Pagpaogma sa Saindong Buhay Pampamilya
Kasumpay kan Kapitulo 3: Pakalihis kan Kasal
Dai Minaoyon Pero Dai Man Nagigin Masakit Mapaoyonan
11-13. Kun may mga dai pagkakaoyon, ano an maninigo niatong girumdomon tanganing an mga dai pagkakaoyon dai magin seryosong iriwal?
11 Mayo nin duwang tawo sa daga na parehong-pareho. An lambang saro napapalaen. Ini nangangahulogan man na mayo nin duwang tawo na magkakaoyon sa gabos na bagay. An kadaklan sa dai pagkakaoyon tibaad sa saradit sanang bagay, alagad an iba tibaad seryoso. May mga pamilya na an mga dai pagkakaoyon nagbubunga tolos nin sirilyakan, turulodan, suruntokan asin daraklagan; an saro sa mag-agom tibaad humale sa laog nin pirang aldaw o semana, o dai na mag-olay. Puede man na dai umoyon pero dai man nangyayari an siring na kamugtakan. Paano? Paagi sa pag-atubang sa sarong pundamental na katotoohan.
12 Kita gabos bakong sangkap, gabos may diperensia, asin, sa ibong kan pinakamarahay na mga intension, minaluwas an mga kaluyahan. Narisa ni apostol Pablo na ini totoo sa saiya: “An marahay na minamawot ko dai ko ginigibo, kundi an maraot na hinahaboan ko iyo an ginigibo ko.” (Roma 7:19) Kita nagmana nin kasalan sa enot niatong mga magurang. Mayo sa satong kakayahan an magin sangkap. Kaya “siisay an makakapagsabi na: ‘Lininigan ko na an sakong puso; malinig na ako sa sakong kasalan’?”—Talinhaga 20:9; Salmo 51:5; Roma 5:12.
13 Inaako niato an satong mga kaluyahan asin nagtatao kita nin mga sarahotan para kaiyan. Dai daw niato puedeng akoon asin tawan nin sarahotan an mga kaluyahan kan satong agom? Sierto na aadmitiron tolos niato na kita mga parakasala, alagad kita daw nananarahotan tolos asin nag-aalangan na akoon an sarong espesipikong kasalan? Asin igwa daw kita kan pagmansay na masabotan na an pag-alangan na ini sa pag-admitir na nasala nasa gabos na tawo, pati na an satong agom, asin kita daw nagpapasensia? “An pagmansay nin tawo nakapopogol nanggad sa saiyang kaanggotan, asin kagayonan nia an pagtahob sa kasalan,” sabi kan ipinasabong na talinhaga. Sierto na kamo, pareho nin iba, nagtutubod sa prinsipyo kan “bulawan na reglamento sa paggawe.” Isinabi iyan ni Jesus sa saiyang bantog na Sermon sa Bukid: “Kun siring, an gabos na boot nindong gibohon sa saindo nin mga tawo, gibohon man nindo sa sainda.” Dakol an nagtataram kaiyan; kakadikit kan naggigibo kaiyan. An odok na pag-aplikar kaiyan maresolber sa mga problema sa relasyon nin mga tawo, pati na an sa mag-agom.—Talinhaga 19:11; Mateo 7:12.
14, 15. (a) Ano an puedeng ibunga kun an saro ikinokomparar an saiyang agom sa iba sa bakong marahay na paagi? (b) Dapit sa anong mga bagay na an siring na mga pagkokomparar may beses na nagigibo nin bakong madonong?
14 An kada saro sa sato boot na ibilang asin trataron na sarong indibiduwal. Kun kita ikinokomparar sa iba sa bakong marahay na paagi, tibaad ibinibilang na mas hababang klase an satong mga kualidad asin abilidad, ano an reaksion niato? Sa kadaklan kita nakokolgan o naaanggot. Garo sinasabi niato, ‘Bako man akong sia. Iba man AKO.’ An siring na mga komparasyon sa kadaklan dai nakadadagka, ta gusto niatong trataron kita sa mapagsabot na paagi.
