Pokelela Baibolo pa Mulandu wa Cintu Yaba mu Cine Cine

“Na ifwe tutootela kuli Lesa no kukanaleka pa mulandu wa ici, ica kuti, ilyo mwapokelele icebo ca kwa Lesa ico mwaumfwile kuli ifwe, tamwapokelele nge cebo ca bantu, lelo ifyo cili cine cine, icebo ca kwa Lesa. Kabili cibombela muli imwe mwe batetekela.”—1 ABENA TESALONIKA 2:13.

1. Musango nshi uwa fyebo uwaba muli Baibolo uulenga lilye buuku ukuba mu cine cine ilyapulamo?

BAIBOLO wa mushilo e buuku lyapilibulwa mu ndimi shafulisha no kusabankanishiwa mu kusaalala kwa calo. Calipokelelwa mu kwanguka ukuba nga limo ilya mabuuku yapulamo ayalembwa. Icacilapo kucindama, nangu cibe fyo, Baibolo ipayanya ubutungulushi ubo mu kubamo ipamfya bulekabilwa ku bantu ba mushobo onse no luko, te mulandu no mulimo wabo nelyo icifulo cabo mu bumi. (Ukusokolola 14:6, 7) Mu nshila iikusha umuntontonkanya no mutima, Baibolo ilaasuka ifipusho pamo nge fi: Cinshi caba e mifwaile ya bumi bwa buntunse? (Ukutendeka 1:28; Ukusokolola 4:11) Mulandu nshi amakamfulumende ya mutundu wa muntu yashabela na maka ya kuletako umutende ubelelela no mutelelwe? (Yeremia 10:23; Ukusokolola 13:1, 2) Mulandu nshi abantu bafwila? (Ukutendeka 2:15-17; 3:1-6; Abena Roma 5:12) Ilyo tuli mu kati ka ici calo cacushiwa, ni shani fintu mu kutunguluka twingabomba ne mpika sha mu bumi? (Ilumbo 119:105; Amapinda 3:5, 6) Cinshi cintu inshita ya ku ntanshi yatukwatila?—Daniele 2:44; Ukusokolola 21:3-5.

2. Mulandu nshi Baibolo ipeelela ifyasuko fyashintililwapo mu kukumanina ku fipusho fyesu?

² Mulandu nshi Baibolo yasukila ifipusho fya musango yo mu kubamo bulashi? Ni pa kuti yaba Cebo ca kwa Lesa. Abomfeshe abantunse ukulemba, lelo nga fintu mu kulengama calondololwa pali 2 Timote 3:16, “Amalembo yonse yantu yapuutwamo kuli Lesa.” Tacafuma ku kwilula kwa pa mbali ukwa fiponako fya buntunse. “Ku kufwaya kwa buntu takwaletwa kusesema [ukubilisha ukwa fili no kwisa, amakambisho ya bulesa, ifipimo fya mu Baibolo ifya mibele isuma] nangu limo, lelo ni pa kobelwa ku Mupashi wa mushilo e po abantu ba mushilo balandiile.”—2 Petro 1:21.

3. (a) Peela ifya kumwenako ifilanga fintu Baibolo yamonwa iya mutengo ku bantu mu fyalo fyalekanalekana. (b) Mulandu nshi abantu bamo babeleele abaitemenwa ukubika ubumi bwabo mu busanso pa kuti bengalabelenga Amalembo?

