Beleni Yehova Akatiina no Kubaka Amafunde Yakwe

“Bela Lesa akatiina, baka amafunde yakwe; pantu ici e ca buntunse bonse.”—LUKALA MILANDU 12:13.

1, 2. (a) Akatiina kuti katucingilila shani lwa ku mubili? (b) Mulandu nshi abafyashi ba mano besesha ukusambilisha abana babo ukuba na katiina?

LEONARDO da Vinci atile: “Nge fyo fye ukupama kulenga umuntu ukuba mu bwafya, akatiina kalamucingilila.” Ukupama kwacishamo kulenga umuntu ukukanamona ubusanso, lelo akatiina kamulenga ukwibukila ukuti afwile ukucenjela. Ku ca kumwenako, nga twaya pa nembenembe ya lupili no kumona ifyo apo tuli palepele, fwe bengi kuti twabwelela ku numa bwangu bwangu. Na katiina kasuma na ko katulenga ukuba bacibusa basuma aba kwa Lesa, nge fyo twasambilile mu cipande cafumineko, kabili kalatubaka na ku fintu ifingatucena.

² Lelo, tufwile ukusambilila ukutiina ifintu fingatuletela amasanso muno nshiku. Apo abana tabaishiba amasanso amalaiti nelyo bamotoka bali pa musebo fingaleta, kuti cabangukila ukuponenwa no busanso bwabipisha.a Abafyashi ba mano balabombesha ukusambilisha abana ukuba na katiina, ukubasoka libili libili pa fintu fingabacena. Abafyashi balishiba ukutila aka katiina kuti kapususha abana babo.

3. Mulandu nshi Yehova atusokela pa mafya ya ku mupashi kabili atusoka shani?

³ Yehova na o e fyo atusakamana. Apo ni Shifwe wa kutemwa, alatusambilisha ukubomfya Icebo cakwe no kuteyanya kwakwe pa kuti tuinonshe. (Esaya 48:17) Muli uku kufunda kwa kwa Lesa, mwaba no kutusoka “libili libili” pa fiteyo fya ku mupashi pa kuti twingaba na katiina kasuma aka fiteyo fya musango yo. (2 Imilandu 36:15, NW; 2 Petro 3:1) Ukutula fye ku kale abantu nga balitaluka ku mafya ya ku mupashi ayengi no kucula nga kwalipwa ‘ababa no yu mutima wa kutiina Lesa no kubaka amafunde yakwe.’ (Amalango 5:29) Muli shino “nshita shayafya,” kuti twacita shani pa kuti tube no mutima uutiina Lesa no kutaluka ku busanso bwa ku mupashi?—2 Timote 3:1.

Talukeni ku Bubi

4. (a) Lupato nshi Abena Kristu bafwile ukulundulula? (b) Yehova omfwa shani pa myendele yabipa? (Moneni amashiwi ya pe samba.)

⁴ Baibolo ilondolola ukutila “ukutiina Yehova e kupato bubi.” (Amapinda 8:13) Icitabo cilondolola amashiwi ya mu Baibolo citila uku kupata “kukanafwaya abantu ne fintu ifyapusana ne fyo afwaya, ifyabipa, ifyasuulwa kabili ifyo umuntu ashifwaya ukumona nelyo ukucita na fyo icibusa.” E ico akatiina ka kuli Lesa kupata lwa nkati fyonse ifyabipa mu menso ya kwa Yehova.b (Amalumbo 97:10) Akatiina katulenga ukutaluka ku bubi, nge fyo fye twingataluka ku mpela ya lupili ilyo twatiina. Baibolo itila “ku katiina ka kuli Yehova kuli ukufuma ku bubi.”—Amapinda 16:6.

5. (a) Kuti twakusha shani akatiina ka kuli Lesa no kupata ifyabipa? (b) Cinshi ico ilyashi lya luko lwa bena Israele litusambilisha pali ici?

