Farizifuɛ dan kpa kun’n, w’a buman be akunndan sa trilili. (Fip. 3:4-8, 13-15) Sanngɛ jasin fɛ’n yɛ Pɔlu tuli i klun boli-ɔ. Yɛ ɔ fɛli i ɲin sieli i i ɲrun lɔ liɛ’n su. Kɛ Pɔlu liɛ’n sa’n, sa nga a yoli be laa’n a kwlá kaciman be kun. Sanngɛ a kwla yo ninnge wie mun dɔ nga su fa manman Zoova yɛ a kwla yo naan i klun jɔ ɔ wun. Asa’n, a kwla bu ninnge kpakpa nga i waan ɔ́ yó mán e cɛn wie lele’n be su akunndan.
10. ?Sɛ a yoli ɔ wiengu’m be sa laa’n, ngue yɛ a kwla yo-ɔ?
10 Atrɛkpa’n sa wie mɔ a yoli ɔ wiengu mun laa’n be te sanngan ɔ akunndan. ?Sɛ ɔ ti sɔ’n, ngue yɛ ɔ kwla uka wɔ-ɔ? Sɛ a kwla siesie sa nga a yoli’n, nán sisi ɔ bo naan w’a yo sɔ. I wie yɛle kɛ a kwla kpata be. (2 Kor. 7:11) Srɛ Zoova kɛ ɔ uka be nga a yoli be sa’n. Zoova kwla uka ɔ bɔbɔ nin sran nga a yoli be sa’n naan amun wla gua ase yɛ amun su i titi.
11. ?Ngue yɛ Zonasi i su ndɛ’n kle e-ɔ? (An nian desɛn ng’ɔ o fluwa’n i bui’n su’n wie.)
11 Ninnge nga a yoli be laa’n, fa tu ɔ wun fɔ. Lo ɔ wun man Zoova naan ɔ fa ɔ di junman kwlaa ng’ɔ klo’n. Maan e fa e ɲin e sie i Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Zonasi i su ndɛ’n su. Kɛ Zoova seli i kɛ ɔ wɔ Ninivu’n, w’a ɔman. Ɔ fali atin uflɛ. Zoova tuli i fɔ. Yɛ Zonasi kusu fali sa sɔ’n tuli i wun fɔ. (Zon. 1:1-4, 15-17; 2:7-10) Zoova w’a seman kɛ ɔ faman Zonasi diman junman kun. Kɛ ɔ wa seli i ekun kɛ ɔ wɔ Ninivu’n, w’a sisimɛn i bo, ɔ ɔli. Sa nga Zonasi yoli i laa’n ɔ yoli i nsisɔ, sanngɛ ɔ sɔli junman nga Zoova fa mɛnnin i’n nun.—Zon. 3:1-3.
Kɛ Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Zonasi finnin jue dan’n i klun fiteli’n, Zoova sunmɛnnin i Ninivu ekun. Kpɛkun ɔ ko boli i jasin’n. (An nian ndɛ kpɔlɛ 11 nun.)
ZOOVA FƐ I WAWƐ’N FƆNVƆ E
12. ?Kɛ sa kekle tɔ e su’n, ngue yɛ Zoova yo naan e wun w’a jɔ e fɔun-ɔn? (Filipufuɛ Mun 4:6, 7)
12 Kɛ sa kekle dan wie tɔ e su mɔ e akunndan’n sanngan’n, Zoova fɛ i wawɛ’n fɔnvɔ e. I wie yɛle Rɔnun nin i yi Karɔlu be liɛ’n. Be wa’n kunnin i wun. Be seli kɛ: “Sa kekle sunman tɔli e su laa. Sanngɛ sa nga liɛ’n ɔ yoli kekle tra be kwlaa. Kɛ kɔnguɛ e kwlá lafiman’n, e srɛ Ɲanmiɛn lele. Kɛ e yo sɔ’n e wun jɔ e fɔun kɛ nga Filipufuɛ Mun 4:6, 7 fa kan’n sa.” (An kanngan nun.) Ɔ kusu sɛ sa kekle wie ti’n ɔ akunndan sanngan’n, kan ɔ klun ndɛ kwlaa kle Zoova. Blɛ kwlaa nga a wunman ɔ wun fɛ’n, a kwla srɛ i. (Jue. 86:3; 88:1) Srɛ Zoova titi kɛ ɔ fɛ i wawɛ’n man ɔ. Sɛ a yo sɔ’n ɔ́ úka ɔ.—Lik. 11:9-13.
