Abacaice Bepusha Ukuti . . .

Bushe Ifiila fya Kucinda Kwalaluka fya Kusansamusha Fishalubana?

Gena asosa ukuti: “Lintu ndecinda na maboko mu muulu no lwimbo nalunsenda, bambi abalecinda balanenga ukucindisha. Ciba kwati naobelwa.”

NA MULI fyo Gena alondolola fintu ukusangwa ku ciila ca kucinda kwalaluka kucincimusha. Aya maparte ya kucinda, ilingi ayo ababako bacesho bushiku, yatendekele ukuseeka mu Britain muli ba 1980. Nomba yaletendeka mwi sonde lyonse, ukusanshako Belgium, Canada, Germany, India, New Zealand, South Africa, na United States.

Ifiila fya kucinda kwalaluka ficitilwa mu makalabu, ifikuulwa ifyaaluke fibolya, mu fibansa—ukuli konse uko abantu bengalongana ku bushiku bwa kucinda kwalaluka ukwa mutatakuya. Adam Levin, alembele muli Sunday Times Magazine ya ku Johannesburg, South Africa ukuti: “Abacaice abengi balesalapo ukuyakokoloka ku fiila fya kucinda kwalaluka na muli fyo panono panono filepyana ukukokoloka kwa ku makalabu ya bushiku.” Alundilepo ukuti: “Nga ca kuti abana benu abapungwe tabalamweba pa lwa fiila fya kucinda kwalaluka, ninshi tamulanshanya sana na bo.”

Ificitika ku Ciila ca Kucinda Kwalaluka

Inshita shimo ifiila fya kucinda kwalaluka ficitilwa mu bumfisolo, uko filecitilwa te kuti kubilishiwe ukufikila fye ubushiku fyalaabako. Nangu cibe fyo, lintu amalaiti yabalabata yaaka ne nyimbo sha techno (inyimbo sha ciunda cabesha pa muulu) shatendeka, ninshi abacaice abafulilako nelyo abafikile fye ku makana abafwele cimbi cimbi epo bali. Katy, uuli mu mwaka wa bubili ku koleji asosa ukuti: “Ciba kwati cinkupiti wa bantu baikatana balecinda no kupwishisha ubukali bwabo mu mililile ya filimba.”

Nangu cibe fyo, iciila ca kucinda kwalaluka cabimbamo ifingi ukucila ukucinda. Na kabili caba mwata. Ukulingana na fintu abene batunga, ifikalamba sana mu ciila ca kucinda kwalaluka fyaba umutende, ukutemwa, ukwikatana no mucinshi—te mulandu no mushobo, uluko, nelyo ngo muntu alala na ba bwamba bumo bwine nelyo iyo. Shimashitolo uushitisha fye inyimbo sha kucinda asosa ukuti: “Twalyesha ukusansha imyata pali aya maparte. Ico tufwaya kwikatana,” alundapo ukuti, “kabili ukucindila pamo ni nshila ikalamba iya kwikataninamo.”

Ukumona amatontonkanyo yasuma aya musango yu, kuti pambi waipusha ukuti, ‘Nga cinshi calubana ne fiila fya kucinda kwalaluka?’ Lelo kuli na lumbi ulubali ulwa ciila ca kucinda kwalaluka ulo ufwile ukulangulukapo.

Ububi bwa Fiila fya Kucinda Kwalaluka

Bamo batunga ukuti ifya kunwa fikola tafisangwa ku fiila fya kucinda kwalaluka. Nangu cibe fyo imiti ikola yaliseeka. Brian uusangwa ku ciila ca kucinda kwalaluka asumina ukuti: “Umo kuti alanguluka nga ca kuti icintubwingi ca bantu kuti basuminisha iciila ca kucinda kwalaluka ukwabula ubwafya sana nga imiti ikola tayalebomfiwa.” Alundapo ukuti: “Kwena, abengi balalanguluka ati akubula imiti ikola, ifi fiila nga tafyabako.”