15 Sa pag-ilustrar kan punto: Kamo daw na agom na lalaki nagpapahayag nin apresasyon sa mga linuluto kan saindong agom o nagrereklamo daw kamo na dai sia nakakapagluto kan arog sa luto kan saindong ina? Paano nindo naaraman kun gurano katibay magluto an saindong ina kan bago siang kasalon? Tibaad mas matibay pa an saindong agom kisa sa saiya. Tawan nindo nin panahon an saindong agom na masanay sa saiyang bagong mga paninimbagan asin magin eksperto dian. Asin kamo man daw na agom na babae nagrereklamo na an bago nindong agom dai nakakakua nin sueldo na pareho sa saindong ama? Gurano an sueldo kan saindong ama kan bago siang kasalon? Minsan ngani iyan bakong mahalaga. An mahalaga iyo an tabang na itinatao nindo sa saindong agom na lalaki. Kamo daw nagmamata asin ipinagluluto sia nin pamahawan bago sia lumaog sa trabaho, tanganing mamatean nia na saindong sinusuportaran asin inaapresyar an saiyang mga paghihingoa? Nakikipagdiskutiran daw an saro dapit sa mga paryentes sa agom, o minakontra sa kun siisay an aamigohon o sa pag-aaling-alingan? An mga ini asin iba pang dai pagkakaoyon puedeng lumataw. Paano nindo iyan reresolberan?
16. Ano an sala sa teoriya na an mainit na iriwal nakatatabang na maresolberan an mga problema?
16 May modernong mga sikologo na nagsasabi na an mga pag-iiwal kapakipakinabang sa pagresolber sa mga problema. An teoriya ninda iyo na an mga pagkadisganar natitipon, nagbubunga nin tension asin sa katapustapusi minaputok sa mainit na pag-iiwal. Sa init kan anggot na simbagan, an mga hinanakit na haloy nang sinasaboot ikinasasabi, ikinaluluwas asin nawawara—sabi kan teoriya. Sagkod na ini mangyari, an mga pagkadisganar tinitipon sa laog kan boot tanganing uminit asin magkalakaga, dangan sa huri minalipwas. Alagad igwa nin dakulang peligro na huli sa mainit na simbagan na iyan makataram kamo nin mga bagay na mayo sa boot nindo, asin tibaad makalugad kamo sa boot na dai na nin kaomayan. Tibaad magkasala kamo nin grabe kaya igwa na nin lanob na dai na nindo kayang gabaon. Arog kan ipinatanid kan Talinhaga 18:19: “An tugang na pinagkasalaan labi sa makosog na banwaan; asin may mga iriwal na garo pamarat nin sarong torreng erokan.” An marahay na hatol kan Biblia iyo ini: “Humale kamo bago magpoon an iriwal.”—Talinhaga 17:14, Revised Standard Version.
Makikomunikar!
