Ipeeleshe ku Kubelenga

“Ubike umutima pa kubelenga, ukucincisha, no kusambilisha, nkasuke njisa.”—1 TIMOTE 4:13.

1. Ni shani fintu twinganonkelamo mu kubelenga Baibolo?

YEHOVA LESA alipeela umutundu wa muntu ica bupe cishaiwamina ica kusambilila ukubelenga no kulemba. Na kabili alipayanya Icebo cakwe, Baibolo, pa kuti twingasambilishiwa bwino. (Esaya 30:20, 21) Mu mampalanya, amabula ya Baibolo yatulenga ‘ukwenda’ ne fikolwe fyaletiina Lesa pamo nga Abrahamu, Isaki, na Yakobo. Kuti ‘twamona’ abanakashi ba bukapepa pamo nga Sara, Rebeka, no mwina Moabu wa bucishinka Ruti. Ee, kabili kuti ‘twaumfwa’ Yesu Kristu uko alepeela Ilyashi lyakwe ilya pa Lupili. Kuti twaipakisha ubu ubuseko bonse na masambililo yashaiwamina ukufuma mu Malembo ya Mushilo nga ca kuti tuli bakabelenga basuma.

2. Cinshi cilangilila ukuti Yesu na batumwa bakwe balishibe ukubelenga bwino?

² Ukwabulo kutwishika, umuntu wapwililika Yesu Kristu aali ni kabelenga walamuka nga nshi, kabili mu kushininkisha alishibe Amalembo ya ciHebere bwino bwino. Lintu Kaseebanya amutunkile, kanshi, Yesu libili libili alelosha kuli yene no kusoso kuti, “Calembwa, aciti.” (Mateo 4:4, 7, 10) Pa kashita kamo mwi sunagoge lya ku Nasarete, abelengele iciputulwa ca busesemo bwa kwa Esaya pa cintubwingi no kulondolola ukuti bulya busesemo bwalelanda pa lwa wene. (Luka 4:16-21) Ni shani pa lwa batumwa ba kwa Yesu? Mu fyo balelemba, ilingi line baleambula Amalembo ya ciHebere. Nangu cingati bakateka ba ciYuda balemona Petro na Yohane nga bashasambilila kabili abantu yaweyawe pa mulandu wa kuti tabasambilile mu masukulu ya ciHebere aya masomo ya pa muulu, bakalata babo abapuutwamo kuli Lesa balashinina mu kulengama ukuti balishibe bwino ukubelenga no kulemba. (Imilimo 4:13) Lelo bushe ukulamuka kwa kubelenga mu cituntulu kwalicindama?

“Wa Nsansa Uubelenga”

3. Mulandu nshi cabela icacindama nga nshi ukubelenga Amalembo ne mpapulo sha Bwina Kristu?

³ Ukwishiba no kubomfya Amalembo mu kulungikwa kuti kwafumamo umweo wa muyayaya. (Yohane 17:3) Inte sha kwa Yehova kanshi balishiba ukuti caliba icakatama nga nshi ukubelenga no kusambilila Amalembo ya Mushilo ne mpapulo sha Bwina Kristu isho Lesa apayanya ukupitila mwi bumba lya musha wa cishinka kabili uwashilimuka ilyapangwa na Bena Kristu basubwa. (Mateo 24:45-47) Na kuba, pa kubomfya impapulo sha Watch Tower ishapekanishiwa mu kuibela, amakana ayengi balisambilishiwa ukubelenga na muli fyo ukunonka ukwishiba kupeelo mweo ukwa Cebo ca kwa Lesa.

4. (a) Mulandu nshi insansa shishilako pa kubelenga, ukusambilila, no kubomfya Icebo ca kwa Lesa? (b) Ukukuma ku kubelenga, cinshi cintu Paulo aebele Timote?

