Pagpaogma sa Saindong Buhay Pampamilya
Kapitulo 10: An Halaga nin Pagdisiplina sa Pagkamoot
1. Ano an kaipuhan tanganing magin makinuyog an mga aki nin saro?
1 An makinuyog, mamomoton, marahay an ugaleng mga aki dai basta na sana minalataw. Sinda minomolde asin ginigibo paagi sa halimbawa asin disiplina.
2. Paano tumang sa hatol kan Biblia an mga opinyon nin dakol na sikologo sa aki?
2 Dakol na mga sikologo sa aki an nagbabawal na disiplinahon an mga aki, arog kan saro na nagsabi: “Aram daw nindo mga ina na sa kada pagpakol nindo sa saindong aki ipinaheheling nindo na ikinaoongis nindo an saindong aki?” Alagad sa saiyang Tataramon, an Dios nagsasabi: “An dai naggagamit kan pamakol naoongis sa saiyang aki, alagad an namomoot sa saiya mahigos sa pagdisiplina sa saiya.” (Talinhaga 13:24, Revised Standard Version) Kan pirang dekada na an nakaagi, orog na sa mga nasyon sa Solnopan, buminaha an mga libro dapit sa pagpatood sa aki, na may mga teoriya sa sobrang pagpasunod. An disiplina makapopogol sa aki asin makaoolang sa saiyang pagtalubo, sabi kan mga sikologo; asin kun dapit sa pagpakol, nakukubhanan na sinda sa pag-isip sana kaiyan. An mga teoriya ninda kontrang-kontra sa hatol ni Jehova Dios. An saiyang Tataramon nagsasabi na ‘aanihon mo an saimong itinatanom.’ (Galacia 6:7) Ano an pinatunayan kan pirang dekada nin pagtanom kan mga banhi nin sobrang pagpasunod?
3, 4. Ano an ibinunga kan kakulangan nin tamang disiplina sa harong, kaya ano an irinerekomendar nin dakol?
3 Bantog na marhay an abundang produkto nin krimen asin delingkuensia. An krimen na ginigibo nin mga hoben labing 50 porsiento kan magagabat na krimen sa dakol na industriyalisadong nasyon. Sa pirang parte kan kinaban, an mga eskuelahan iyo an tinutuboan kan semilya nin mga pag-istorbo sa klase, iriwal, mga pagmuda asin bastos na mga pagtaram, panraraot, pangongolog, pangingikil, panonolo, paghabon, panlulugos, mga droga asin paggadan. Sinusog nin representante nin sarong pederasyon nin mga maestro sa sarong dakulang nasyon an problema sa pagdisiplina na gikan sa pagkukulang kan eskuelahan na maabot an mga aki sa enot na mga taon kaiyan, asin ibinasol an delingkuensia sa pagbagsak kan pamilya asin sa dai pagigin andam kan mga magurang na magtao nin rasonableng mga pamantayan sa paggawe para sa saindang mga aki. Sa pagpaliwanag kan hapot ‘kun taano an ibang miembro nin pamilya ta nagigin kriminal mantang an iba dai,’ an The Encyclopædia Britannica nagsasabi: “An paagi nin pagdisiplina kan pamilya tibaad magsalang sobra kahaluag, sobra kaestrikto, o sobra kapabarobago. An pagsiyasat sa Amerika nagsuherir na an bakong makatanosan na pagdisiplina puedeng may koneksion sa mga 70 porsiento nin mga lalaking kriminal.”
4 An nanamitan na mga bunga naggiya pasiring sa pagbaliktad kan opinyon nin dakol asin sa pagbabalik sa disiplina.
An Pamakol sa Pagdisiplina
5. Ano an punto-de-vista kan Biblia sa pagpakol?
5 An pagpakol tibaad magligtas sa buhay nin aki, ta an Tataramon nin Dios nagsasabi: “Dai mo pagpogolan an pagdisiplina sa aki. Kun pakolon mo sia, dai sia magagadan. Paagi sa pamakol ika mismo maninigong pumakol sa saiya, tanganing ikaligtas mo an saiya mismong kalag hale sa Sheol [lolobngan].” Siring man, “An kakablasan nagagakot sa puso nin aki; an pamakol sa pagdisiplina iyo an mapaharayo kaiyan sa saiya.” (Talinhaga 23:13, 14; 22:15) Kun pinagmamakolgan nin mga magurang an kapakanan sa buhay kan saindang mga aki, dai ninda pababayaan na may kaluyahan o may kapabayaan na mabutasan kan saindang kamot an pagdisiplina. An pagkamoot mapahiro sa sainda na gumibo nin aksion, sa madonong asin makatanosan na paagi, kun iyan kaipuhan.