⁵ Kuti twakusha aka katiina no lupato lwa fyabipa pa kutontonkanya pa fibi ifingatuponena nga tulecita ulubembu. Baibolo itweba ukutila tukalobolola ifyo tubyala—nampo nga tubyala ku mubili nelyo ku mupashi. (Abena Galatia 6:7, 8) E ico, Yehova alalondolola bwino ifibi fifuma mu kusuula amafunde yakwe no kulekelesha ukupepa kwa cine. Ukwabula ukucingililwa na Lesa, uluko lwa Israele ulunono kabili ulwabula ubucingo nga lwalecushiwa ku nko shakaluka kabili isha maka ishali mupepi. (Amalango 28:15, 45-48) Ifibi fyafumine muli bucintomfwa bwa bena Israele fyalilembwa muli Baibolo “ukuti tusambilileko” pa kuti tusokwe no kuba na katiina kuli Lesa.—1 Abena Korinti 10:11.

6. Fya kumwenako nshi ifya mu Malembo ifyo twingabebeta pa kusambilila akatiina ka kuli Lesa? (Moneni amashiwi ya pe samba.)

⁶ Baibolo ilalondolola ifyacitike ku luko lonse ulwa bena Israele kabili ilalanda pa bantu bamo abali na kalumwa, ne mibele yabipa, ubufunushi, nelyo icilumba.c Bamo pali aba babombele Yehova imyaka iingi, lelo ilyo ifintu fyayafishe mu mikalile yabo, akatiina kabo kuli Lesa takakosele, kabili ifyabacitikile fyalibipile nga nshi. Ukutontonkanya sana pa fya kumwenako fya mu Malembo ifya musango yo kuti fyakosha ukufwaisha kwesu ukwa kukanafwaya ukucita ifilubo fyapalako. Ala kuti cabipa ukulolela lilya twaba na mafya e lyo twaumfwila ukufunda kwa kwa Lesa! Ukubelesha ifintu ifingi—maka maka ukupitila mu kuipoosaika—te nshila isuma iya kusambililamo, nge fyo abengi basumina.—Amalumbo 19:7.

7. Nani Yehova alaalika mwi hema lyakwe ilya mampalanya?

⁷ Umulandu na umbi uo tufwile ukulundulwila akatiina ka kuli Lesa wa kufwaisha ukubaka icibusa cesu na Lesa. Tulatiina ukukalifya Yehova pantu twalicindamika bucibusa bwesu na wene. Nani Lesa amona nga cibusa, umuntu uo engalaalika mwi hema lyakwe ilya mampalanya? Ni uyo fye “uwendo wa mpomfu, uucito bulungami.” (Amalumbo 15:1, 2) Nga twalicindamika bucibusa bwesu na Kalenga wesu, tukesha na maka ukuba aba mpomfu mu menso yakwe.

8. Bushe abena Israele bamo mu nshiku sha kwa Malaki basuulile shani bucibusa bwabo na Lesa?

⁸ Ku ca bulanda, abena Israele bamo mu nshiku sha kwa Malaki balisuulile bucibusa bwabo na Lesa. Ukucila ukutiina Yehova no kumucindika, balepeela amalambo pa cipailo cakwe aya nama shalwala ne shalemana. Ukubula akatiina ka kuli Lesa na kabili kwalimoneke mu fyo balemona icupo. Pa kuti bengopa abakashana, baleleka abakashi babo aba ku bulumendo pa tumilandu fye utunono. Malaki abebele ukutila Yehova alipata “ukulekana” kabili imibele yabo iyabipa yabatalwishe kuli Lesa wabo. Bushe Lesa kuti atemunwa shani na malambo yabo ilyo icipailo cakwe cali nge ciswilemo ifilamba—e kuti ifilamba fya banakashi balelosha abo balekeleshe? Uku kubulwa umucinshi ukwabipisha ku mafunde yakwe kwalengele Yehova ukwipusha ati: “Ukuntiina nga kuli kwi?”—Malaki 1:6-8; 2:13-16.

9, 10. Kuti twalanga shani ukuti twalicindamika bucibusa bwesu na Yehova?

⁹ Muno nshiku, Yehova alamona ubulanda bwa bakashi abengi na bana abalekeleshiwa ku balume na bashibo abafunushi kabili ababule mibele isuma nelyo abalume na bana abo basha ku bakashi nelyo banyinabo abafunushi kabili ababula imibele isuma. Kwena cifwile cilamukalipa. Cibusa wa kwa Lesa akamona ifintu ukulingana ne fyo Lesa afimona kabili akabombesha ukukosha icupo cakwe, ukukanakonka ukutontonkanya kwa ku calo ukwa kwangusha icupo, no “kufulumuko bulalelale.”—1 Abena Korinti 6:18.