⁴ Ukubelenga, ukusambilila, no kubomfya Icebo ca kwa Lesa kulaletako insansa. Ici caba ni mu kuti tulateemuna no kucindika Lesa muli iyi nshila, ukupokelela amapaalo yakwe, no kusango buseko. Yehova afwaya ababomfi bakwe ukuba aba nsansa. E ico, akambishe bashimapepo ukubelengela abena Israele ba pa kale Amalango yakwe. (Amalango 31:9-12) Lintu Esra kalemba na bantu bambi babelengele Amalango ku bantu ababungene mu Yerusalemu, baliyalondolwele bwino bwino, kabili icafuminemo cali “kwanga kukalamba.” (Nehemia 8:6-8, 12) Umutumwa wa Bwina Kristu Paulo pa numa aebele kabomba munankwe Timote ukuti: “Ubike umutima pa kubelenga, ukucincisha, no kusambilisha, nkasuke njisa.” (1 Timote 4:13) Ubupilibulo bumbi bubelengwa ukuti: “Ipeeleshe ku kubelenga Amalembo pa cintubwingi.”—New International Version.

5. Ni shani fintu Ukusokolola 1:3 kusuntinkanya insansa ku kubelenga?

⁵ Icishinka ca kuti insansa shesu shashintilila pa kubelenga no kubomfya Icebo ca kwa Lesa calilengwo kumfwika pa Ukusokolola 1:3. Palya twaebwa ukuti: “Alishuka [“wa nsansa,” NW] uubelenga na ’bomfwa ifyebo fya kusesema uku, no kubake fyalembwamo; pantu inshita ili mupepi.” Ee, tulekabila ukubelenga no kumfwe fyebo fya kwa Lesa ifya busesemo mu Ukusokolola ukusanshako fye na Malembo yonse. Umuntu uwakwata insansa sha cine cine ni umo uo “mu malango ya kwa Yehova e mwabo kubekwa kwakwe, ne fili mu malango yakwe afitontonkanya akasuba no bushiku.” Cinshi cifumamo? “Conse ico acita cikalengwo kushuka.” (Ilumbo 1:1-3) Ni mu kuba ne milandu isuma, kanshi, ukuteyanya kwa kwa Yehova kutucincishisha umo umo ukubelenga no kusambilila Icebo cakwe pa lwesu, nge ndupwa, kabili pamo ne fibusa.

Uletontonkanya no Kwetetula

6. Cinshi cintu Yoshua akambishiwe ukubelenga, kabili ni shani fintu ici cabele ica kunonsha?

⁶ Ni shani fintu winganonkelamo apakalamba lintu ulebelenga Icebo ca kwa Lesa ne mpapulo sha Bwina Kristu? Mu kupalishako uli no kucisanga ukuba ica kunonsha ukucita icacitileko Yoshua, intungulushi yaletiina Lesa iya kwa Israele wa pa kale. Akambishiwe ukuti: “Ibuuku ili lya malango wileka lifume mu kanwa kobe pe, lelo uletontonkanyamo akasuba no bushiku, ukuti wangwe ukucita umwabela conse icalembwamo: pantu e lyo kuti walenge mibele yobe ukutunguluka, kabili kuti washuka.” (Yoshua 1:8) ‘Ukulatontonkanyamo’ kulepilibula ukulaisosha mu kapoopoo. Ici caba ca kwaafwa ukwibukisha, pantu cilenga ifyebo ukulambata mu muntontonkanya. Yoshua aali no kulabelenga mu Malango ya kwa Lesa “akasuba no bushiku,” nelyo lyonse. E lyeka fye aali no kutunguluka no kushuka mu kusunse fishingamo fyakwe ifyapeelwe na Lesa. Ukubelenga Icebo ca kwa Lesa lyonse muli ulya musango kuti kwakwaafwa mu nshila yapalako.

7. Mulandu nshi tushilingile ukuba nga abo balebutusha lintu tulebelenga Icebo ca kwa Lesa?

⁷ Wilaaba ngo o balebutusha lintu ulebelenga Icebo ca kwa Lesa. Nga ca kuti nutantika ukuti walapoosa iciputulwa cimo ica nshita ukubelenga Baibolo nelyo impapulo sha Bwina Kristu shimo, kuti cawama wateka fye umutima. Ici ukucilisha caliba icacindama lintu ulebelenga mu kuba no buyo bwa kwibukisha ifishinka fikalamba. Kabili lintu ulebelenga, uletontonkanya. Bebeta ifilelanda kalemba wa Baibolo. Ipushe we mwine auti, ‘Cishinka nshi cilipo? Cinshi cintu ningile ukucita ne fi fyebo?’

