Ukufuma ku Fikuulwa fya Ntunti Ukuya ku Matololo ya ku Tundra—Kabiyeni ku Bantu

NANGU ni mfula fye, iya mabwe nelyo iyabuuta, umumbulu, inama shitwa cougar nelyo abantu abankalwe tabanashishe umupampamina wabo. Ilyo baletentema, bakabalwe babo balebutukisha nga nshi ukulalanya impanga ya cani ceka ceka iya makilomita 3,000, ukwabuka imimana, ne mipokapoka yashika ku kutwala bakalata bapamfishe ku lulamba lwa ku masamba ya United States. Bushe aba bali ni bani?

Bali bacaice abapama aba pali bakabalwe aba pony express.a Cinshi cacincishe umupampamina wakosa ngo yu muli aba balumendo? Napamo cali mafya ya ulu lwendo, nelyo ukuipakisha fye ulwendo lwine, no kwikushiwa kwa kuti bakalata nabafika. Ku ca kupapusha, uwa pali kabalwe umo na umo alesenda Baibolo mu cola cakwe pamo na bakalata bapamfishe.

Pa numa ya myaka ukucila 100, umupampamina wacilanapo, ukucincimuka no kuipeelesha ulalangishiwa na bakabilisha ba Bufumu abaipeelesha abacilile pali 113,000 mu calo conse ica Canada. Cinshi cibakunta? Ukutemwa Lesa na banabo kubalenga ukushimikila icine ca Bufumu ukupitila mu mpapulo na pa kanwa. Ici cine cipeela umweo cili ice pamfya nga nshi ukucila bakalata abali bonse abaletwalwa na pony express. Ee, caba bukombe bwa Bufumu ubwaumo mutengo ubwa Baibolo wa Mushilo, icitabo cine icalesangwa mu fyola fya bakabalwe ba pony express.—Amapinda 2:21, 22; Esaya 2:2-4; 61:2; Mateo 22:37-39; 24:14.

Ukukuntwa no Kutemwa kwa Kuli Yehova no kwa Bantu

Inte sha kwa Yehova shalitemwa ukulanshanya na bantu pa lwa Bufumu. Mukashisanga shilecite co mu fikuulwa fya ntunti umwikala abantu, mu mekashi yaba yeka mu tundra, ku fibansa fya ndeke, mu misebo na mu fifulo fimbi ifya cintubwingi, na pali lamya. Mulandu nshi uwa kushimikila mu fifulo fyalekanalekana ifi?

Ukwaluka kwa mikalile ukulengwa ne mibele ya fya bunonshi no bwingi bwa bantu kulenga ukusanga abantu pa ng’anda ukuba icintu cayafya. Ilingi, ciba ukuti umulume no mukashi balabomba ku kusakamana ulupwa lwa ku mubili, ne ci ilingi cilenga ifikabilwa fya ku mupashi ukulekeleshiwa. Pa kutitikisha kwa musango yu no kukanshika, balafwaisha sana ubukombe busansamusha ubwe subilo. Inte sha kwa Yehova shilankulako mu nsansa. Ukubomfya ukushilimuka ne cikuuku, balafwaya inshila sha kushimikilamo imbila nsuma ku bantu ba misango yonse mu nshila icebusha kabili iilenga umo ukutontonkanya.—1 Timote 2:3, 4.

Mu Ndimi Shimbi: Lintu Yesu akambishe abakonshi bakwe ‘ukuyalenga abasambi,’ asanshishemo ukuitendekelako no kuba no mupampamina mu kutwala ubukombe bwe subilo ku bantu ba ndimi shonse. (Mateo 28:19) Nga fintu caba mu fyalo ifingi, Canada isangwike icalo ca nko shalekanalekana, kabili bakabilisha ba Bufumu abengi nabateuluka ukupitila mu kusambilila indimi shipya.