6. Ano an kaiba sa disiplina?
6 Kun dapit man sa pagdisiplina, iyan bako sanang pagkastigo. Sa pundamental an disiplina nangangahulogan ‘pagtotokdo asin pagpatood na sono sa sarong areglo o arogan.’ Kaya ngani an Talinhaga 8:33 nagsasabi, bakong ‘mateon an disiplina,’ kundi “maghinanyog sa disiplina asin magin madonong.” An Kristiano, sono sa 2 Timoteo 2:24, 25, “kaipuhan na magin maboot sa gabos, kualipikadong magtokdo, padagos na nagpopogol sa irarom nin karatan, nagtotokdo sa kahoyoan duman sa mga minatumang.” An terminong “nagtotokdo” digdi trinadusir hale sa Griegong termino para sa disiplina. Iyan an pagkatradusir kan terminong iyan sa Hebreo 12:9: “Kita nagpaheling nin maninigong paggalang sa daganon na mga ama na nagdisiplina sa sato; bako daw na orog kitang maninigong magpasakop sa satong espirituwal na Ama, asin sa siring magkamit nin buhay?”—New English Bible.
7. Anong mga pakinabang an ibinubunga kan pagdisiplina nin mga magurang?
7 An magurang na dai nakatatao nin disiplina dai igagalang nin aki, kun paanong an mga namamahala dai igagalang kan mga siudadano kun itinotogot nindang magpadagos an salang mga gibo na dai kinakastigo. An disiplina, na itinatao sa tamang paagi, patotoo sa aki na an saiyang mga magurang nagmamakolog sa saiya. Iyan nakatatabang na magin matoninong an harong, ta “duman sa mga napatood kaiyan iyan nagbubunga nin matoninong na bunga, arin na baga, an katanosan.” (Hebreo 12:11) An masumbikal, pilyong mga aki ikinaaanggot sa arin man na harong, asin an siring na mga aki dai noarin man tunay na naoogma, minsan sa saindang sadiri. “Sagweon mo an saimong aki asin dadarahan ka nia nin kapahingaloan patin tatawan nin dakulang kaogmahan an saimong kalag.” (Talinhaga 29:17) Pakalihis nin marigon alagad mamomoton na pagtatanos, an aki garo nagkakaigwa nin bagong pagmansay asin kapinonan patin parate na nagigin mas marahay na kaibaiba. Totoo nanggad na an disiplina “nagbubunga nin matoninong na bunga.”
8. Paano an mga magurang makadidisiplina sa pagkamoot?
8 “An namomotan ni Jehova saiyang dinidisiplina.” (Hebreo 12:6) Arog man kaiyan an magurang na talagang nasa puso an pinakaikararahay kan saiyang mga aki. An pagdisiplina kaipuhan na gibohon huli sa pagkamoot. Tibaad normal an pagkaanggot sa salang ginibo nin sarong aki, alagad, arog kan ipinaheheling kan Biblia, an saro maninigong “padagos na nagpopogol sa irarom nin karatan.” (2 Timoteo 2:24) Pakatapos na lumipot an payo nin saro, tibaad bako nang gayong dakulaon an kasalan nin aki: “An pakarorop nin tawo nakapopogol nanggad sa saiyang kaanggotan, asin kagayonan nia an dai pag-intindi sa kasalan.” (Talinhaga 19:11; helingon man an Eclesiastes 7:8, 9.) Tibaad may mga dahelan na dai malilikayan: Tibaad an aki pagal-pagal o maraot an pagmate. Tibaad talagang nalingawan nia an isinabi sa saiya; nagigibo man iyan nin mga nasa edad na, bako daw? Alagad minsan pa dai puedeng palihison sana an nagibong sala, an disiplina dai maninigong magin daing pagpopogol na pagkaanggot o pagpakol na nakapaluluwas sana kan emosyonal na tension kan magurang. An disiplina may kaibang pagtotokdo, asin sa pagputok nin kaanggotan may leksion na nanonodan an aki, bakong sa pagpopogol sa sadiri, kundi sa kakulangan kaiyan. Mayo an pakamate na sia pinagmamakolgan na naririsa nin aki sa disiplinang itinatao sa tamang paagi. Kun siring, an pagigin timbang kaipuhan asin nagpapaoswag sa katoninongan.
Pagbugtak nin Marigon na mga Limitasyon
9. Kaoyon sa Talinhaga 6:20-23, ano an maninigong itao nin mga magurang sa saindang mga aki?
9 An mga magurang kaipuhan na magtao nin mga giya sa saindang mga aki. “Kuyoga, O aki ko, an togon kan saimong ama, asin dai mo pagpabayaan an pagboot kan saimong ina. Danay mo iyan na igakod sa saimong puso; ibogkos mo iyan sa saimong liog. Kun ika maglakaw, iyan magiya sa saimo; kun ika humigda, iyan magbabantay sa saimo; asin kun ika magmata na, pagmamakolgan ka kaiyan. Huli ta an togon ilawan, asin an pagboot liwanag, patin an mga pagsagwe nin disiplina iyo an dalan nin buhay.” An mga tokdong ini nin magurang magiya asin maprotehir sa aki, asin iyan nagpapabanaag kan pagmakolog kan mga magurang sa kapakanan asin kaogmahan kan aki.—Talinhaga 6:20-23.