17. Ano an magigibo tanganing malikayan na an mga dai pagkakaoyon matipon sa boot sagkod na pumotok?
17 Mas marahay kisa sa pagtogot na an mga dai pagkakaoyon matipon sa boot nindo sagkod na iyan pumotok, pag-olayan iyan oras na iyan lumataw. An pagparaisip-isip sa nagibong sala haros perming nagpapangyari na iyan magin mas grabe kisa sa tunay na kamugtakan kaiyan. Pag-olayan na iyan ngonyan o lingawan iyan. Iyan daw komentong dai sana iniisip? Pabayae na sana iyan. Kaipuhan daw iyan na pag-olayan? May nagibo daw an saindong agom na nagpapamondo sa saindo? Dai tolos iyan pagkondenaron; probaran na palatawon an punto sa pahapot, o magtao nin suhestion na mabukas kaiyan para sa pag-orolay. Halimbawa, puede nindong sabihon: ‘Dir, igwa ako nin dai nasasabotan. Matatabangan mo daw ako?’ Dangan maghinanyog kamo. Pagmaigotan na saboton an saiyang punto-de-vista. Hinanyoga an patanid kan Talinhaga 18:13: “Kun an siisay man minasimbag sa sarong bagay bago nia iyan madangog, iyan kamangmangan nia asin kasosopgan.” Mayo sa sato na naoogma kun may nag-iisip tolos nin sala dapit sa sato. Kaya, imbes na maanggot tolos, pagmaigotan na aramon an intension o motibo sa likod kan akto. Gibohon an ihinahatol kan Talinhaga 20:5: “An hatol sa puso nin tawo siring sa hararom na katubigan, alagad an tawong may pagmansay iyo an masakdo kaiyan.”
18. Ano an makatatabang sato na mahale an negatibong timplada kan payo?
18 Purungoton daw kamo? An tawong purungoton masakit makaiba sa harong. May mga nagsasabi na an timplada kan payo dai kayang kontrolon, ta iyan pinahihiro nin mga kimiko sa hotok. Totoo man iyan o bako, an mga pagmate nakaoolakit. Kita puedeng mapaogma o mapamondo kan mga nasa palibot niato. An musika nakapupukaw sa sato nin laen-laen na timplada kan payo. Ini nagigibo man nin mga estorya. An mga iniisip niato nakaaapektar sa satong pagmate. Kun magpaparaisip kamo nin negatibong mga bagay kamo mamomondo; paagi sa marigon na desisyon puede nindong piriton an isip na an isipon mga bagay na positibo asin marahay. Isip-isipon iyan. (Filipos 4:8) Kun nadedepisilan kamo, probaran an sarong nakapapagal na pisikal na aktibidad—gumibo kamo nin magabat na trabaho, dawa kun iyan pag-asada sa mga doot o paglampaso sa salog; lumuwas kamo asin magdarodalagan o mamasyar sa kadlagan, o, mas marahay pa, humanap nin magigibong makatatabang sa iba—ano man na makadadara kan saindong atension asin kosog sa ibang bagay. Mas marahay na pataluboon an marahay na timplada kan payo kisa sa maraot. Asin iyan mas maogma, para sa saindo asin para sa saindong agom!
19. Paano may pagsabot na mapakikibagayan nin saro an mga timplada kan payo kan saiyang agom?
19 Minsan siring, may mga panahon na an mga nangyayari nakapamomondong gayo sa saindo, o nagtitios kamo nin grabeng helang asin kolog. O, sa kaso kan saindong agom na babae, an bulanan na mga siklo asin pangingidam nakaliliwat na gayo sa pagprodusir nin makosog na mga hormona na nakaaapektar sa sistema nin nerbios asin sa mga emosyon. An sarong babae puedeng nagkakaigwa nin pagkaaburido bago magtiempo na dai nia naririsa. Iyan dakulang bagay na maninigong girumdomon nin agom na lalaki tanganing, imbes na mahalean nin pasensia, makapagpaheling sia nin pagmansay. Sa siring na espesyal na mga kamugtakan an lalaki asin babae maninigong pareho midbidon an dahelan nin ano man na pagkaliwat sa ugale asin humiro sa nakapakokosog na paagi. “An puso kan madonong nagpapangyari sa saiyang ngoso na magpaheling nin pagmansay, asin sa saiyang mga ngabil iyan nakadadagdag nin pan-agyat.” Asin, “an tunay na katood mamomoton sa gabos na panahon, asin tugang na namundag para sa panahon nin kasakitan.”—Talinhaga 16:23; 17:17.
20-22. (a) Taano ta maninigong likayan an sobrang pag-imon? (b) Ano an magigibo tanganing matawan an agom nin pakamate nin seguridad?
