Taano ta Panahon Nang Magdesisyon?

KAN ika-16 na siglo B.C.E., pinili nin Dios an mga Israelita bilang saiyang “espesyal na sadiri hale sa gabos na ibang banwaan, . . . banal na nasyon.” (Exodo 19:​5, 6) Dai nahaloy nawara ninda an saindang kabanalan, an saindang kadalisayan sa relihiyon, na tinotogotan an saindang sadiri na maolakitan kan idolatriya asin maraot na mga gibo nin kataraed na nasyon. Sa siring ihinayag ninda an saindang sadiri bilang “banwaan na matagas an liog.” (Deuteronomio 9:​6, 13; 10:16; 1 Corinto 10:​7-11) Durante nin peryodo na labing tres sientos na taon pagkagadan ni Josue, si Jehova nagpatindog nin mga hokom, maimbod na mga giya na naggiya kutana sa mga Israelita pabalik sa tunay na pagsamba. Alagad, an banwaan ‘dai nag-ontok sa saindang mga gawe asin sa saindang katagasan.’​—Hokom 2:17-19.

Pakatapos kaiyan, an Dios nagpatindog nin maimbod na mga hade asin propeta tanganing dagkahon an banwaan na bumalik sa tunay na pagsamba. An propetang si Azarias dinagka si Hadeng Asa asin an mga kahimanwa nia na hanapon si Jehova: “Kun sia hahanapon nindo, itotogot nia na sia makua nindo, alagad kun bayaan sia nindo babayaan man nia kamo.” Si Asa nagpaotob nin reporma sa relihiyon sa kahadean nin Juda. (2 Cronica 15:​1-16) Kasunod kaiyan, kinaipuhan nin Dios na otrohon an pangagda paagi sa saiyang propetang si Joel. (Joel 2:​12, 13) Mas huri pa, sinadol ni Sofonias an mga nag-eerok sa Juda na ‘hanapon si Jehova.’ Iyan an ginibo kan hoben na hadeng si Josias sa sarong kampanya nin mga reporma tanganing haleon an idolatriya asin karatan.​—Sofonias 2:3; 2 Cronica 34:​3-7.

Sa ibong kan siring na mga kasaysayan nin pagsolsol, an relihiyosong kamugtakan kan banwaan paorog nang paorog na nagigin kritikal. (Jeremias 2:13; 44:​4, 5) Dinenunsiar ni Jeremias an relihiyosong palakaw na naolakitan nin mga gibo nin idolatriya, na ilinaladawan iyan na dai na puwedeng bagohon: “Maliliwat baga nin sarong Cusita an saiyang kublit? o nin leopardo an saiyang mga burik-butik? Kamo makagigibo man nin marahay, na mga tawong tinokdoan na gumibo nin maraot.” (Jeremias 13:23) Sa dahelan na ini, sinilotan nin makuri nin Dios an kahadean nin Juda. An Jerusalem asin an templo kaiyan linaglag kan 607 B.C.E., asin an mga nakaligtas dinarara bilang oripon sa Babilonya, kun saen sinda nagdanay sa laog nin 70 taon.

Kan matapos an peryodong iyan nin panahon, an Dios nagpaheling nin pagkaherak. Pinangyari nia si Hadeng Ciro na butasan an mga Israelita, na an mga natada kaiyan nagbuwelta sa Jerusalem tanganing itogdok liwat an templo. Imbes na makanood nin leksion sa gabos na ini, sinda suminuhay giraray sa tunay na pagsamba, na nagin dahelan na inotro ni Jehova Dios an saiyang pangagda: “Pagbalik kamo sa sakuya, asin ta ako mabalik sa saindo.”​—Malaquias 3:7.

Kun Taano ta Isinikwal an Israel

Ano an kamugtakan sa relihiyon kan mga Israelita kan panahon ni Jesus? An mapagsaginsagin na mga poon nin relihiyon “mga butang parakabit” na itinotokdo “bilang mga doktrina an mga pagboot nin mga tawo.” ‘Linalapas ninda an togon nin Dios huli sa saindang tradisyon.’ An banwaan nagtataong onra sa Dios “sa saindang mga ngabil,” alagad an saindang puso harayo sa saiya. (Mateo 15:​3, 4, 8, 9, 14) Bilang sarong nasyon sinda daw maako nin saro pang oportunidad na magsolsol? Dai. Si Jesus nagsabi: “An kahadean nin Dios hahaleon sa saindo asin itatao sa nasyon na nagpapaluwas kan mga bunga kaiyan.” Sia nagsabi pa: “An saindong harong,” an templo sa Jerusalem, “pinabayaan na sa saindo.” (Mateo 21:43; 23:38) Dakulaon an saindang pagkakasala. Isinikwal ninda si Jesus bilang Mesiyas asin ipinagadan sia, na pinipili an mapan-aping Cesar nin Roma bilang saindang hade.​—Mateo 27:25; Juan 19:15.