³ Pa mulandu wa kutesekesha umutengo wa Baibolo, abengi baibikile abene mu busanso bwa kupooswa mu cifungo, nelyo fye imfwa, pa kuikwata no kuibelenga. Ifyo e fyo cali mu myaka ya ku numa mu Spain waandalilwa na buKatolika, uko intungulushi sha mapepo batiinine ukuti ukusonga kwabo kuti kwanyantililwa nga ca kuti abantu bengabelengela Baibolo mu lulimi lwabo abene; e fyo cali na mu Albania, uko inshila shakaluka shabomfiwe mu mitekele ya bumukanalesa ukuti bengafumyapo ukusonga kwa kupepa ukuli konse. Lelo, abantu batiina Lesa umo umo balibakilile amakope ya Amalembo, baleyabelenga, no kwakana na umo no munankwe. Mu kati ka Nkondo ya Calo iya II, mu nkambi ya kucushiwilwamo iya Sachsenhausen, Baibolo mu kucenjela yalepishiwa ukufuma ku ŋanda imo iya cifungo ukuya kuli imbi (nangula ici cali icabindwa), kabili abo baishukile balesungile fiputulwa ku mutwe ku kwakanako na bambi. Muli ba 1950, mu cali pali iyo nshita East Germany waandalilwa na buKomyunisimu, Inte sha kwa Yehova abapooselwe mu cifungo pa mulandu wa citetekelo cabo bali mu busanso bwa kubikwa beka pa nshita yatantalila lintu balepeeleshanya ifiputulwa fya Baibolo ukufuma ku mufungwa umo ukuya ku munankwe ku kubelengwa ubushiku. Mulandu nshi balecitila cene? Pantu balishibe ukuti Baibolo Cebo ca kwa Lesa, kabili balishibe ukuti “te ku cilyo ceka umuntu ekalila no mweo, lelo kuli conse icifuma mu kanwa ka kwa Yehova.” (Amalango 8:3) Ifi fyebo, ifyalembwa muli Baibolo, fyalengele abo baNte ukutwalilila abomi lwa ku mupashi te mulandu no kutitikishiwa ku bukatu bushingasuminwa.

4. Cifulo nshi cintu Baibolo ilingile ukukwata mu bumi bwesu?

⁴ Baibolo tayaba fye libuuku ilili no kubikwa pa shelufu ku kubelengamo limo limo, kabili tayapangilwa ukubomfiwa fye lintu abasumina banensu balongana ku kupepa. Cila bushiku ilingile ukubomfiwa ku kusanikila pa mibele iyo tukumanya ku kutulanga inshila yalungama umwa kwenda.—Ilumbo 25:4, 5.

Yapangilwa Ukubelengwa no Kwilukwa

5. (a) Nga cingacitika, cinshi cintu uuli onse uwa ifwe alingile ukukwata? (b) Muli Israele wa pa kale, ni shani fintu abantu balesanga icali mu Malembo? (c) Ni shani fintu Ilumbo 19:7-11 lyambukila imibele yobe iya mutima ukulola ku kubelenga Baibolo?

⁵ Muli kano kasuba, amakope ya Baibolo yalasangwa mu kwanguka mu fyalo ifingi, kabili tulekoselesha kabelenga uuli onse uwa Ulupungu lwa kwa Kalinda ukukwata Baibolo. Inshita lintu Baibolo yalelembwa, takwali bamashini ba kupulintilako. Abantu mu cinkumbawile tabakweteko Baibolo wa pa lwabo. Lelo Yehova apekenye ukuti ababomfi bakwe bengomfwa cintu alembele. Muli fyo, Ukufuma 24:7 kucita lipoti ukuti, pa numa Mose abe nalemba fintu Yehova akambishe, “abuulile ibuuku lya cipingo, no kubelengela mu matwi ya bantu.” Pa kuba bansangwapo aba kulangisha kwacila pa cifyalilwa pa Lupili lwa Sinai, balishibe ukuti cintu Mose abelengele kuli bene cafumine kuli Lesa no kuti balekabila ukwishiba ifi fyebo. (Ukufuma 19:9, 16-19; 20:22) Na ifwe bene tulakabila ukwishiba icalembwa mu Cebo ca kwa Lesa.—Ilumbo 19:7-11.

6. (a) Ilyo uluko lwa Israele talulaingila mu Calo Calaiwe, cinshi cintu Mose acitile? (b) Ni shani fintu twingapashanya ica kumwenako ca kwa Mose?

⁶ Ilyo uluko lwa kwa Israele balepekanya ukwabuka Umumana wa Yordani ukwingila mu Calo Calaiwe, na muli fyo ukusha ku numa ubumi bwabo ubwa bumululumba ubwa mu matololo, cali icalinga ukuti bapituluke mu Malango ya kwa Yehova na fintu abombele na bo. Pa kucincishiwa no mupashi wa kwa Lesa, Mose alibapitulukile mu Malango. Abacinkwileko ulwa fyebo fya kulonsha ifya Malango, na kabili aebekeshe ifishinte fikalamba ne mibele ya mutima ifyali no kusonga ukwampana kwabo na Yehova. (Amalango 4:9, 35; 7:7, 8; 8:10-14; 10:12, 13) Ilyo tupokelelo mulimo upya ilelo nelyo ukulolenkana ne mibele ipya mu bumi, na ifwe bene kuti cawama ukulanguluka fintu ukufunda kwa mu Malembo kulingile ukusonga cintu tulecita.

