Paraiso o Basurahan—Arin an Gusto Nindo?
MAYO nin makamamalo saiya na laen sa tunay niang pagkatawo: sarong turistang taga-Europa na nagkakaipo nin kapahingaloan asin galagang mainitan kan saldang sa sarong islang garo paraiso. Sa pag-agi sa mahiwas na mga bolod-bolod na baybay sa gilid kan baybayon, maan siang marhay sa paglakaw sa tahaw nin mga basurang basiyong bote, mga lata, bag na plastik, mga patos nin tsiklet asin dulse, diaryo, asin magasin. Risang nasusurang, inisip nia kun baga ini an paraisong biniyahe nia tanganing maabot.
Nagkaigwa na daw kamo nin kaagid na eksperyensia? Taano an mga tawo ta nangangarap na magbakasyon sa sarong paraiso, pero pag-abot duman, garo baga dai man lamang nin pag-alangan na gibohon iyan na basurahan?
Bako Sanang sa “Paraiso”
Ining hayag na dai pag-intindi sa kagayonan, kahusayan, asin kalinigan bako sanang sa mga “paraisong” dinudumanan nin dakol na turista. An modernong sosyedad dinadamat nin grabe nin polusyon sa haros gabos na lugar. An dakol na negosyo nan-aati nin grabe paagi sa pagpaluwas nin tonetoneladang basura. An nakaiilong basura na dai iinapon nin tama asin an aksidenteng mga pagkaula nin krudo nag-uumang raoton an mahihiwas na lugar sa satong daga, na ginigibo iyan na dai na mabuhayan.
An mga guerra nakaaati man. Mantang nangingiri sa pagmasid an kinaban, may idinagdag pa an guerra sa Golpo Persiano kan 1991. Tuyong sinolo kan mga hukbo nin Iraq an mga 600 na burabod nin krudo, na ginibo an Kuwait na “garo impierno sa pagkatunaw kan kinaban,” sono sa pagkaladawan dian nin sarong diaryo sa Europa. An magasin sa Alemania na Geo inapod an pagkasolo na “an pinakagrabeng kapahamakan sa palibot na ginibo nin mga tawo kasuarin man.”
Kan matapos an guerra, pinonan tolos an paglinig. An pagparong sana sa nasosolong mga burabod nin krudo nagkaipo nin dakol na bulan na magabat na trabaho. Ibinareta kan World Health Organization na an nadugangan na polusyon sa Kuwait tibaad makapalangkaw sa bilang nin mga nagagadan duman nin 10 porsiento.
Bakong Gayong Peligroso Pero Nakauuyam na Marhay
Para sa kada bantog asin risang marhay na halimbawa nin darakulang polusyon sa palibot, may rinibong saradit na halimbawa. An mga pararamog asin parasuratsurat sa lanob tibaad bakong gayong peligrosong mga paraati, pero sinda nakadudugang man sa paghale sa planetang Daga kan potensial kaiyan na magin paraiso.
Sa ibang lugar uso nang marhay an mga surat-surat sa lanob kaya an mga tagaduman “buta na sa mga surat-surat sa lanob,” na haros dai na iyan namamangno. Iyan maheheling sa mga tren na nag-aagi sa irarom kan daga, sa lanob nin mga edipisyo, asin sa mga kurukuwarto nin pampublikong telepono. An mga surat-surat bako na sanang sa lanob nin mga kasilyas na pampubliko.
An ibang siudad pano nin garaba asin binayaan nang mga edipisyo. An mga lugar na residensial mantsado nin maaating harong asin lagwerta. An raot na mga kotse, iinapon nang mga makina, asin daan nang mga kasangkapan nakararamog sa mga oma na magayon kutana.
Sa nagkapirang komunidad an mga tawo garo baga daing labot manongod sa maati asin dis-aregladong mga hawak. Tibaad bako sanang puwede kundi uso pa an paglakawlakaw na dis-areglo an gubing asin itsura. An mga nagpapahalaga sa kahusayan asin kalinigan ibinibilang na lihis na sa uso.
Dakulaon Nanggad na Trabaho!
Kanigoan kadakulang kampanya nin paglinig an kakaipuhanon tanganing magibo an mga dagat, kadlagan, asin kabukidan sa satong daganon na erokan na magin arog kan mga paraisong nariretrato sa mga tutob nin mga magasin na panturista—saka an kaipuhan na gibohon sa mga siudad, banwaan, asin oma patin sa mga tawo mismo!
An nasambitan na turista naogmang maheling an mga paralinig na nag-agi sa lugar na idto paghaloyhaloy na hinahale an mas darakulang basura. Pero nawalat ninda an mga pasang baso, takop nin bote, takop nin lata, asin dai mabilang na mga apos nin sigarilyo. Kaya dawa pakalinigi, dakol pa man giraray an ebidensia na an lugar mas harani sa basurahan kisa sa paraiso.
An panglobong paglinig tanganing iligtas an planetang Daga sa pagigin panglobong basurahan magkakaipo kan paghale sa gabos na tadang iyan kan mga panraraot na ini. Igwa daw nin paglaom na mangyayari an siring na paglinig? Kun igwa, paano? Siisay an magibo kaiyan? Noarin?