8. Mulandu nshi cabela ica kunonsha ukwetetula lintu tulebelenga Amalembo?

⁸ Mu muteekatima etetula lintu ulebelenga Amalembo ya Mushilo. Ici cili no kukwaafwa ukwibukisha amalyashi ya mu Baibolo no kubomfya ifishinte fya mu Malembo. Ukwetetula pa Cebo ca kwa Lesa no kupampamika ifishinka mu muntontonkanya obe fili no kukulenga ukulanda ukufuma pa nshi ya mutima, ukwasuka bwino bwino uuleipusha mu kufumaluka mu cifulo ca kulanda icintu cimo ico pa numa wingesalanguluka. Ipinda lyapuutwamo kuli Lesa lisoso kuti: “Umutima wa mulungami welenganye ca kwasuka.”—Amapinda 15:28.

Suntinkanya Ifishinka Fipya ku fyo Waishiba Kale

9, 10. Ni shani fintu ukubelenga kobe ukwa Baibolo kwingakushiwako pa kusuntinkanya ifishinka fya mu Malembo ifipya ku fintu waishiba kale?

⁹ Abena Kristu abengi balasumina ukuti pa nshita imo baishibe fye ifinono pa lwa kwa Lesa, Icebo cakwe, ne mifwaile yakwe. Nangu cibe fyo, pali lelo aba batumikishi ba Bwina Kristu, ukutendekela fye ku bubumbo no kubembuka kwa muntu, kuti balondolola imifwaile ye lambo lya kwa Kristu, kuti balondolola ubonaushi bwa ino micitile ibifi iya fintu, kabili kuti balanga ifyo umutundu wa muntu uwa cumfwila ukapaalwa mu kuba no mweo wa muyayaya pe sonde lya paradise. Ici calicitikako maka maka pa mulandu wa kuti aba babomfi ba kwa Yehova balinonka “ukwishiba Lesa” ukupitila mu kusambilila Baibolo ne mpapulo sha Bwina Kristu. (Amapinda 2:1-5) Panono panono balisuntinkanya ifishinka filesambililwa ifipya ku fyo baumfwikisha kale.

¹⁰ Ukusuntinkanya ifishinka fipya ifya mu Malembo ku fyo waishiba kale kwaliba ukwa kunonsha kabili ukwa kulambula. (Esaya 48:17) Lintu amafunde ya mu Baibolo, ifishinte, nelyo fye imfundo shimo ishapikana fyalondololwa, suntinkanya fyene ku fyo waishiba kale. Kakanya ifyo fyebo pamo na fintu wasambilila pa lwa “cipasho ca fyebo fituntulu.” (2 Timote 1:13) Fwailishako ifyebo ifingakwaafwa ukukosha ukwampana kobe na Lesa, ukuwamyako ubuntu bobe ubwa Bwina Kristu, nelyo ukukwaafwa ukwebako bambi icine ca Baibolo.

11. Cinshi pambi wingacita lintu ulebelenga pa lwa cintu cimo ico Baibolo isosa pa lwa myendele? Langilila.

¹¹ Lintu ulebelenga icintu cimo ico Baibolo isosa pa lwa myendele, esha ukumona ifishinte fibimbilwemo. Etetula pali fyene, kabili pingulapo pa co wingacita nga walolenkana ne capalako. Umwana wa kwa Yakobo uwe shina lya Yosefe mu kutwalilila akeene ukuibimba muli bucisenene bwa bwamba na muka Potifari, ukwipusha ukuti: “Nga kanshi ningacita shani ububi ubu bukulu, no kubembukila Lesa?” (Ukutendeka 39:7-9) Muli ici calembwa ca kufika pa mutima, usangamo icishinte icapulamo ica kuti bucisenene bwa kwampana kwa bwamba bwaba lubembu kuli Lesa. Ku mutwe fye kuti wasuntinkanya ici cishinte ku mashiwi yambi aya mu Cebo ca kwa Lesa, kabili kuti wamwenamo pa kwibukisha cene lintu watunkwa ukuibimba mu ncitilo yalubana iya musango yo.—1 Abena Korinti 6:9-11.