20 Nag-iimon daw an saindong agom? Tama man para sa tawo na mag-imon dapit sa saiyang dangog, asin dapit man sa saiyang pag-agom. Kun paanong an adrenaline mapapitik giraray sa puso, siring man an pag-imon minapukaw sa kalag na idepensa an sarong namomotan. An kabaliktaran nin pag-imon iyo an pagkaindiperente, asin dai kita maninigong magin indiperente sa satong pag-agom.
21 Alagad igwa pa nin sarong klaseng pag-imon, na gikan sa inseguridad asin pinatatalubo kan imahinasyon. An siring na dai nangangatanosan, sobra kamahanab na pag-imon minahimo sa pag-agoman na magin sarong bilanggoan na dai mabubuhayan nin pagkompiar asin tunay na pagkamoot. “An pagkamoot bakong maimon” sa siring na paagi, asin an sobrang pag-imon “kalapaan sa mga tolang.”—1 Corinto 13:4; Talinhaga 14:30.
22 Kun an saindong agom may makatanosan na dahelan sa pakamate nin inseguridad huli sa pag-imon, haleon tolos an dahelan na iyan. Kun mayo man nin makatanosan na dahelan, gibohon an bilog nindong makakaya na pataluboon an kompiansa kan nag-iimon, paagi sa mga tataramon asin mas mahalaga paagi sa saindong mga hiro. Taroson an puso!
23. Ano an marahay na konsideraron kun an saro may tendensia na humagad nin tabang sa iba sa pagresolber sa mga problema ninda mag-agom?
23 Makatatabang daw an iba sa pagresolber sa mga dai pagkakaoyon nin mag-agom? Posible, alagad dai sinda maninigong hagadan nin tabang kun iyan dai napagkaoyonan kan duwa. Enot, “ipaglaban mo an saimong katanosan sa saimong kapwa, asin dai mo ihayag an hilom nin iba.” (Talinhaga 25:9) Igwa nin espesyal na peligro sa pakikiolay sa mga paryentes sa agom na iyo an humusay. Posible na sinda may kampihan. An Biblia madonong na nagsasabi: “Babayaan nin lalaki an saiyang ama asin an saiyang ina asin sia magdadanay kaiba kan saiyang agom.” (Genesis 2:24) Iyan aplikado man sa babae kun dapit sa saiyang mga magurang asin sa saiyang agom. Imbes na pakiolayan an mga magurang o paryentes sa agom na iyong humusay, na kinakampihan an saro tumang sa saro, an mag-agom dapat na magdanay na saro, na minimidbid na an saindang mga problema saindang duwa asin nangangaipong resolberan nindang duwa. An paghagad nin tabang sa iba na dai hinahagad an konsentimiento kan saro nakapabababa sa saindang duwa sa pagheling nin iba. Kun kamo mag-oolay nin prangka, sadiosan asin mamomoton, mayo nin dahelan na dai nindo maresolberan an saindong mga problema. An ibang maygurang na mga tawo puedeng hagadan nin hatol, alagad an solusyon nasa saindo mag-agom.
24, 25. Ano an magigibo nin saro kun an kapalangkawan nakaoolang sa pagresolber sa problema nin mag-agom?
24 “Dai ka magin mapalangkaw o mag-isip nin sobra dapit sa saimong sadiri,” an hatol ni apostol Pablo. (Roma 12:3, New English Bible) Dangan idinugang nia: “Sa pagpaheling nin onra sa lambang saro mangenot kamo.” (Roma 12:10) Kun beses kun nakokolgan an satong amor propio nakatatabang an paghorophorop na bako man kitang dakulaon. Tunay na bako kitang dakula kun ikokomparar sa daga, asin an daga mismo sadit sa sistema solar, na sadit man mismo sa uniberso. Sa pagheling ni Jehova “an gabos na nasyon garo bagay na dai nag-eeksister . . . garo mayo asin bakong tunay sinda para sa saiya.” (Isaias 40:17) An siring na mga kaisipan nakatatabang na ibugtak sa tamang lugar an mga bagay, tanganing maheling na an mga dai pagkakaoyon bako man na sa mahalagang marhay na mga bagay.