Habong saboton kan mga Israelita na an peryodo na ginibo ni Jesus an saiyang ministeryo panahon nin paghokom. Sa bakong maimbod na mga nag-eerok sa Jerusalem, si Jesus nagsabi: “Dai mo namansayan an panahon na ika sisiyasaton.”​—Lucas 19:44.

Kan Pentecostes 33 C.E., an Dios nagbilog nin sarong bagong nasyon, o banwaan, an linahidan nin espiritung mga disipulo kan saiyang Aki, si Jesu-Cristo, na pipilion hale sa lambang rasa asin nasyon. (Gibo 10:​34, 35; 15:14) Nagkaigwa daw nin ano man na paglaom na an Judiong palakaw sa relihiyon sa katapustapusi mababago? An mga hukbo nin Roma nagtao kan simbag kan 70 C.E., na ginaba an Jerusalem. Biyo nang isinikwal nin Dios an palakaw na iyan sa relihiyon.​—Lucas 21:​5, 6.

An Dakulang Apostasiya kan Kakristianohan

An linahidan nin espiritung mga Kristiano nagin man sarong “banal na nasyon, banwaan para sa espesyal na pagkasadiri.” (1 Pedro 2:9; Galacia 6:16) Alagad maski an orihinal na Kristianong kongregasyon dai pinapagdanay sa halawig na panahon an kadalisayan kaiyan sa relihiyon.

An Kasuratan naghula nin dakulang apostasiya, o pagsuhay sa tunay na pagtubod. An simbolikong mga doot sa parabola ni Jesus, an boot sabihon, palsipikadong mga Kristiano, maghihingoang lamoson an simbolikong trigo, o tunay na mga Kristiano, an mga linahidan kan espiritu nin Dios. Ihinahayag kan parabola na an paglakop nin falsong Kristianismo, na an promotor iyo an pangenot na kaiwal nin Dios, an Diablo, mapoon na, “mantang natotorog an mga tawo.” Nangyari ini pagkagadan kan maimbod na mga apostol ni Cristo, durante nin peryodo nin kasunod na pagtungka sa espirituwal. (Mateo 13:​24-30, 36-43; 2 Tesalonica 2:​6-8) Siring sa ihinula kan mga apostol, dakol na palsipikadong Kristiano an tusong nagralaog sa aripompon. (Gibo 20:​29, 30; 1 Timoteo 4:​1-3; 2 Timoteo 2:​16-18; 2 Pedro 2:​1-3) Si Juan an ultimong nagadan sa mga apostol. Kan mga taon 98 C.E., nagsurat sia na “an huring oras,” an ultimong kabtang kan panahon nin mga apostol, nagpoon na.​—1 Juan 2:​18, 19.

Huli sa alyansa nin relihiyon asin politikal na kapangyarihan na inaprobaran kan Romanong emperador na si Constantino, an kamugtakan sa espirituwal, doktrinal, asin moral kan Kakristianohan biglang ruminaot. An dakol na historyador minaoyon na “an kapangganahan kan Iglesya durante kan ikaapat na siglo,” sa Kristianong punto-de-vista, “sarong kapahamakan.” ‘Nawara kan Kakristianohan an saiyang halangkaw na grado sa moral’ asin inako an dakol na kaugalean asin pilosopiya hale sa paganismo, arog baga kan “kulto ni Maria” asin pagsamba sa “mga santo,” siring man kan ideya manongod sa Trinidad.

Pakatapos kan saiyang falsong kapangganahan, nagruro an kamugtakan kan Kakristianohan. An mga pagboot asin pagpakahulogan sa mga doktrina kan mga papa asin konsilyo, apuwera sa Inkisisyon, Krusada, asin “banal” na mga guerra sa pag-oltanan kan mga Katoliko asin Protestante, nagbunga nin dai na mababagong palakaw sa relihiyon.