Ku ca kumwenako, abaupana, abatumikishi ba nshita yonse mu Edmonton, Alberta, bamwene ukuti abantu ba mu musumba wabo abalanda iciChinese Mandarin balekabila ukushimikilwa. Nangu cibe fyo, ica kubalilapo, aba abaupana balekabila ukusambilila ululimi, e co balanshenye no wa pa yuniversiti uwalelanda iciMandarin. Alisumina ukubasambilisha ululimi kabili pa nshita imo ine ukusambilila icine ca Baibolo kuli bene. We mibele ulawama! Mu myeshi fye 24 aba bakabilisha ba Bufumu babili abaipeelesha balishibe ukusambilisha mu ciMandarin. Pa nshita imo ine, kasambilisha kabili umusambi wabo alifikilepo pa lubatisho lwa Bwina Kristu.

Ifya kukumanya fyapalako e filesangwa na mu misumba imbi ilyo bakabilisha ba Bufumu pa mulandu fye wa kutemwa balesambilila indimi pamo nge ciPolish, iciRussian, ne ciVietnamese.

Pa Musebo: Ukupala aba pali bakabalwe ba pony express abaletentema beka aba mu mwanda wa myaka uwapwile, bakabilisha ba Bufumu bamo mu kati mu British Columbia baba beka mu cimbayambaya. Inshita yabo iingi ipooswa mu mulimo wabo uwa ku mubili uwa kwensha ifimbayambaya fya maka ifisenda ifimuti ukupita mu mpanga ku kutwala ku mafakitari yapale mbao. Ici cikabila ukulanshanya lyonse na bambi abaleensha ifimbayambaya ukubomfya radio wa CB (citizens band), ukulanshanya pa lwa myendele ya bamotoka bamotoka na masanso yali mu musebo.

Ukuitontonkanishisha fye, aba bakabilisha ba Bufumu babomfya ifilimba fyabo ifya CB mu nshila yaibela. Batendeka ukulanshanya pali CB ukupitila mu kulanda pa lwa filecitika pali ndakai. Lyene mano mano balosha kuli Baibolo. Inshita imo, kensha umo uwa cimbayambaya alyankwileko ku fyo Baibolo isosa pa lwe subilo lya bafwa. (Yohane 5:28, 29; Imilimo 24:15) Imfwa ya kwa kensha munankwe mu busanso bwa pa musebo yalimusakamike nga nshi. Mu kutasha alisumine isambililo lya Baibolo kabili nomba alabilisha imbila nsuma kuli bakensha banankwe ne fibusa. Mu kulundapo, calimuletele ubuseko lintu isambililo lya Baibolo lyatendekwe kuli mukamfwilwa wa munankwe. We cilambu ca kuitendekelako ukushimikila ubukombe bupeela umweo muli iyi nshila yaibela!

Ukubomfya Indeke: Lintu baletwala ubukombe bwa cine ubwaumo mutengo, bakabilisha ba Bufumu abapimpa baya ukuli abantu, ‘ukwingila mu mishi’ ne ndeke shinono. (Mateo 10:11, 12) Nomba line fye, amabumba ya ndeke yabili, ayo ukupimpa kwayalengele ukubilisha imbila nsuma kabili ukubomfya indalama shabo, yapupwike ukuya ku bantu batalukana mu matololo ya tundra. Ibumba limo na limo ilyaninine mu ndeke lyaendele intamfu ya makilomita 3,000 no kwiminina mu mekashi 14 ayapusanapusana, ukwisa amakilomita 250 mupepi na Arctic Circle. Aba bakabilisha babula ukunaka balitwalilile pa nshiku 7 ukushimikila abantu abekala umutali.

Bushe baonawile fye inshita yabo? Tontonkanyeni pa lwa fintu aya mekashi yanonkelemo mu bukombe bwa Baibolo. Abatumikishi baletandala balyafwile ukwikusha ukukabila kwacindama ukwa ku mupashi lintu balondolwele ukuti Yehova afwaya isonde likabe paradise nomba line. (Mateo 5:3) Nelyo fye ilyo pakapite nshita pa numa ya kutandala kwa bakasenda ba bukombe, abantu ba bufumacumi mu mekashi bakalabelenga mu maBaibolo 542 ne mpapulo sha Baibolo na bamagazini 3,000 ifyo babashilile.—Linganyeniko Imilimo 12:24.

