Ubuyo bwa Kupupuka
“NGA twati tumone bamashini abenda mu muulu kwena ca cine filya batila, ‘Umufwi ukokola fye ku muulu, pa nshi e pa mwabo.’”
E fyatendeke ilyashi lya kulengulula muli The New York Times wa May 25, 1908 ilyo imyaka isano yali tailapwa ukutula apo bamwana Wright babili baile ululumbi lintu baenseshe indeke yabo pa Kitty Hawk, North Carolina, U.S.A. Pa kutwalilila ukutwishika “bamashini abenda mu muulu” abatendeke ukumoneka, kalemba atungenye ukuti “fwe bafwaisha ukweleela mu muulu sana twaba fye aba ncepela.” Nangu cingati yalisumine ukuti inkulo shikeesa napamo shikalaendela mu ndeke, iyi nyunshipepala yalandile ukuti “ubuyo bwa kupange ndeke ishisenda abalendo pa ntamfu iitali . . . katwishi nga bukafikilishiwa.”
Mwandi ulya nyunshipepala alilubile icine cine! Pantu ilelo, abantu abanine “ndeke ishisenda abalendo pa ntamfu iitali” cila mwaka balacila pali bilioni umo. Ku kutendeka kwa uno mwanda wa myaka, indeke shaliko sha mbao ne nsalu lelo pali nomba kwalibako indeke sha makompyuta, ishakwata imiputule iisuma ishenda bakilomita 10 mu muulu no kutwala abantu abengi ku fifulo fya kutali.
Mu mwanda wa myaka walenga 20 ubutukushi bwa kupange ndeke bwalilunduluka nga nshi kabili bwalyalula isonde lyesu apakalamba. Na kuba, amatukuto ya muntunse aya kufwaya ukupupuka yatendeke kale sana. Ni ku kale umuntunse aobelwa no buyo bwa kupupuka.
[Icikope pe bula 10, 11]
Lockheed SR-71 Blackbird ibutuka bakilomita 3,520 mwi awala limo kabili e ndeke iibutukisha mwi sonde lyonse
[Icikope pe bula 11]
Boeing Stratoliner 307, iya muli ba 1940, isenda abalendo 33 no kubutuka bakilomita 344 mwi awala limo
[Abatusuminishe]
Boeing Company Archives
[Icikope pe bula 11]
“Indeke” ya bamwana Wright babili mu 1903
[Abatusuminishe]
Icikope ca ba U.S. National Archives