Elenganya Ifya Kucitika fya mu Malembo

12. Mulandu nshi uwa kwelenganishisha ifya kucitika ilyo ulebelenga pa lwa fyene?

¹² Pa kuti ifishinka fingalambatikwa mu muntontonkanya obe ilyo ulebelenga, elenganya icilecitika. Mu muntontonkanya mona icifulo, amayanda, abantu. Umfwa amashiwi yabo. Nunsha umukate uko ulefumbikwa mu ca kufumbikilamo. Cita kwati na iwe e ko uli. Lyene ukubelenga kobe kuli no kuba icintu ca kufika pa mutima, apantu kuti wamona umusumba wa pa kale, ukunina ulupili lwasansama, ukusunguka pa fipapwa fya bubumbo, nelyo ukubishanya na baume na banakashi ba citetekelo cikalamba.

13. Ni mu nshila nshi wingalondolwelamo icalembwa pa Abapingushi 7:19-22?

¹³ Tutile ulebelenga Abapingushi 7:19-22. Elenganya icilecitika. Umupingushi Gideone na baume ba bulwi 300 baiminina mu fifulo fyabo ku nse ya nkambi ya bena Midiani. Cili mupepi na 22:00 hrs, ukutendeka kwa “bulinde bwa pa kati.” Abalinshi ba bena Midiani e lyo fye batendeka umulimo, kabili mu nkambi ya balwani ba kwa Israele abasendeme mwafiita na fititi. Moneni! Gideone na baume bakwe nabaipangasha ne ntandala. Mu maboko yabo aya ku kuso nabakwata imitondo ya menshi umubikilwe ifyenge. Mu kupumikisha, amabumba yatatu limo na limo ilikwete abantu 100 yalishe ntandala, ukutobaula imitondo, ukusansula ifyenge mu muulu, no kupunda ukuti: “Ulupanga lwa kwa Yehova no lwa kwa Gideone.” Walolesha mu nkambi. Iye, abena Midiani bafulumuka no kutendeka ukupunda! Ilyo abaume 300 batwalilila ukulishe ntandala shabo, Lesa asunkila ulupanga lwa bena Midiani umuntu onse mu munankwe. Midiani apatikishiwa ukufulumuka, kabili Yehova alenga Israele ukucimfya.

Ukusambilila Amasambililo Yakatama

14. Ni shani fintu Abapingushi icipandwa 9 bengabomfiwa ku kusambilisha umwana ukukabila kwa kuicefya?

¹⁴ Kuti twasambilila amasambililo ayengi ukupitila mu kubelenga Icebo ca kwa Lesa. Ku ca kumwenako, napamo ulefwaya ukulenga abana bobe ukuba abaicefya. Kwena, cilingile ukuba icayanguka ukwelenganya no kumfwikisha bwino icasoselwe mu busesemo bwa kwa Yotamu, umwana mwaume wa kwa Gideone. Tampila ukubelenga pa Abapingushi 9:8. “Akale,” e fyasosele Yotamu, “imiti yaile ku kusube mfumu.” Umuolife, umukunyu, no mwangashi fyalikeene ukuteka. Lelo kalanangwa uwa pa nshi fye ena aali uwa nsansa ukuba kateka. Pa numa ya kubelengela abana bobe ubu bulondoloshi mu kupongomoka, kuti pambi walondolola ukuti ifilimwa fyakatama fyaleimininako abakankaala abashalefwaya ukuba imfumu pa bena Israele banabo. Kalanangwa uyo alebomfiwa fye nge nkuni, aiminineko ubufumu bwa kwa Abimeleki wa cilumba, inkomi iyalefwaya ukutekela bambi ku munga we fwafwa lelo alipaiwe mu kufikilishiwa kwa busesemo bwa kwa Yotamu. (Abapingushi, icipandwa 9) Mwana nshi wingatemwa ukuba nga kalanangwa ilyo akula?