Nangu cingati imiti ikola pamo nga ibange na LSD fyaliseeka ku fiila fya kucinda kwalaluka fimo, umuti ukola untu abasangwa kuli ifi fiila batemwapo ni MDMA, uwaishibikwa nga Ecstasy. Abaubomfya batunga ukuti Ecstasy yaliwamako. Bapampamina fye pa kuti ulabapeela amaka ya kucesha ukucinda no kuti ulabalenga ukucililako ukuyumfwa bwino. Lelo, pe samba lya mutwe waleti “Umuti Ukola Uwaseeka Kuti Pambi Waonaula Bongobongo,” The New York Times isosa ukuti Ecstasy “pambi kuti yakwata ifingesafumamo ifyabipa nga papita inshita ukulosha ku kulya, utulo, ifyo umo abukile, ukukuntwa, na fimbi ifya muntontonkanya.” Aya te mafya fye yeka. Dokota Howard McKinney asosa ukuti: “Ecstasy yalipaya bamo e lyo na bambi abaibomfeshe mu kulinga bakwete ubulwele bwa mutima, ubulwele bwa mabu nelyo ukutendeka ukushikila.” Dokota Sylvain de Miranda alikwete imilandu isuma asosele ukuti: “Abasangwa ku ciila ca kucinda kwalaluka ababomfya Ecstasy baleangala ne mfwa.”

Ne miti ikola ipangwa ne fimenwa—pamo nga Herbal Acid, Accelaration, Ecstasy ipangwa ne fimenwa, nelyo Rush—kuti yaba iibi. Ku ca kumwenako, kwalibako ukutunga kwa kuti mu mibele imo, umuti ukola uupangwa ne fimenwa uwitwa Acceleration kuti waleta ubulwele bwa mutima ne mfwa fye.

Kuliko na umbi umulandu wa kulangulukapo ku bacili bapampamina fye pa kuti imiti ikola iibomfiwa mu fiila fya kucinda kwalaluka tayabipa. Kapokola umwina Canada Ian Briggs atunga ukuti amaperesenti 90 aya miti ikola ishitishiwa nga Ecstasy te Ecstasy iyo. Asosa ukuti: “Iingi iba ni PCP nelyo imiti ikola imbi iyabipisha. Abantu abashitisha imiti ikola tabakwata imibele isuma. Tababako ilyo imiti ikola yatendeka ukubomba.”a

Ca cine, ku fiila fya kucinda kwalaluka fimo napamo tababomfya imiti ikola. Nangu cibe fyo, na basangwa ku fiila fya kucinda kwalaluka bene balasumina ukuti ilingi tacishibikwa nga ca kuti uuli onse uusangilwe akaba napeepa imiti ikola nelyo nanwa ifya kunwa fikola kabili tacishibikwa nga ca kuti icinabwingi cabasangilweko balafibomfya.

Bushe Nobe Ufwile Ukusangwa Ku Fiila fya Kucinda Kwalaluka?

Takwaba icalubana ne nyimbo no kucinda, kabili tacalubana ukufwaya ukukwata inshita ya kusangalala. Na kuba, Baibolo isosa ukuti kwaliba “inshita ya buseko” ne “nshita ya kucinda.” (Lukala Milandu 3:4, Today’s English Version) Na kabili isosa ukuti: “Samwa mu bulumendo bobe.” (Lukala Milandu 11:9) Kanshi Kabumba afwaya iwe ukuba uwa nsansa! Nangu cibe fyo, ufwile ukwibukisha ukuti “pano isonde ponse palaala mu maka ya Mubifi,” Satana Kaseebanya. (1 Yohane 5:19) E ico, taufwile ukupapa ukuti ukukokoloka kumo ukwasumbulwa na lino isonde ilingi kwalikoweshiwa ne fintu fyabipa.

Ku ca kumwenako, tontonkanya pa lwa basangwa ku fiila fya kucinda kwalaluka. Bushe balekonka ukufunda kwa Baibolo ukwa ‘kuisangulula ku kukantana konse ukwa mubili no mutima’? (2 Abena Korinti 7:1) Ca cine, abasangwa ku fiila fya kucinda kwalaluka kuti balefwaya ukusumbula umutende, ukutemwa, no kwikatana. Lelo “amano ayafuma mu muulu” yalicilapo ukuba aya “mutende”; na kabili ya “musangwela.” (Yakobo 3:15, 17) Ipushe ukuti, ‘Bushe imibele ya basangwa ku fiila fya kucinda kwalaluka ilomfwana ne fipimo fisangwa mu Cebo ca kwa Lesa, Baibolo? Bushe ndefwaya ukucesha na “batemwo kwangala ukucisho kutemwa Lesa”?’—2 Timote 3:4; 1 Abena Korinti 6:9, 10; linganyako Esaya 5:11, 12.

Ifi fipusho fyakatama ifya kulanguluka, pantu Paulo alembele ukuti “ukubishanya kubi konaule mibele isuma.” (1 Abena Korinti 15:33) Ukubishanya na bashikonka amafunde ya kwa Lesa kukaleta amafya mu kupelako, pantu Baibolo isosa ukuti: “Enda na ba mano e lyo ukabo wa mano, lelo uucito bunabo ku bawelewele akacula.”—Amapinda 13:20.