25 Kun beses an abilidad na maheling an makangingisi puede man na makatabang sato na daing gayo magin seryoso. An pakapagngisi sa saindong sadiri tanda nin pagkamaygurang asin nakareresolber sa dakol na problema sa buhay.
“Iapon Mo an Saimong Tinapay sa Ibabaw kan Katubigan”
26, 27. Anong mga prinsipyo sa Biblia an maninigong iaplikar kun an agom nin saro dai nakikikooperar sa mga paghihingoa na resolberan sa matoninong na paagi an mga dai pagkasinabotan, asin taano?
26 Ano kun an saindong agom dai nakikikooperar sa saindong mga paghihingoa na resolberan sa matoninong na paagi an mga dai pagkasinabotan? Kuyoga an hatol kan Biblia: “Dai kamo magbalos nin maraot sa maraot sa kiisay man.” Si Jesus an satong arogan: “Kan sia pinag-oolog-olog, dai sia nagbalos na mag-olog-olog.” An usong ugale nin mga tawo iyo an bumalos kapareho kan saiyang inako. Alagad kun ini an saindong gigibohon tinotogotan nindo an iba na moldehon kamo, pormahon kamo. Sa katunayan, ginigibo ninda kamong makapareho ninda. An pagtogot na ini mangyari pagpainda sa saindong sadiri, sa saindong pinaninindogan, sa mga prinsipyong pinangangaptan nindo. Imbes, arogon si Jesus, na naninindogan sa saiyang pagkatawo, na dai naliliwat kan mga kaluyahan kan mga nasa palibot nia: “Kun kita bakong maimbod, sia nagdadanay na maimbod, huli ta dai nia mapaiindahan an saiyang sadiri.”—Roma 12:17; 1 Pedro 2:23; 2 Timoteo 2:13.
27 Kun kamo may igong kosog na pundohon an siklo nin karatan paagi sa karahayan, tibaad maponan nindo an siklo nin karahayan. “An simbag, kun mahoyo, nakapararayo nin kaanggotan.” (Talinhaga 15:1) An mahoyong simbag dai minagikan sa kaluyahan kundi sa kakosogan, asin ini mamamatean kan saindong agom. Mantang an dakol minabalos nin kapareho kan saindang inako, an saindong pagtao nin karahayan tibaad makaliwat sa siklo hale sa maraot pasiring sa marahay. Ipinaririsa ini nin pirang teksto. “An saro na nagbabaribi sa iba mismo man na mababaribian.” “Sa takadan na itinatakad nindo, iyan man sana an itatakad sa saindo.” “Iapon mo an saimong tinapay sa ibabaw kan katubigan, huli ta pakaagi nin dakol na aldaw makukua mo giraray iyan.” (Talinhaga 11:25; Lucas 6:38; Eclesiastes 11:1, Revised Standard Version) Tibaad mahaloyhaloy bago an saindong karahayan umani nin karahayan hale sa saindong agom. Dai kamo nagsasabwag nin banhi sa sarong aldaw asin nag-aani sa sunod na aldaw. Minsan siring, “an ano man na itinatanom nin tawo, iyan man sana an saiyang aanihon; . . . Kaya dai kita mag-ontok sa paggibo nin karahayan, huli ta sa kapanahonan kita mag-aani kun kita dai mapagal.”—Galacia 6:7-9.
28. Ano an pira sa marahay na prinsipyo sa libro kan Biblia na Talinhaga na makatatabang sa pagkaigwa nin maogmang buhay bilang mag-agom, asin paano?