15. Ni shani fintu ubucindami bwa bucishinka bwakomailwapo mwi buuku lya kwa Ruti?

¹⁵ Ubucindami bwa bucishinka bwalilondololwa mu kulengama mwi buuku lya Baibolo ilya Ruti. Tutile aba mu lupwa lobe balelekanina pa kubelenga bulya bulondoloshi mu kupongomoka no kwesha ukumfwikisha icilesoswa. Kuti wamona uko Ruti umwina Moabu ali pa bulendo bwa kuya ku Betlehemu na nafyala uwafwilwa, Naomi, kabili waumfwa uko Ruti atila: “Abantu benu e bantu bandi, na Lesa wenu e Lesa wandi.” (Ruti 1:16) Ruti wapikintika amonwa alesota luto numa ukukonka abaleseepa mwi bala lya kwa Boasi. Waumfwa uko Boasi amutasha, ukusoso kuti: “Bonse abengilila mu mpongolo ya bantu bandi baishibo kuti uli mwanakashi wa cishinka.” (Ruti 3:11) Mu kwangufyanya, Boasi aupa Ruti. Mu kumfwana ne mitantikile ya cupo ca kupyana bukwe, Ruti afyalila “Naomi” umwana mwaume ukupitila muli Boasi. Ruti asanguka nacikolwe wa kwa Davidi kabili mu kupelako uwa kwa Yesu Kristu. Muli fyo apokelele ‘icilambu icituntulu.’ Mu kulundapo, abalebelenga ubulondoloshi bwa mu Malembo balasambilila isambililo ili ilituntulu: Ba uwa bucishinka kuli Yehova, na muli fyo ukapaalwa mu kufumba.—Ruti 2:12; 4:17-22; Amapinda 10:22; Mateo 1:1, 5, 6.

16. Bwesho nshi buntu abaHebere batatu bapitilemo, kabili ni shani fintu ubu bulondoloshi bwingatwaafwa?

¹⁶ Ubulondoloshi bwa baHebere bainikwe Shadraki, Meshaki, na Abednego kuti bwatwaafwa ukuba aba busumino kuli Lesa mu mibele ya kwesha. Elenganya ica kucitika ilyo Daniele icipandwa 3 cilebelengwa mu kupongomoka. Icimpashanya cishaikulila ica golde nacilulubala mu nika ya Dura, umo intungulushi sha ku Babele shilongene. Ilyo ifya malimba fyalila, bawa pa nshi no kupepa icimpashanya ico Imfumu Nebukadnesari emike. E kutila, bonse bapepako ukufumyako fye Shadraki, Meshaki, na Abednego. Mu kubamo umucinshi, lelo mu kushangila, baeba imfumu ukuti tabali no kubombela imilungu ya iko no kupepa icimpashanya ca golde. Aba abaHebere bacaice bapooswa mwi lungu lyakafiwa kuli kapeleko. Lelo cinshi cacitika? Pa kuceba mu kati, imfumu yamona abaume bane aba mapiki, no kumoneka kwa umo uwa bene “kwapalo mwana mwaume wa milungu.” (Daniele 3:25) AbaHebere batatu bafumishiwa mwi lungu, kabili Nebukadnesari acindika Lesa wabo. Caciba ica kulambula ukwelenganya ubu bulondoloshi. Kabili mwandi lisambililo lintu ubu bulondoloshi bupayanya ukukuma ku busumino kuli Yehova pe samba lya bwesho!

Nonkelenimo mu Kubelenga Baibolo ngo Lupwa

17. Mu kwipifya lumbulako fimo ifya fintu fya kunonsha ifyo ulupwa lobe lwingasambilila pa kubelengela Baibolo capamo.

¹⁷ Ulupwa lwenu kuti lwanonkelamo nga nshi nga ca kuti lyonse mulepoosako inshita imo ku kubelengela Baibolo capamo. Ukufuma fye ku Ukutendeka, kuti mwamona ububumbo no kupenenga mu mushi wa muntu uwa pa kutendeka uwa Paradise. Kuti mwakumanyako ifyalekumanya ifikolwe fya busumino ne ndupwa shabo no kukonka abena Israele ilyo baleabuka Bemba Wakashika pa mushili apauma. Kuti mwamona kalume munono kacema Davidi uko acimfya umuPelishiti icipokapoka Galyati. Ulupwa lwenu kuti lwamona ubukuule bwe tempele lya kwa Yehova mu Yerusalemu, kuti lwamona ukonaulwa kwa liko ku milalo ya Babele, kabili kuti bamona ukukuulwa cipya cipya kwa liko pe samba lya kwa Kateka Serubabele. Capamo na bakacema baicefya mupepi na Betlehemu, kuti mwaumfwa ukubilisha kwa bumalaika ukwa kufyalwa kwa kwa Yesu. Kuti mwasanga ifyebo pa lwa lubatisho lwakwe no butumikishi bwakwe, kuti mwamumona uko alepeela ubumi bwakwe ubwa buntunse nge cilubula, kabili na imwe kuti mwayumfwa aba buseko ilyo abuuka. Mu kukonkapo, kuti mwaima ubulendo capamo no mutumwa Paulo no kumona uko ifilonganino fileimikwa ilyo ubuKristu buleanana. Lyene, mwi buuku lya Ukusokolola, ulupwa lwenu kuti lwaipakisha icimonwa cabembela ica mutumwa Yohane pa lwa nshita ya ku ntanshi, ukusanshako Ukuteka kwa Myaka Ikana Limo ukwa kwa Kristu.