¹⁰ Mu cupo e lyo na mu mikalile imbi, ukupata fyonse ifyabipa mu menso ya kwa Yehova, pamo no kutasha nga nshi pali bucibusa twakwata, kukatulenga ukusenaminwa na Yehova no kupaalwa. Umutumwa Petro mu kucetekela atile: “Cine cine ninkutuluka ukuti Lesa taba na kapaatulula ka bantu, lelo uwa mu luko lonse uwamutiina no kubombo kulungama asekelelwa kuli wene.” (Imilimo 10:34, 35) Twalikwata ifya kumwenako ifingi ifya mu Malembo ifilanga ifyo akatiina ka kuli Lesa kalengele abantu ukucita icalungama ilyo bali na mesho yalekanalekana.

Abantu Batatu Abatiinine Lesa

11. Cinshi cacitike icalengele Abrahamu ukwitwa ati ‘aletiina Lesa’?

¹¹ Kwaba umwaume umo mu Baibolo uo Yehova umwine aitile cibusa wakwe—no yu cikolwe Abrahamu. (Esaya 41:8) Akatiina ka kuli Lesa aka kwa Abrahamu kalyeshiwe ilyo Lesa amwebele ukupeela ilambo umwana wakwe eka, Isaki, uo Lesa ali no kubomfya ku kufishapo ubulayo bwakwe ubwa kuti ubufyashi bwa kwa Abrahamu bwali no kubela uluko lukalamba. (Ukutendeka 12:2, 3; 17:19) Bushe “Cibusa wa kwa Lesa” ali no kucimfya ubu bwesho? (Yakobo 2:23) Ilyo fye Abrahamu atumpwile umwele ukutila epaye Isaki, malaika wa kwa Yehova atile: “Witambika kuboko kobe pa mulumendo, kabili wicita kuli wene nangu kamo; ico nomba ninjishibo kuti watiina Lesa, apo taunkenye umwana obe, umwana obe umo wine.”—Ukutendeka 22:10-12.

12. Cinshi calengele Abrahamu ukuba na katiina ka kuli Lesa, kabili kuti twalanga shani imibele imo ine?

¹² Nangu ca kuti Abrahamu kale aliilangile ukuti aletiina Yehova, pali iyi nshita alangile akatiina ka kuli Lesa mu nshila yaibela nga nshi. Ukuitemenwa kwakwe ukupeela umwana wakwe Isaki ilambo takwali fye kulanga icumfwila no mucinshi. Abrahamu acitile fyo pantu alicetekele icine cine ukutila Wishi wa mu muulu ali no kufishapo ubulayo Bwakwe pa kubuusha Isaki nga cakabilwa. Nge fyo Paulo alembele, Abrahamu ‘ashininkishe ukuti [Lesa] wa maka ku kucite co alaile.’ (Abena Roma 4:16-21) Bushe twaliiteyanya ukucita ukufwaya kwa kwa Lesa nangu ca kuti ukucite fyo kuti kwakabila ukuipusula nga nshi? Bushe twalicetekela icine cine ukuti icumfwila ca musango yo cikaleta amapaalo ya nshita ntali, ukwishiba ukutila Yehova aba “kalambula wa bamufwayafwaya”? (AbaHebere 11:6) Aka e katiina ka cine aka kuli Lesa.—Amalumbo 115:11.