7. Mu kwipipa pa numa abena Israele bayabwike Yordani, cinshi cacitilwe ku kufwatika Amalango ya kwa Yehova pa mintontonkanya yabo ne mitima?

⁷ Mu kwipipa fye pa numa abena Israele babe nabaabuka umumana wa Yordani, abantu na kabili balibungene ukupituluka mu fintu Yehova abebele ukupitila muli Mose. Uluko lwalongene mupepi na bakilomita 50 ku kapinda ka ku kulyo aka Yerusalemu. Citika wa mikowa baali pa ntanshi ya lupili lwa Ebali, na citika baali pa ntanshi ya lupili lwa Gerisimu. Palya Yoshua “abelengele ifyebo fyonse fya malango, ipaalo ne citiipu.” Muli fyo abaume, abanakashi, na baice, pamo pene na balebeshi, baumfwile ukubwekeshapo kwa fyebo fya pa nshita yalinga ifya malango yaletungulula imyendele iingafumamo ukukanasuminisha kwa kwa Lesa na mapaalo yantu bengapokelela nga bengomfwila Yehova. (Yoshua 8:34, 35) Balekabila ukumfwikisha bwino mu mintontonkanya yabo icali cisuma ne cali icabipa mu mimwene ya kwa Yehova. Mu kulundapo, balekabila ukufwatika pa mitima yabo ukutemwa icisuma no kupata icabipa, nga fintu umo umo wa ifwe ilelo tukabila ukucita.—Amalumbo 97:10; 119:103, 104; Amose 5:15.

8. Bunonshi nshi bwalimo mu kubelenga kwa mu tushita mu tushita ukwa Cebo ca kwa Lesa pa kulongana kwa luko kumo kumo mu Israele?

⁸ Ukulunda pa kubelenga kwa Malango pali tulya tushita twalumbuka, ukupayanya kwalitantikwe ukwa kubelenga kwa lyonse ukwa Cebo ca kwa Lesa pa Amalango 31:10-12. Umwaka wa cinelubali uuli onse uluko lonse lwali no kukumana capamo ku kumfwa ukubelengwa kwa Cebo ca kwa Lesa. Ici cabapayanishishe ica kulya ca ku mupashi. Cabalengele ukukanalaba amalayo pa lwa Lubuto na muli fyo ukutungulula aba busumino kuli Mesia. Imitantikile iya kuliishiwa kwa ku mupashi iyaimikwe lintu Israele aali mu matololo tayapwile lintu baingile mu Calo Calaiwe. (1 Abena Korinti 10:3, 4) Mu cifulo ca ico, Icebo ca kwa Lesa cakwete umulyo walundwako pa kusanshako ukusokolola kwalundwapo ukwa bakasesema.

9. (a) Bushe cali fye ni lintu abena Israele balongene mu mabumba ayakulu e lintu balebelenga Amalembo? Londolola. (b) Ni shani fintu amakambisho ya mu Malembo yalepeelwa mu lupwa lumo na lumo, kabili cinshi cali e buyo?

⁹ Ukupituluka mu kufunda kwa Cebo ca kwa Lesa takwali na kupeleshiwa fye kuli uto tushita lintu abantu balongene mwi bumba ilikulu. Ifiputulwa fya Cebo ca kwa Lesa ne fishinte ifyabikilwe muli cene fyali no kulanshanishiwa cila bushiku. (Amalango 6:4-9) Mu fifulo ifingi ilelo, cilacitika ku bacaice ukukwata kope wa pa lwabo uwa Baibolo, kabili calibamo ubunonshi kuli bene ukuikwatila. Lelo muli Israele wa pa kale, te fyo cali. Ku numa kulya, lintu abafyashi bapeele ikambisho ukufuma mu Cebo ca kwa Lesa, baleshintilila pa fyo basungile ku mutwe na pa cine cintu baleteesa mu mitima yabo, capamo no tufiputusha tunono tuntu pambi bailembele pa lwabo. Pa kubwekeshabwekeshapo ukufunda, baali no kutukusha ukukuula mu bana babo ukutemwa kwa kuli Yehova ne nshila shakwe. Ubuyo tabwali bwa kwisusha fye ifishinka mu mutwe lelo ukwaafwa icilundwa ca lupwa cimo na cimo ukwikala mu nshila iyalelangisha ukutemwa kwa kuli Yehova ne Cebo cakwe.—Amalango 11:18, 19, 22, 23.