Ukubomfya Lamya: Amakana ya bekala mu musumba bekala mu fikuulwa fya ntunti ifyo bacingilila mu nshila yapikana. Nangu ni fyo, bakabilisha ba Bufumu abaipeela bashimikila mu kupimpa no kushilimuka. Bushe baya shani ukwaba aba bantu? Nangu cingati ukumonana e cingawama, ilingi babomfya ica kumfwaninamo iciba apafikila abeni muli ico cikuulwa kabili cilabomba bwino. Nga te kuti cicitike, batumina abantu lamya.

Bushiku bumo ulucelo umwanakashi umukote e waaswike lamya. Pa numa ya kumuposha mu kwipifya kabili mu nsansa, alipushiwe nga ca kuti aleyumfwa ukuti kukabako inshita lintu abantu bakalaenda mu musebo ubushiku ukwabula umwenso. Amalembo yalibelengelwe ku kuleka ashininkishe ukuti umutende ukaba uwingi ku ntanshi. (Ilumbo 37:10, 11; Daniele 2:44; Mateo 6:9, 10) Alisumine ukulanshanya pali lamya umulungu wali no kukonkapo pa nshita imo ine pa mulandu twingasuminina amalayo ya kwa Lesa. Pa numa ya mweshi wa kusambilila Baibolo pali lamya, ukubelenga amaparagrafu mu lupapulo lwa Baibolo no kwipusha ifipusho fyalinga, kabilisha wa Bufumu alilumbanishiwe ku mwanakashi pa kulanshanya pa malyashi yalekanalekana cila mulungu. Yali ni nshita ya kulondolola icitabo ca kusambililamo no kumutambika. Balipangene ukukumana. Cine cine, Inte sha kwa Yehova shalilangilila ukuti shalitemwa abantu, kabili abantu baleankulako, ukwishiba ukuti Yehova ali na ba bakashimikila ba Bwina Kristu.—Linganyeniko 1 Abena Korinti 14:25.

Ukubomfya Baibolo ne Mpapulo: Bakabilisha ba Bufumu mu citungu ca Quebec umwafula abalanda iciFrench na bo baleya ukuli abantu. Umutumikishi enda umo atile: “Pa myaka bamunyina baleyumfwa ukuti tabaleya pa ntanshi pa mulandu wa kukaanya kwa maka ukwe calici. Lelo ukupitila mu kubombesha kwa bamunyina ne fipempu libili libili, Baibolo, iyali citabo cishaishibikwa kabili icalebelengwa fye na banono, nomba ilesangwa mu mayanda ayengi.”

Ifya kufumamo filecincimusha ilyo bakabila bapya balefuma mu bantu ba fifulo fyalekanalekana mu Quebec, ukusanshako na ba fya fipatala. E fyo cali kuli dokota umo. Umukashi wakwe, kabilisha wa Bufumu, ilingi alelanda nankwe isubilo lya Baibolo. Eluda wa cilonganino uwaibukila alaalike dokota ku kulongana pa nshita lintu broshuwa wa Ni Shani Fintu Umulopa Wingapususha Ubumi Bobe? alesambililwapo. Alisangilweko no kwasukanapo. Apo alisansamushiwe pa kulanshanya kusuma ukwa bumupashi nga nshi, alisumine ukusambilila Baibolo. Nomba na o ni kabilisha wa Bufumu.

Ukubomfya bwino bamagazini kwalyafwa apakalamba ukucebusha abantu kuli Baibolo. Umo te kuti eshibe icipande calasonga umo ukupalama ku cine. Kabilisha wa Bufumu umo atambike Loleni! ku mwina mupalamano uushalefwaya ukumfwa ku bukombe lelo alitemenwe ifya tushishi. Icikope muli Awake! wa November 22 1992 icipande ca “Chagas’ Disease—A Kiss of Death” calimucebwishe. Apo alitemenwe fyo abelengele, alombele bamagazini na bambi. Isambililo lya Baibolo lyalitendeke, kabili mu myeshi fye 6 aleshimikila kuli bambi.