13. Mulandu nshi cabelele ica nsambu kuli Yosefe ukuilondolola ngo ‘waletiina Lesa’?

¹³ Natubebete ica kumwenako na cimbi ica muntu uwali na katiina ka kuli Lesa, e kuti Yosefe. Apo Yosefe ali mubomfi mu ng’anda ya kwa Potifari, lyonse balemutunka ukucita ubucende. Cimoneka kwati takwali inshila ya kusengaukilamo umukashi wa kwa shikulu wakwe, uwalemupatikisha ukubembuka na o. Awe ilyo uyu mwanakashi “amwikete,” Yosefe “alifulumwike, no kufumina pa nse.” Cinshi camulengele ukutaluka ku bubi palya pene fye? Ukwabula ukutwishika, icikalamba icalengele katiina ka kuli Lesa, ukufwaisha ukutaluka ku kucita “ububi ubu bukulu, no kubembukila Lesa.” (Ukutendeka 39:7-12) Kanshi cali ca nsambu kuli Yosefe ukuilondolola ngo ‘waletiina Lesa.’—Ukutendeka 42:18.

14. Bushe uluse lwa kwa Yosefe lwalangile shani akatiina ka cine aka kuli Lesa?

¹⁴ Ilyo papitile imyaka, Yosefe amonene na bamunyina, abamushitishe mu busha ukwabula ukumulangulukilako. Nga abomfeshe filya balefwaisha ifya kulya nge nshila ya kulandwilamo pa bubi bacitile kuli wene. Lelo ukucusha abantu takulanga akatiina ka kuli Lesa. (Ubwina Lebi 25:43) E co, ilyo Yosefe amwene ubushininkisho bwalinga ubwa kuti bamunyina balyalwike mu mitima, alibelele. Nge fyacitile Yosefe, akatiina kesu aka kuli Lesa kakatulenga ukucimfisha ububi ku busuma, no kutucingilila ukuwila mu kweshiwa.—Ukutendeka 45:1-11; Amalumbo 130:3, 4; Abena Roma 12:17-21.

15. Mulandu nshi imyendele ya kwa Yobo yalengele umutima wa kwa Yehova ukusamwa?

¹⁵ Yobo na o ali ca kumwenako caibela ica muntu uwaletiina Lesa. Yehova aebele Kasebanya ati: “Bushe walolekesho mubomfi wandi Yobo no kumono kuti tapaba pe sonde uwaba nga wene, umuntu wa mpomfu kabili uwatambalala, uutiina Lesa kabili uwatalukako ku bubi?” (Yobo 1:8) Imyaka iingi, imibele ya mpomfu iya kwa Yobo yalengele umutima wa kwa Wishi wa ku muulu ukusamwa. Yobo aletiina Lesa pantu alishibe ukutila e cali icalungama ukucita kabili e mikalile yawamisha. Yobo abilishe ati: “Mona, akatiina ka kuli ne Shikulwinwe [Yehova, NW] e mano, no kufuma ku bubi e mucetekanya.” (Yobo 28:28) Apo Yobo alyupile, taleyangwa sana ku bakashana, kabili taleelenganya amapange ya bucende mu mutima wakwe. Nangu ca kuti ali umukankaala, akene ukucetekela ifyuma, kabili atalwike ku musango onse uwa kupepa utulubi.—Yobo 31:1, 9-11, 24-28.

16. (a) Ni mu nshila nshi Yobo alangile uluse? (b) Bushe Yobo aelele shani?

¹⁶ Lelo, akatiina ka kuli Lesa e kuti kucita ifisuma no kutaluka ku kucita ifibi. E co, Yobo ali ne nkumbu ku mpofu, ku balemana, na ku bapiina. (Ubwina Lebi 19:14; Yobo 29:15, 16) Yobo alyumfwikishe ukutila “ku watompoka mutima kubelelwe luse ku mubiye, epali asuula akatiina ka ku Wa maka yonse.” (Yobo 6:14) Ukukanabelela uluse nga kwali no kubamo no kukanaelela nelyo ukuba no lupato. Pa kwebwa na Lesa, Yobo apepeleko abanankwe batatu, abamulengele ubulanda nga nshi. (Yobo 42:7-10) Bushe na ifwe kuti twaelela mu nshila imo ine uwasumina munensu uo napamo uwatukalifye? Ukupepelako uwatulufyenye ukufuma pa mutima kuti kwatwafwa nga nshi ukucimfya ubukali. Amapaalo Yobo aipakishe pa mulandu wa katiina kakwe aka kuli Lesa yatulanga ‘ifyo bwafula ubusuma bwa kwa Yehova, ubo abikila abamutiina.’—Amalumbo 31:19; Yakobo 5:11.