10. Ano an puedeng mangyari kun an mga magurang dai makadisiplina sa saindang mga aki?
10 An ama na nagkukulang digdi may paninimbagan. Si Eli, sarong halangkaw na saserdote sa suanoy na Israel, nagpabaya na an saiyang mga aki magin paslo, daing galang asin inmoral; nagpahayag sia nin pagkontra alagad dai naghiro na paontokon an saindang salang mga gibo. An Dios nagsabi: “Hohokoman ko an saiyang harong sagkod sa panahon na daing katapusan huli sa karatan na naiisihan nia, huli ta an saiyang mga aki naglalanghad sa Dios, asin dai nia sinda sinaway.” (1 Samuel 2:12-17, 22-25; 3:13) Sa kaagid na paagi, kun an ina magkulang sa saiyang obligasyon, napapasopog sia: “An pamakol asin pagsagwe iyo an nagtatao nin kadonongan; alagad an aki [lalaki o babae] na pinababayaan sana magdadara nin kasopganan sa saiyang ina.”—Talinhaga 29:15.
11. Taano ta kaipuhan nin mga aki na bugtakan sinda nin mga limitasyon?
11 Kaipuhan nin mga aki na bugtakan sinda nin mga limitasyon. Dai sinda mapamugtak kun mayo kaiyan. Huli sa pagkaigwa kaiyan asin pagkuyog kaiyan namamatean nin mga aki na sinda kabtang nin sarong grupo; sinda kabilang dian asin inaako kaiyan huli ta naootob ninda an mga kahagadan kaiyan. An sobrang pagpasunod inaabandono an mga aki asin pinababayaan sindang masakitan nin solo. Ipinaheheling nin mga resulta na an mga aki nangangaipo nin mga gurang na may marigon na mga pagtubod dapit sa mga limitasyon, asin magpapamana kaini. Kaipuhan na mamidbid nin mga aki na may mga limitasyon para sa gabos digdi sa daga asin na ini nagbubunga nin personal na kaogmahan asin karahayan. An katalingkasan makakamtan sana kun minimidbid nin iba an satong sadiring katalingkasan asin minimidbid man niato an sainda. An paglapas sa tamang mga limitasyon perming nangangahulogan na an naglapas nakaaabot sa ‘punto na dinadanyaran asin linilihisan an mga diretso kan saiyang tugang.’—1 Tesalonica 4:6.
12. Taano ta mahalaga an disiplina sa sadiri, asin paano matatabangan nin mga magurang an saindang mga aki na pataluboon iyan?
12 Kun nanonodan nin mga aki na an paglapas sa tamang mga limitasyon nagbubunga nin disiplina, namimidbid ninda an sadiri nindang mga limitasyon, asin paagi sa karigonan asin paggiya nin mga magurang napatatalubo ninda an disiplina sa sadiri na kaipuhan para sa nakakokontentong pamumuhay. Arin sa duwa, disiplinahon niato an satong sadiri, o didisiplinahon kita nin iba. (1 Corinto 9:25, 27) Kun kita mapatalubo nin panlaog na disiplina asin tabangan niato an satong mga aki na gibohon man iyan, an buhay niato asin ninda magigin mas maogma, mas libre sa mga problema asin kakologan sa puso.
13. Ano an pirang mahalagang bagay na maninigong girumdomon nin mga magurang kun nagbubugtak nin mga giya para sa saindang mga aki?
13 An mga giya asin limitasyon sa mga aki maninigong magin klaro para sa sainda, makatanosan, asin may maheherakon na konsiderasyon. Dai kamo maghagad nin sobra o kulang. Girumdomon an saindang edad, ta mahiro sinda sono dian. Dai nindo laoman na sinda magin gurang-gurang. An apostol nagsabi na, kan sia omboy pa, sia naghiro na siring sa omboy. (1 Corinto 13:11) Alagad oras na ikabugtak an rasonableng mga reglamento asin iyan nasasabotan kan saindong mga aki, iyan ipaotob tolos asin dai magpabarobago. “An saindong Iyo mani talagang Iyo, an saindong Dai, Dai.” (Mateo 5:37) An mga aki sa katunayan nag-aapresyar sa mga magurang na nangangapot sa saindang itinaram, na bakong pabarobago asin may sarong pamantayan, ta namamatean ninda an kosog kan saindang mga magurang na nagsusuportar sa sainda asin aram ninda na iyan masasarigan ninda kun umabot an problema asin nangangaipo sinda nin tabang. Kun an saindang mga magurang makatanosan pero positibo sa pagtanos sa mga salang gibo, nagtatao ini sa mga aki nin pakamate nin katiwasayan asin karigonan. Gusto nin mga aki na maaraman kun saen sinda namumugtak, asin sa siring na mga magurang iyan naaaraman ninda.