Ukubelenga Amalembo mu Masunagoge

10, 11. Mitantikile nshi iya kubelenga Amalembo iyakonkelwe mu masunagoge, kabili ni shani fintu Yesu amwene utu tushita?

¹⁰ Inshita inono pa numa abaYuda babe nabasendwa muli bunkole ku Babiloni, amasunagoge yalimikwe pamo nge fifulo fya kupepelamo. Pa kuti Icebo ca kwa Lesa cingalabelengwa no kulandwapo pali ifi fifulo fya kulonganinapo, amakope ayafulilako aya Malembo yalipangilwe. Ici e casangwilileko ku kupusunsuka kwa makope mupepi na 6,000 aya pa kale ayalembelwe ku minwe ayakwetemo ifiputulwa fya Amalembo ya ciHebere.

¹¹ Ulubali lwacindama ulwa mulimo wa pe sunagoge wali kubelenga Torah, icalingana na mabuuku ya kutendekelako yasano aya maBaibolo ya muno nshiku. Imilimo 15:21 icita lipoti ukuti mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo C.E., ukubelenga kwa musango yo kwalecitwa pe Sabata ilili lyonse, kabili Mishna ilanga ukuti ukufika mu mwanda wa myaka uwalenga ibili, kwalebako ukubelenga kwa Torah pa bushiku ubwa cibili no bwa cisano mu mulungu. Abantu bafulilako baleakana mu kubelenga imbali isho balepeelwa, mu kukonkana. Umwata wa baYuda abaikele mu Babiloni wali wa kubelenga Torah onse umwaka umo na umo; umwata wa mu Palestine wasalangenye uko kubelenga pa ciputulwa ca nshita ica myaka itatu. Iciputulwa ukufuma muli Bakasesema na co calebelengwa no kulondololwa. Wali mwata kuli Yesu ukusangwapo pali programu wa kubelenga Baibolo ukwa pe Sabata mu cifulo umo aikele.—Luka 4:16-21.

Ukwankulako kwa Muntu Umo Umo no Kubomfya Ifyebo

12. (a) Lintu Mose abelengeele abantu Amalango, abantu banonkelemo shani? (b) Ni shani fintu abantu bayankwileko?

¹² Ukubelenga Amalembo yapuutwamo takwali na kuba nge cibelesho fye. Takwalecitwa ku kwikusha fye ukufwaisha kwa bantu ukwa kwishiba. Lintu Mose abelengeele abena Israele “ibuuku lya cipingo” pe lungu ilyalolenkene no lupili lwa Sinai, acitile co pa kuti bengeshiba ifishingamo fyabo pa cinso ca kwa Lesa no kubomba pali fyene. Bushe bali no kucite co? Ukubelenga kwalefwaya ukwankulako. Abantu balishibe ico, kabili balifumishe shiwi, ukusoso kuti: “Conse ico Yehova asosele, twakulacita, no kumfwako.”—Ukufuma 24:7; linganyako Ukufuma 19:8; 24:3.

13. Lintu Yoshua abelengele ifitiipu fyali no kufuma mu kubulwe cumfwila, cinshi abantu bali no kucita, kabili cinshi cali e mifwaile?

¹³ Pa numa, lintu Yoshua abelengeele uluko amapaalo yalaiwe ne fitiipu nelyo ifilai, ukwankulako kwalefwaikwa. Pa numa ya cilai cimo cimo, ikambisho lyalipeelwe ilya kuti: “E lyo abantu bonse bakatile, Amene.” (Amalango 27:4-26) Muli fyo, ku cishinka cimo na cimo baleibilisha abene nga abalesuminishanya no kusenuka kwa kwa Yehova ukwa cilubo icalelumbulwa. We ca kucitika ca kwebekesha fintu cifwile cali lintu uluko lonse lwasumine mu ciunda ca kubuluma!

14. Mu nshiku sha kwa Nehemia, mulandu nshi ukubelenga kwa pa cintubwingi ukwa Malango kwabelele maka maka ukwa kunonsha?