Ukutiina Lesa no Kutiina Abantu

17. Ukutiina abantu kuti kwatucita cinshi, lelo mulandu nshi ukutiina kwa musango yo kwabela kukanatontonkanya pa fya ku ntanshi?

¹⁷ Nangu ca kuti ukutiina Lesa kuti kwatulenga ukucita icalungama, ukutiina abantu kuti kwanasha icitetekelo cesu. E ico, ilyo Yesu alekoselesha abatumwa ukuba bakabilisha bapimpa aba mbila nsuma, abebele ati: “Mwilatiina abepayo mubili, lelo abashingepayo mutima: lelo ukucila muletiina uwingonaula fyonse umutima no mubili mu Gehena.” (Mateo 10:28) Yesu alondolwele ukutila ukutiina abantu kukanatontonkanya pa fya ku ntanshi, pantu abantu te kuti bonaule isubilo lyesu ilya ku ntanshi. Kabili, tutiina Lesa pantu twalishiba amaka yakwe aya kutiinya, ayacila nga nshi amaka yonse aya nko shonse. (Esaya 40:15) Nga Abrahamu, twalicetekela umupwilapo amaka ya kwa Yehova aya kubuusha ababomfi bakwe aba cishinka. (Ukusokolola 2:10) E co, tulanda no kucetekela atuti: “Lesa nga aba mwina mwesu, nani engapinkana na ifwe?”—Abena Roma 8:31.

18. Yehova alambula shani abamutiina?

¹⁸ Nampo nga uuletukanya wa mu lupwa nelyo untu tusambilila na o, tusanga ukutila “uwa katiina kuli Yehova aba ne ca kusuubilako cakosa.” (Amapinda 14:26) Kuti twapepa kuli Yehova ukutila atukoshe, ukwishiba ukutila akatumfwa. (Amalumbo 145:19) Yehova talaba abamutiina. Muli kasesema wakwe Malaki, atulaya ati: “E lyo abali na katiina kuli Yehova balesoshanya; na o Yehova alepeepeka, no kuumfwa, ne buuku lya kwibukisha lyalembelwe ku cinso cakwe, ilya babela Yehova akatiina, ilya batontonkanye shina lyakwe.”—Malaki 3:16.

19. Misango nshi iya kutiina iikapwa, lelo kutiina nshi kukabelelela?

¹⁹ Inshita naipalama ilyo bonse pe sonde bakalapepa Yehova kabili ilyo ukutiina abantu kukapwa. (Esaya 11:9) Ukutiina insala, ukulwala, imisoka, ne nkondo na ko kukapwa. Lelo ukutiina Lesa kukatwalilila ku ciyayaya ilyo ababomfi bakwe aba cishinka mu muulu na pe sonde bakatwalilila ukumucindika, ukumumfwila, no kumupeela ubukata. (Ukusokolola 15:4) Ilyo ilya nshita ishilafika, shi ifwe bonse natumfwile ukupanda mano kwapuutwamo ukwa kwa Solomone ukwa kuti: “Wileka mutima obe ufinuke ababembu, lelo ube mu katiina ka kuli Yehova inshiku shonse; pantu kuli iwe kwabe cilambu, ne cilolelwa cobe tacakaputulwe.”—Amapinda 23:17, 18.

[Amafutunoti]

Bushe Muleibukisha?

• Tusambilila shani ukupata icabipa?

• Abena Israele bamo mu nshiku sha kwa Malaki basuulile shani bucibusa bwabo na Yehova?

• Cinshi twingasambilila kuli Abrahamu, Yosefe, na Yobo pa katiina ka kuli Lesa?

• Kutiina nshi kushakapwe, kabili mulandu nshi?

[Icikope pe bula 19]

Abafyashi ba mano balasambilisha abana babo ukuba na katiina

[Icikope pe bula 20]

Nge fyo fye umwenso utucingilila ku mafya, e fyo na katiina ka kuli Lesa katutalusha ku fibi

[Icikope pe bula 23]

Yobo atwalilile na katiina ka kuli Lesa na lintu alolenkene na banankwe batatu aba bufi

[Abatusuminishe]

Ukufuma muli Baibolo ya Vulgata Latina, 1795