Ku Fifulo fya Cintubwingi: Ifunde lya ku Canada lilasuminisha amaisosele mu fifulo fya cintubwingi, pamo nga ku fibansa fya ndeke. Pa Halifax International Airport, bakabilisha ba Bufumu mu kushilimuka balanshanya na bali pa bulendo abalepembelela indeke. Ifipusho fya kwaafwa ifyo umo aletontonkanya ifya pa nshita yalinga filabomfiwa ku kuleka balanshanye pa lwa Baibolo. Apantu basenda Baibolo ne mpapulo bengabika mwi tumba, kuti bashimikila abali mu kukabila kwa ku mupashi. Abaishibisha ifya kulepula umubili, basayantisti, bashimafunde, abensha indeke, bashimapepo, bakapokola, bakensha wa batakisi, bainjiniya, bakafundisha, abashilika, na bapolitishani ukufuma ku fyalo fimbi baba pa baumfwa ubukombe bwa Bufumu muli iyi nshila kabili balitwala imbuto sha cine ku kukula mu fifulo fya kutali.—Abena Kolose 1:6.

Ku maca bushiku bumo ku cibansa ca ndeke, umwaume umo asumine bamagazini ba Ulupungu lwa kwa Kalinda na Loleni!. Lyene mwi shiwi lya mutalalila asosele ukuti: “Iyo nshilefwaya Inte sha kwa Yehova!” Mulandu nshi aankwilileko muli iyi nshila? Umwaume ali Mushilamu waipeela uwali alepepa mu calici lya pa cibansa ca ndeke. Alepaapaatila Lesa ukumulanga amano, ukushilimuka, ne cine. Itontonkanyo lya kuti Inte sha kwa Yehova e shali icasuko kwi pepo lyakwe lyalimupapwishe.

Cine cine, bakabilisha ba Bufumu abashipa mu Canada tabalenga icili conse ukubalesha ukushimikila ubukombe bwa mutengo ubwa Bufumu. Tabafuupulwa ne ndimi sha ku fyalo fimbi, imisebo yabipa, amekashi yaba yeka, nelyo ifikuulwa fya ntunti ifya mu musumba ifyo bacingilila na maka. Balipampamina ukushimikila ubukombe bwa mweo ubwa kwa Lesa ku ba bufumacumi abafwaya icine. Pamo na ba bwananyina ba mwi sonde lyonse bakabomba banabo, ukwabulo kuitemenwa bomfwila ikambisho lya kwa Yesu ilya ‘kuya no kulenga abasambi.’—Mateo 28:19.

[Futunoti]

[Akabokoshi pe bula 27]

Bakabilisha ba Bufumu Abatunguluka Babomfya Lamya

Bamo basosa ukuti: “Muli shani, nine [lumbuleni ishina lyenu]. Ndelanshanya mu kwipifya na bantu abekala mu cikuulwa cenu pa lwa fyo twingakwata umutende. Bushe muletontonkanya ukuti kukabako umutende mwi sonde lyonse? [Lekeni asuke.] Mwitiina, nshilefwailisha ifili fyonse nelyo ukushitisha. Lelo ndelanda pa lwa fyebo mu Malembo ya Mushilo ukuti Lesa cine cine akaleta umutende.” Lyene kuti mwalanshanya mu kwipifya pa lwa fya mu Malembo.

Bambi basosa ukuti: “Cungulopo mukwai. Nine [lumbuleni ishina lyenu]. Ndabomba umulimo wa kuitemenwa mu cifulo cenu. Ndelanshanya na bantu bekala mu cikuulwa pa fyo balemona ukwingilishiwako kwa lukaakala na bumpulamafunde. Abengi nabasakamikwa nga nshi pa lwa kuicingilila. Bushe na imwe namusakamikwa pa lwa ici? [Lekeni asuke.] Bushe mulatontonkanya ukuti kukabako inshita lintu isonde lyonse likayumfwa ilyacingililwa?” Lekeni asuke, kabili lanshanyeni pa bukombe bwa mu Malembo.