28 Uya an pirang teksto asin hapot na makokonsiderar nin mga mag-agom:
Talinhaga 14:29: “An haloy na maanggot abunda sa pakamansay, alagad an saro na daing pasensia nag-oomaw sa kakablasan.” Kun tinatawan nindo nin panahon an saindong sadiri na makapag-isip-isip, bako daw na parate nindong nadidiskobre na mayo man nin marahay na dahelan na kamo maanggot?
Talinhaga 17:27: “An siisay man na nagpopogol sa saiyang mga isasabi may kaaraman, asin an tawong may pakamansay malipot an espiritu.” Pinapagdadanay daw nindong malipot an saindong espiritu, asin pinopogolan an mga tataramon na mapainit sa espiritu kan saindong agom?
Talinhaga 25:11: “Siring sa mga mansanas na bulawan sa mga inukit na pirak an tataramon na itinaram sa tamang kapanahonan kaiyan.” An tataramon na tama sa sarong panahon tibaad sala sa ibang panahon. Tatao daw kamong magrisa kun ano an tamang sasabihon sa tamang panahon?
Talinhaga 12:18: “Igwa nin nagtataram na dai iniisip arog kan mga bono nin espada, alagad an dila kan mga madonong bolong.” Bago kamo magtaram, minaontok daw kamo asin iniisip kun ano an magigin epekto kan saindong sasabihon sa saindong agom?
Talinhaga 10:19: “Sa dakol na tataramon dai nawawaran nin kasalan, alagad an nagpopogol kan saiyang mga ngabil naghihirong may kadonongan.” Kun beses kun kita anggot nakapagtataram kita nin sobra sa boot niatong sabihon, asin nagbabasol kita pagkatapos. Iniingatan daw nindo ini?
Talinhaga 20:3: “Kamurawayan para sa sarong tawo an pag-ontok sa pakisuwayan, alagad an gabos na mangmang madaguso dian.” Kaipuhan an duwa sa pagdiskutiran. May igo daw kamong pagkamaygurang na iyo an umontok?
Talinhaga 10:12: “An pagkaongis iyo an nagpapalaad sa iriwal, alagad an pagkamoot tinatahoban an gabos nganing kasalan.” Permi daw nindong kinukutkot an nakaaging mga pasuruhay, o igwa daw kamo nin bastanteng pagkamoot sa saindong agom tanganing iyan lingawan na?
Talinhaga 14:9, “New English Bible”: “An kablas labi-labi kamapaabhaw tanganing humagad nin tawad; an matanos na mga tawo nakaaaram kun ano an boot sabihon nin pakipaghusay.” Sobra daw an saindong kapalangkawan tanganing magpahunod asin maghingoang makipagkatoninongan sa saindong agom?
Talinhaga 26:20: “Kun mayong songo napaparong an kalayo.” Nakaoontok daw kamo sa pakidiskutiran, o kaipuhan daw na kamo an may huring ikataram?
Efeso 4:26: “Dai nindo pagpasolnopon an aldaw na kamo may kaanggotan.” Padagos daw nindong ginigirumdom an mga dai pagkasinabotan asin sa siring pinalalawig an kakologan sa boot nindo asin kan saindong agom?
29. Ano an pirang pundamental na bagay na gigirumdomon kun naghihingoa na mapagdanay an maogmang pag-iba-iba nin mag-agom?
29 An madonong na hatol napakikinabangan sana kun iyan ginigibo. Probaran iyan. Siring man, magin kamong andam na probaran an isinusuherir kan saindong agom. Helingon kun iyan epektibo. Siisay an babasolon kun magkadiperensia? Bako iyan an mahalaga. An mahalaga kun paano ikatatanos an mga bagay. Magin kamong madaling makibagay, ipahayag an dai pag-oyon, pag-olayan iyan, asin dai kamo pakaseryoso sa saindong sadiri. Makikomunikar! Kun ‘namomotan nindo an saindong agom nin siring sa saindo man sana,’ dai magigin depisilon an pagliliwat sa pagigin may agom asin sa paggibo kaiyan na magin maogma.—Mateo 19:19.