13. ?Wafa sɛ yɛ Ɲanmiɛn wawɛ’n kwla uka e naan y’a su i kpa titi-ɔ? (Efɛzifuɛ Mun 3:16)
13 ?Sa kekle wie tɔli ɔ su yɛ ɔ yo wɔ kɛ a leman wunmiɛn yoman like fi sa? Sɛ ɔ ti sɔ’n, Zoova i wawɛ’n kwla man ɔ wunmiɛn naan w’a kwla su i kpa titi. (An kanngan Efɛzifuɛ Mun 3:16 nun.) Be flɛ aniaan bla kun kɛ Flora. I nun m’ɔ nin i wun be ti ngaliɛ difuɛ’n, i wun kunndɛli bla i bo. Ɔ maan be yrali. Ɔ seli kɛ: “Sa sɔ’n ti’n, min wla boli min wun dan yɛ min akunndan sanngannin. N srɛli Zoova kɛ ɔ fɛ i wawɛ’n man min naan n jran kekle. Kɛ ɔ yoli sɔ’n, Zoova fɔnvɔli min. I klikli nun’n n buli i kɛ n su kwlá fiteman nun. Sanngɛ Zoova fanngan nun’n, n kwla jrannin kekle.” Aniaan bla’n wunnin kɛ Ɲanmiɛn ukɛli i naan w’a fɛ i wla w’a guɛ i su kpa. Asa’n, ɔ wunnin i wlɛ kɛ sa kwlaa nun’n, Ɲanmiɛn súɛn i bo. Ɔ seli ekun kɛ: “Ndɛ ng’ɔ o Jue Mun 119:32 nun’n kpɛnnin su min lika. Ndɛ mma sɔ’n se kɛ: ‘Ń nánti atin nga ɔ mmla’m be kle’n su juejue su, afin a mɛn i lika min awlɛn’n nun lɔ.’”
14. ?Ngue yɛ e kwla yo naan Ɲanmiɛn w’a fɛ i wawɛ’n w’a uka e-ɔ?
14 ?Kɛ a ko srɛ Zoova kɛ ɔ fɛ i wawɛ’n uka ɔ’n, i sin’n ngue yɛ ɔ fata kɛ a yo-ɔ? Yo ninnge nga a kwla yo be naan Ɲanmiɛn w’a fɛ i wawɛ’n w’a uka ɔ sakpa’n. Ninnge sɔ’m be nun wie mun yɛle aɲia’m be bo tranlɛ nin jasin fɛ bolɛ. Kanngan Ɲanmiɛn Ndɛ’n nun cɛn kwlakwla. I sɔ’n úka ɔ naan ɔ akunndan’n w’a tran i nun ndɛ’n su. (Fip. 4:8, 9) Kɛ á kánngan Biblu’n nun’n, fa ɔ ɲin sie i sran nga sa kekle wie’m be toli be su’n, be su. Yɛ bu wafa Zoova ukali be naan b’a jran kekle’n i su akunndan kpa. I sɔ yɛ Sandra mɔ sa kekle sunman tɔli i su mɔ e kɛnnin i ndɛ’n, ɔ yoli-ɔ. Ɔ seli kɛ: “Zozɛfu i su ndɛ’n wlali min fanngan kpa. Sa kekle’m be tɔli i su, yɛ be buli i lufle kpɛ sunman. Ɔ nin i sɔ’n ngba’n w’a yaciman Zoova sulɛ.”—Bob. 39:21-23.
ZOOVA SIN ANIAAN’M BE LIKA FƆNVƆ E
15. (1) ?Wan mun yɛ be kwla fɔnvɔ e-ɔ? (2) ?Wafa sɛ yɛ be kwla uka e-ɔ? (An nian foto’n wie.)
15 Kɛ kekle wie o e su’n, e niaan’m be kwla ‘wla e fanngan kpa.’ (Kol. 4:11) Like kun mɔ Zoova yo fa kle kɛ ɔ klo e’n, yɛ ɔ o lɛ-ɔ. Kɛ sa wie o e su mɔ aniaan’m be ba e osu nianlɛ annzɛ be sie be su e nuan bo’n, i sɔ’n kwla fɔnvɔ e. Wie liɛ’n, be fa Biblu’n nun ndɛ kun fa wla e fanngan. Annzɛ kusu be nin e srɛ Ɲanmiɛn.d (Rɔm. 15:4) Ɔ ju wie’n, aniaan kun kwla uka e naan e wla kpɛn sa ng’ɔ o e su’n i su akunndan nga Zoova bu’n su. I sɔ’n kwla yo maan e wla gua ase. Asa’n, e niaan’m be kwla yo ninnge trele wie mun fa uka e. I wie yɛle kɛ be kwla tɔn like kan be blɛ e.
E janvuɛ kpa nga be kwla lafi be su yɛ be klo Zoova’n, be kwla fɔnvɔ e yɛ be kwla suan e bo. (An nian ndɛ kpɔlɛ 15 nun.)
16. ?Ngue yɛ e kwla yo naan e niaan’m b’a uka e-ɔ?