18, 19. Mitubululo nshi yapeelwa ukukuma ku kubelenga Baibolo ngo lupwa?

¹⁸ Nga ca kuti mulebelenga Baibolo mu kupongomoka ngo lupwa, belengeni mu kumfwika kabili mu kucincimuka. Pa kubelenga ifiputulwa fimo ifya Malembo, umo uwa mu lupwa—maka maka wishi—kuti abelenga amashiwi ya bukashimika. Bambi mu lupwa lwenu kuti balebelenga imbali sha bantu ba mu Baibolo, ukubelenga imbali shenu mu kuba no kucincimuka kwalinganako.

¹⁹ Ilyo mulebelenga Baibolo ngo lupwa, ukulamuka kwenu ukwa kubelenga kuti kwawaminako. Cimoneka fye no kuti, ukwishiba Lesa kulengilishiwako, kabili ici kuti camupalamika kuli wene. Asafi aimbile ukuti: “Lelo ine, ukupalama kuli Lesa e cawama kuli ine; nacita Shikulu Yehova ukube cubo candi, ku kuleka nondolole imilimo yenu yonse.” (Ilumbo 73:28) Ici cili no kwaafwa ulupwa lwenu ukupala Mose, ‘uwakoselele ngo umone Mfumu iishimoneka,’ e kutila, Yehova Lesa.—AbaHebere 11:27.

Ukubelenga no Butumikishi bwa Bwina Kristu

20, 21. Ni shani fintu umulimo wesu uwa kushimikila waampana no kulamuka kwa kubelenga?

²⁰ Ukufwaisha kwesu ukwa kupepe “Mfumu iishimoneka” kulingile ukutusesha ukubombela pa kuba bakabelenga basuma. Ukulamuka kwa kubelenga bwino kulatwaafwa ukucitilo bunte ukufuma mu Cebo ca kwa Lesa. Mu cine cine kulatwaafwa ukutwalilila umulimo wa kushimikila Ubufumu uyo Yesu apeele abakonshi bakwe ukucita lintu atile: “Kabiyeni, kalengeni aba nko shonse ukuba abasambi, mulebabatishisha mwi shina lya kwa Tata ne lya Mwana ne lya Mupashi wa mushilo: mulebasambilisha ukubaka fyonse ifyo namwebele.” (Mateo 28:19, 20; Imilimo 1:8) Ukucitilo bunte e mulimo ukalamba uo abantu ba kwa Yehova babomba, kabili ukubelenga bwino kulatwaafwa ukubomba wene mu kufishapo.

²¹ Ukubombesha kulakabilwa pa kuba kabelenga musuma na kasambilisha walamuka uwa Cebo ca kwa Lesa. (Abena Efese 6:17) E co, ‘cincilo kuipeela kuli Lesa ngo wasuminishiwa, uulungiko kusose cebo ca Cine.’ (2 Timote 2:15) Ingilishako ukwishiba icine ca mu Malembo ico wakwata no kulamuka kobe nge Nte ya kwa Yehova pa kuipeelesha ku kubelenga.

Finshi Fili E Fyasuko Fyobe?

◻ Ni mu nshila nshi muntu insansa shashintilila pa kubelenga Icebo ca kwa Lesa?

◻ Mulandu nshi uwa kwetetwila pa co ubelenga mu Baibolo?

◻ Mulandu nshi uwa kusuntinkanishisha no kwelenganya lintu ulebelenga Amalembo?

◻ Masambililo nshi twingasambilila mu kubelenga Baibolo?

◻ Mulandu nshi uwa kubelengela Baibolo mu kupongomoka ngo lupwa, kabili kulundana nshi kwabapo pa kati ka kubelenga Baibolo no butumikishi bwa Bwina Kristu?

[Ifikope pe bula 13]

Lintu mulebelenga Baibolo ngo lupwa, elenganyeni ifya kucitika no kwetetula pa bucindami bwa fiko