Icishinka caba ca kuti ifiila fya kucinda kwalaluka ifingi fyaba maparte ya miti ikola na basangwako kuti balobolola amafya yabipisha. Ku ca kumwenako, bakapokola balapumikisha ifiila fya kucinda kwalaluka fimo no kufiisala, pa mulandu wa kuti tafifwile ukubako ukulingana ne funde nelyo pa mulandu wa kuti imiti ikola ilebomfiwa. Bushe kuti watemwa ukupendelwa pamo na bashibaka amafunde? (Abena Roma 13:1, 2) Nangu cingati takwali ifya kutoba amafunde, bushe kuti wasangwa ku parte ya musango yu no kutwalilila ukuba “uwabula akabi ku fya pano isonde”? (Yakobo 1:27) Apantu iciwowo, nelyo “amaparte ya cimfulumfulu” (Byington), yalisenukwa mu Baibolo, bushe ukusangwa ku ciila ca kucinda kwalaluka kuti kwakulenga ukusungilila kampingu musuma pa ntanshi ya kwa Lesa na bantu?—Abena Galatia 5:21; 2 Abena Korinti 4:1, 2; 1 Timote 1:18, 19.

Cili icaumfwika ukuti, Abena Kristu bafwile ukucenjela ku masanso ya fiila fya kucinda kwalaluka. Lelo wipelelwa. Kucili kuli ukukokoloka ukwingi uko wingaipakisha. Ku ca kumwenako indupwa ishingi pa kati ka Nte sha kwa Yehova shilapekanya ukubungana kwalinga.b Ilyo bapaanga bwino no kulolekeshapo bwino, uku kubungana kulalenga abacisangwako ukushala baleyumfwa abapembesulwa lwa ku mupashi na lwa ku mubili. Icakatamisha ca kuti ukubishanya kukuulilila kulatemuna Yehova, “Lesa uwa nsansa,” uufwaya abantu bakwe ukusamwa.—1 Timote 1:11, NW; Lukala Milandu 8:15.

[Amafutunoti]

[Akabokoshi pe bula 24]

Bushe Techno Cinshi?

Kuti twatila fye techno ni nyimbo sha ciunda cabesha pa muulu. Isanshamo imisango iingi. Abengi kuti balondolola techno nge filimba filila mu kwangufyanya nga nshi.

The European isosa ukuti: “Ku bashaishiba techno yumfwika nge fyongo umfwa ilyo wikele pa cipuna ca kukuulilapo ameno kuli shing’anga wa meno, pamo ne fyongo welenganya ukuti e fyaliko ilyo Sodomu na Gomora fyaonawilwe.” Nangu cibe fyo, bakomfwa bamo balasendwa ne mililile imo ine mu lwimbo lonse ulwa techno. Christine uuli ne myaka 18 asosa ukuti: “Kuli ine, ishi nyimbo shilanenga ukuba no buntungwa bushapelela no kulubuka.” Na Sonja e fyo ayumfwa. Asumina ukuti “pa kubala nshatemenwe inyimbo sha techno iyo. Lelo nga ulekutikako sana, ulacililako ukushitemwa. Nga walundako iciunda ku cilimba, te kuti wikale fye ku mililile yabesha pa muulu. Ulaitendekela fye ukucinda. Nga taucenjele imililile ilalama fye no mubili obe.” Shirley, uuli ne myaka 19, amona ifyashikama muli techno. Asosa ukuti: “Yabimbamo ifingi ukucila pa nyimbo. E bumi, ubulangishiwa mu mifwalile ne milandile.”

Abena Kristu bafwaya “ukwishibe fintu ifitemuna Shikulu.” (Abena Efese 5:10) E co, bafwile ukubomfya umucetekanya kuli techno nga fintu bengacita no musango umbi uwa nyimbo. Nga ca kuti watendeka ukutemwa techno, ipushe ukuti: ‘Ni shani fintu uyu musango wa nyimbo unyambukila? Bushe ulanenga ukuyumfwa uwa nsansa, uwatekanya, kabili uwa mutende? Nelyo ulambalamuna napamo ukucincisha fye amatontonkanyo ya bukali nelyo ayabipa? Bushe nga natemwa uyu musango wa nyimbo nkapalama ku mikalile ya bumi bwa iko? Bushe kuti natunkwa ukusangwa ku ciila ca kucinda kwalaluka ku kumfwa uyu musango wa nyimbo nelyo ukucinda kuli wene?’

Cine cine, icishinka ca kuti: Te mulandu ne nyimbo watemwa, wishisuminisha ukwisa pa kati kobe na Wiso uwa ku muulu.