Sa saiyang librong A World Lit Only by Fire, si William Manchester nagsurat: “An mga papa kan ikakinse asin ikadesisais na siglo namuhay na siring sa mga emperador nin Roma. Sinda an pinakamayaman na tawo sa kinaban, asin sinda patin an saindang mga kardinal orog pang pinayaman an saindang sadiri paagi sa pagpabakal nin banal na mga katongdan.” Durante kan dakulang apostasiya, an saradit na grupo o solong mga indibiduwal naghingoang diskobrehon giraray an tunay na Kristianismo, na nagpapaheling kan mga karakteristiko kan simbolikong trigo. Parate sindang nag-aagi nin makuring paglamag. An libro man sanang iyan nagsabi: “Kun beses garo baga an tunay na mga santo nin Kristianismo, Protestante patin nin Katoliko, nagin maitom na mga martir na napapatos nin kalayo.” An iba, na mga Repormista daa na arog ni Martin Luther asin John Calvin, nakagibo nin nagdadanay na palakaw sa relihiyon na siblag sa Iglesya Katolika pero magkapareho pa man giraray an pundamental na mga doktrina. Sinda napalabot man na marhay sa politikal na mga aktibidad.

Sa langtad nin Protestante, ginibo an mga paghihingoa na ipaotob an pagmata liwat daa sa relihiyon. Halimbawa, durante kan ika-18 asin ika-19 siglo, an mga paghihingoang ini nagbunga nin maigot na aktibidad nin pagmimisyonero sa ibang nasyon. Alagad, siring sa inadmitir kan mga pastor mismo, an espirituwal na kamugtakan ngonyan kan aripompon na Protestante dai nanggad nakapakokosog. An teologong Protestante na si Oscar Cullmann nag-admitir dai pa sana nahaloy na “sa laog kan mga iglesya mismo, igwa nin krisis sa pagtubod.”

An mga reporma asin kontra-reporma pinalakop man sa laog kan Iglesya Katolika. Poon kan ika-11 sagkod ika-13 siglo, sa ibong nin lakop na karatan asin dakulaon na kayamanan kan klero, binilog an monastikong mga orden na estriktong nagsunod sa promesa nin kadaihon. Pero inobserbaran sindang marhay asin, sono sa mga iskolar, ginipit sinda kan eklesiastikong hirarkiya. Dangan suminunod an Kontra-Reporma kan ika-16 na siglo, na pinalakop kan Konsilyo nin Trent asin sa pangenot an katuyohan tumangon an Repormang Protestante.

Sa enot na kabangaan kan ika-19 siglo, durante kan peryodo nin eklesiastikong pagbalik liwat, an Iglesya Katolika autoritariano asin konserbatibo an paninindogan. Minsan siring, dai masasabi na an ano man na tunay na reporma ginibo tanganing ibalik an tunay na Kristianismo. Imbes, ini mga paghihingoa sana tanganing pakosogon an autoridad kan klero sa atubangan nin relihiyoso, politikal, asin sosyal na pagbabago sa kinaban.

Dai pa sana nahahaloy, kan mga taon nin 1960, garo baga an Iglesya Katolika gustong maglansar nin sarong proseso nin dakulang pagbabago paagi sa ekumenikong konsilyo na Batikano II. Minsan siring, an biglang pagpaontok sa pankonsilyo daang pagbabago liwat ipinaotob kan presenteng papa tanganing pogolon an espiritu kan progresibong mga miembro kan iglesya. An peryodong ini, na inaapod kan iba na pagbalik liwat ni Wojtyła, tinawan nin kahulogan nin sarong grupong Katoliko na “sarong bagong porma nin Constantinismo.” Siring kan idinoon sa Jesuitang magasin na La Civiltà Cattolica, an Iglesya Katolika, arog kan iba pang relihiyon, napapaatubang sa “sarong pundamental asin panglobong krisis: pundamental huli ta kalabot dian an mismong mga gamot nin pagtubod asin Kristianong pamumuhay; panglobo huli ta kalabot dian an gabos na kabtang nin Kristianismo.”

An mga relihiyon nin Kakristianohan dai man talaga nag-agi sa proseso nin reporma, ni mahihimo man ninda ini, huling an tunay na Kristianismo ibabalik sana sa panahon nin “pag-ani,” sa pagtipon kan simbolikong mga trigo sa sarong dalisay na kongregasyon. (Mateo 13:​30, 39) An halabang lista nin mga krimen asin maraot na mga gibo sa ngaran nin relihiyon, baga man naghihingakong Kristiano o bako, minapalataw kan hapot na, Makatotoohan daw na maglaom nin tunay na reporma sa Kakristianohan?