¹⁴ Mu nshiku sha kwa Nehemia, lintu abantu bonse balongene mu Yerusalemu ku kumfwa Amalango, balimwene ukuti tababomfya mu kukumanina amakambisho ayalembelwemo. Pali kalya kashita babomfeshe apo pene cintu basambilile. Cinshi cafuminemo? “Insansa ikalamba nga nshi.” (Nehemia 8:13-17) Pa numa ya mulungu wa kubelenga Baibolo ukwa cila bushiku mu kati ka mutebeto, bailwike ukuti ifyacilapo fyalefwaikwa. Mu kubamo ipepo bapitulwike mu lyashi lya kale ilya fintu Yehova abombele na bantu bakwe ukufuma mu nshiku sha kwa Abrahamu no kuya ku ntanshi. Conse ici cabakuntile ukupango mulapo uwa kubomba mu kumfwana ne fifwaikwa fya Malango, ukutaluka ku kuupana na bena fyalo, no kupokelela ukukakililwako kwa kutungilila itempele no mulimo wa liko.—Nehemia, ifipandwa 8-10.

15. Ni shani fintu amakambisho ya pa Amalango 6:6-9 yalangisho kuti, mu kati ka ndupwa, ukusambilisha Icebo ca kwa Lesa takwali na kuba fye cibelesho?

¹⁵ Mu kupalako, mu kati ka lupwa, ukusambilisha Amalembo takwali na kuba cibelesho fye. Nga fintu cimwenwe kale, mu nshila ya mampalanya pa Amalango 6:6-9, abantu baebelwe ‘ukukaka Ifyebo fya kwa Lesa ku kube ciishibilo pa minwe yabo’—muli fyo ukulangilila ku ca kumwenako ne ncitilo ukuti balitemenwe inshila sha kwa Yehova. Kabili bali no kubika Icebo ca kwa Lesa nge ‘mpeneno pa kati ka menso yabo’—muli fyo ukusungilila mu cilolwa ifishinte ifyali mu Malembo no kufibomfya nga apa kushimpa ukupingulapo kwabo. (Linganyako imilandile yabomfiwa pa Ukufuma 13:9, 14-16.) Baali no ‘kufilemba na pa filu fya pa miinshi fya mayanda yabo, na mu mpongolo shabo’—muli fyo ukwishibisha amayanda yabo na mekalo yabo nge fifulo muntu Icebo ca kwa Lesa cacindikwe no kubomfiwa. Mu mashiwi yambi, ubumi bwabo bwali no kupeela ubushinino bwakumanina ukuti balitemenwe kabili balebomfya amafunde yalungama. Fintu ico cali no kuba ica bunonshi! Bushe Icebo ca kwa Lesa calipulamo muli iyo nshila mu bumi bwa cila bushiku ubwa ba mu ŋanda yesu? Ku ca bulanda, abaYuda basangwile conse ici ukuba fye cibelesho, ukufwala bafulakteria kwati fipuuta. Ukupepa kwabo kwalekele ukufuma ku mutima kabili kwalikeenwe na Yehova.—Esaya 29:13, 14; Mateo 15:7-9.

Ukushingamwa kwa abo Baba mu Bwangalishi

16. Mulandu nshi ukubelenga Amalembo ukwa lyonse kwabeleele ukwacindama kuli Yoshua?

¹⁶ Ukukuma ku kubelenga Amalembo, ukusakamana kwaibela kwatontelwe kuli abo baali bakangalila ba luko. Kuli Yoshua, Yehova atile: “[Angwo] kucita umwabela amalango yonse.” Ukukuma ku kufikilisha kulya kushingamwa, aebelwe ukuti “Uletontonkanyamo akasuba no bushiku, . . . pantu e lyo kuti walenge mibele yobe ukutunguluka, kabili kuti washuka.” (Yoshua 1:7, 8) Nga fintu caba kuli kangalila wa Bwina Kristu uuli onse ilelo, ukubelenga Amalembo lyonse ukwa kwa Yoshua kwali no kumwaafwa ukusunga mu muntontonkanya amafunde ya kulungatika yantu Yehova aali napeela ku bantu Bakwe. Yoshua na o akabile ukumfwikisha fintu Yehova abombele na babomfi Bakwe mu mibele yalekanalekana. Ilyo alebelenga ubulondoloshi bwa mifwaile ya kwa Lesa, cali icacindama kuli wene ukulatontonkanya pa lwa kushingamwa kwakwe kwine mu kulundana na ilya mifwaile.