16 Ɔ ju wie’n, ɔ fata kɛ e bɔbɔ e srɛ e niaan’m be kɛ be uka e. E niaan’m be klo e yɛ be kunndɛ kɛ bé úka e. (Ɲan. 17:17) Sanngɛ atrɛkpa’n be siman wafa nga e wun yo e’n, ɔ nin like nga e sa miɛn i wun’n. (Ɲan. 14:10) Sɛ ɔ wla w’a bo ɔ wun’n, a kwla kan wafa nga ɔ wun yo wɔ’n i ndɛ kle ɔ janvuɛ kpa kun. Like ng’ɔ kwla uka wɔ’n bo su kle i. A kwla bo su kle asɔnun kpɛnngbɛn kun annzɛ nɲɔn mɔ a nin be amun afiɛn mantan’n. Aniaan bla wie’m be sieli i nzɔliɛ kɛ, kɛ be kan be klun ndɛ be kle aniaan bla kun mɔ w’a tin Ɲanmiɛn sulɛ’n nun’n, i sɔ’n uka be kpa.
17. (1) ?Ngue yɛ sɛ e yo’n aniaan’m be su kwlá wlaman e fanngan-ɔn? (2) ?Yɛ é yó sɛ naan b’a kwla uka e?
17 Nán tran ɔ ngunmin sa trilili. Ɔ ju wie’n, awlabɔɛ’n ti’n, a su kunndɛman kɛ á fá ɔ wun mántan ɔ wiengu mun. Wie liɛ kusu’n, aniaan’m be su wunman sa ng’ɔ o ɔ su’n i wlɛ kpa. Annzɛ kusu be kwla kan ndɛ wie m’ɔ yo wɔ ya-ɔ. (Zak. 3:2) Nán niɛn i sɔ’n ti naan se kɛ a faman ɔ wun mantanman aniaan mun. Afin Zoova kwla sin be lika wla ɔ fanngan. Be flɛ asɔnun kpɛnngbɛn kun mɔ i wla bo i wun tikatika’n kɛ Gavinin. Ɔ seli kɛ: “Blɛ sunman’n n kunndɛman kɛ ń fá min wun ń mántan min janvuɛ mun.” Sanngɛ Gavinin miɛn i ɲin kpa naan w’a fɛ i wun w’a mɛntɛn i wiengu mun. Kɛ ɔ yo sɔ kusu’n ɔ ɲan su ye dan. Be flɛ aniaan bla kun kɛ Amin. Ɔ seli kɛ: “Sa nga be tɔli min su laa’n ti’n, sran’m be su lafilɛ’n ti kekle. Sanngɛ n su mian min ɲin naan ń kló aniaan mun yɛ ń láfi be su kɛ Zoova sa. N si kɛ kɛ n yo sɔ kusu’n i sɔ’n yo Zoova fɛ. Yɛ i sɔ’n yo min fɛ wie.”
NINNGE NGA ZOOVA WÁ YÓ BE E ƝRUN LƆ’N BE FƆNVƆ E
18. (1) ?Ngue yɛ ɔ cɛ kan’n Zoova wá yó-ɔ? (2) ?Yɛ ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo i dɔ nga su-ɔ?
18 Ɔ cɛ kan’n, Zoova wá yó maan e su wunman ɲrɛnnɛn wie fi kun, yɛ e wla su boman e wun kun. (Ngl. 21:3, 4) Blɛ sɔ’n nun’n, sa kekleekle nga be tɔli e su’n, ‘be su tranman e awlɛn’n nun kun.’ (Eza. 65:17) Sanngɛ dɔ nga su bɔbɔ’n kɛ nga e fa wunnin i’n sa’n, Zoova ‘cici e kannin’m be su.’ Zoova fali ajalɛ kpanngban naan w’a uka e naan e wla w’a gua ase. Maan e fa ajalɛ sɔ’m be su. Maan e lafi su titi kɛ ‘e ndɛ lo i’ sakpa.—1 Piɛ. 5:7.
JUE 7 Zoova yɛ ɔ man e wunmiɛn-ɔn
a Be kacili be dunman mun
b An nian kuku nga be flɛ i kɛ “Zoova bu ɔ sran” nun.
c Kɛ ɔ ko yo naan e nin Zoova y’a kwla ‘siesie e afiɛn’n,’ ɔ fata kɛ e kle kɛ like nga e yoli’n yo e nsisɔ. Yɛle kɛ maan e srɛ i kɛ ɔ yaci e sa tɛ mun cɛ e, yɛ e kaci e ayeliɛ’n. Sanngɛ sɛ e yoli sa tɛ dan wie’n maan e ko wun asɔnun kpɛnngbɛn’m be wun naan be uka e.—Zak. 5:14, 15.