Imposible daw an Reporma?

An librong Kapahayagan, o Apocalipsis, nagtataram dapit sa sarong simbolikong dakulang patotot na igwa kan misteryosong ngaran na “Dakulang Babilonya.” (Kapahayagan 17:​1, 5) Sa laog nin dakol na siglo an mga parabasa sa Biblia naghingoang ikapaliwanag an misteryo kan simbolong ini. Dakol an nabalde sa kayamanan asin karatan kan klero. An iba naghona na an Dakulang Babilonya nagrepresentar sa eklesiastikong hirarkiya. Kabilang sainda si Jan Hus, sarong pading Katoliko na taga-Bohemia na sinolong buhay kan 1415, asin si Aonio Paleario, sarong humanistang Italiano na binitay asin sinolo kan 1570. An duwa dai nagin mapanggana sa pagmamaigot na bagohon an Iglesya Katolika sa paglaom na iyan mabalik sa “orihinal na dignidad kaiyan.”

Kabaliktaran, an kapitulo 17 asin 18 kan Kapahayagan nagpaparisa na an Dakulang Babilonya nagrerepresentar sa pankinaban na imperyo nin gabos na falsong relihiyon.a An dakol an kabtang na “dakulang patotot” na ini dai na puwedeng bagohon huli ta “an saiyang mga kasalan nakaabot na sagkod sa langit.” An totoo, sa ika-20 siglong ini, an haros gabos na relihiyon, bako sana an mga nasa Kakristianohan, may paninimbagan sa mga ralaban na padagos na nagpapabolos nin dakol na dugo asin sa grabeng pagraot sa moral na nagpapasakit sa katawohan. Kaya, ipinagboot nin Dios na laglagon an “Babilonya.”​—Kapahayagan 18:5, 8.

Ngonyan Na an Panahon na ‘Lumuwas sa Saiya’

An kaotoban kan mga hula sa Biblia naghahayag na an satong aldaw iyo an “pagtatapos” kaining maraot na “palakaw nin mga bagay.” (Mateo 24:3) An siisay man na sinserong nagmamawot na sumamba sa Dios dai puwedeng sumunod sa saiyang sadiring mga ideya asin kagustohan. Dapat niang ‘hanapon si Jehova mantang sia makukua pa,’ iyo, ngonyan na mismo, huli ta an “dakulang kahorasaan” na ihinula ni Jesus harani na. (Isaias 55:6; Mateo 24:21) Arog sa kaso kan mga taga-Israel, dai kokonsintehon nin Dios an karatan sa relihiyon huli sana ta ipinaghahambog kaiyan an pagigin suanoy. Imbes na pagmaigotan na hirahayon an bapor na nakatalagang malunod, an gabos na nagmamawot na oyonan nin Dios asin maligtas dapat na daing pag-atrasong kumuyog sa ipinasabong na pagboot sa Kapahayagan 18:4: “Lumuwas kamo [sa Dakulang Babilonya], banwaan ko, kun habo nindong makikabtang sa saiyang mga kasalan, asin kun habo nindong mag-ako nin kabtang kan saiyang mga damat.”

Alagad “lumuwas” tanganing magduman saen? Saen pang iba manonompongan an kaligtasan? Mayo daw nin peligro sa pagpaili sa salang lugar? Paano mamimidbid an sasarong relihiyon na igwa kan pag-oyon nin Dios? An solamenteng masasarigan na mga simbag makukua sa Tataramon nin Dios. (2 Timoteo 3:​16, 17) Inaagda kamo kan mga Saksi ni Jehova na siyasaton nin mas maingat an Biblia. Masasabotan nindo kun sairisay an mga pinili nin Dios bilang “sarong banwaan para sa saiyang ngaran,” na saiyang iingatan durante kan nagdadangadang na aldaw kan saiyang kaanggotan.​—Gibo 15:14; Sofonias 2:3; Kapahayagan 16:​14-16.

[Nota sa Ibaba]

[Retrato sa pahina 7]

Kun nalulunod na an saindong relihiyosong bapor, bumalyo sa nagliligtas na bapor nin tunay na Kristianismo