17. (a) Pa kuti ishamfumu shinganonkelamo mu kubelenga Amalembo mu nshila Yehova alandiilemo, cinshi calekabilwa ukwendela pamo no kubelenga kwa shiko? (b) Mulandu nshi ukubelenga Baibolo ukwa lyonse no kwetetula fyabela ifyacindama kuli baeluda ba Bwina Kristu?

¹⁷ Yehova akambishe ukuti uuli onse uwabombele nge mfumu pa bantu Bakwe, pa kutendeka bumfumu bwakwe, aali no kuilembela ibuuku lya Malango, ukulyambula muli ilyo ilyali kuli bashimapepo. Lyene aali no ‘kulabelengamo inshiku shonse sha mweo wakwe.’ Ubuyo tabwali fye bwa kusungila ifyalimo ku mutwe. Ukucila, cali ni pa kuti ‘asambilile ukutiina Yehova Lesa wakwe’ no kuti ‘wituuma umutima wakwe pali bamunyina.’ (Amalango 17:18-20) Ici cafwaile ukuti ileetetula mu kushika pa cintu yalebelenga. Ishamfumu shimo mu kumonekesha shatontonkenye ukuti shali ishapamfiwa nga nshi ne milimo ya bwangalishi ica kuti tashali na kucite fyo, kabili uluko lonse lwaliculile pamo nge ca kufumamo ca mulekelesha wabo. Ulubali lwa baeluda mu cilonganino ca Bwina Kristu talwaba ngo lwa shamfumu nakalya. Nangula ni fyo, nga fintu cali ku mfumu, calikatama ukuti baeluda balebelenga no kwetetula pa Cebo ca kwa Lesa. Nga bacite fyo cikabaafwa ukusungilila imimwene yashikatala kuli abo abaseekeshiwa ku kusakamana kwabo. Na kabili cikabalenga ukufikilisha ukushingamwa kwabo nga bakasambilisha mu nshila iyo mu cine cine icindika Lesa no kukosha Abena Kristu banabo lwa ku mupashi.—Tito 1:9; linganyako Yohane 7:16-18; cilanyako 1 Timote 1:6, 7.

18. Ca kumwenapo nshi caimikwe no mutumwa Paulo cintu ukubelenga no kusambilila Baibolo ukwa lyonse kukatwaafwa ukupashanya?

¹⁸ Umutumwa Paulo, kangalila umo uwa mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo, alishibe Amalembo yapuutwamo bwino. Lintu alecitilo bunte ku bantu mu Tesalonika wa pa kale, aali na maka ya kupelulula na bene mu kufumamo cimo ukufuma mu Malembo no kubaafwa ukumfwikisha ubupilibulo. (Imilimo 17:1-4) Alefika pa mitima ya bakakutika ba bufumacumi. Muli fyo, abengi abamumfwile babele abasumina. (1 Abena Tesalonika 2:13) Pamo nge ca kufumamo muli programu obe uwa kubelenga no kusambilila Baibolo, bushe kuti waba na maka ya kupelulula mu kufumamo cimo ukufuma mu Malembo? Bushe icifulo cintu ukubelenga Baibolo kwakwata mu bumi bobe ne nshila ubelengelamo filalanga ukuti mu cine cine ulatesekesha fintu cipilibula kuli iwe ukukwata Icebo ca kwa Lesa? Mu cipande cikonkelepo, tuli no kulanguluka fintu icasuko cashininkishiwa cingapeelwa kuli ifi fipusho nangu ni kuli abo ukutantika kwabo kushibashilako inshita.

Ni Shani Fintu Wingasuka?

◻ Mulandu nshi abantu babela abaitemenwa ukubika mu busanso ubumi no buntungwa pa kuti bengabelenga Baibolo?

◻ Ni shani tunonshiwa pa kupituluka mu kupayanya ukwacitilwe kuli Israele wa pa kale ukwa kumfwa Icebo ca kwa Lesa?

◻ Cinshi tulingile ukucita na cintu tubelenga muli Baibolo?

◻ Mulandu nshi ukubelenga Baibolo no kwetetula maka maka fyabela ifyacindama kuli baeluda ba Bwina Kristu?

[Icikope pe bula 9]

Yehova aebele Yoshua ati: “Uletontonkanyamo akasuba no bushiku”