Ababelenga Ino Magazini Balepusha Ukuti
Bushe Inte sha kwa Yehova Balakonka Ifyaba mu Cipangano ca Kale?
Inte sha kwa Yehova baishiba ukuti Baibolo Cebo ca kwa Lesa kabili balakonka ifyaba mu Cipangano ca Kale ne fyaba mu Cipangano Cipya e lyo baishiba ukuti fyonse fibili fyalicindama. Lelo batemwa ukubomfya amashiwi ya kuti “Amalembo ya ciHebere” na “Amalembo ya ciGriki,” pantu e ndimi aya malembo yalembelwemo pa kubalilapo fye.
Nomba kwaliba bamo abatila Bena Kristu lelo abashifwaya ukukonka ifyaba mu Cipangano ca Kale. Batila ici Cipangano calanda pali Lesa uwali umukali sana uwalesuminisha inkondo, ukwipaya abantu, ne mibele imbi iyapusana sana na Lesa uo Icipangano Cipya cilandapo pantu ena alitemwa abantu kabili aba ne mibele isuma. E lyo balanda no kuti apo Icipangano ca Kale cilanda sana pa mipepele ya baYuda, Abena Kristu kanshi tabafwile ukucibikako amano. Nomba nga mwatontonkanya pe funde lya kwa Lesa ilyaba pa Amalango 12:32 ilitila mwikalundako nangu ukufumyako ku mashiwi yakwe, bushe kuti mwatila iyi e milandu ingalenga umuntu ukukanakonka ifyaba mu ciputulwa cakulisha muli Baibolo yonse?
Inshita imo mu ma 50 C.E. ilyo umutumwa Paulo atandalile abena Tesalonika, ku Grisi, “alelondolola no kubapeela ubushininkisho bwa mu malembo ukuti Kristu ali no kucula no kwima ku bafwa.” (Imilimo 17:1-3) Bamo abalekutika kuli Paulo baishileba Abena Kristu, kabili Paulo wine inshita imbi alibatashishe ilyo atile: “Pantu ilyo mwatetekele icebo ca kwa Lesa, ico mwaumfwile kuli ifwe, tamwacitetekele ukuti cebo ca bantu, lelo mwatetekele ukuti cebo ca kwa Lesa, kabili ca cine cebo ca kwa Lesa.” (1 Abena Tesalonika 2:13) Pa mabuuku yonse 27 ayaba mu Malembo ya Bena Kristu aya ciGriki, kwati ibuuku lya kwa Mateo e lyaliko fye pa ilya nshita Paulo atandalile abena Tesalonika. Kanshi “Amalembo” Paulo alebomfya pa kulondolola no kubapeela “ubushininkisho,” ukwabula no kutwishika yali Malembo ya ciHebere.
Na kuba, abalembele Amalembo ya Bena Kristu aya ciGriki mu kulungatika fye balandile pa Malembo ya ciHebere napamo 320, e lyo kwaba na Malembo na yambi ayengi sana ayo balandapo fye patali patali. Ninshi bacitiile ifyo? “Pantu fyonse ifyalembelwe kale fyalembelwe ku kutufunda, pa kuti mu kushipikisha kwesu na mu cisansamushi ca mu Malembo tube ne subilo.” (Abena Roma 15:4) Ici cishinka citulanga ukuti bonse abakonka fyonse ifyaba muli Baibolo balasangamo ubusuma ubwingi icine cine.
Amalembo ya Bena Kristu aya ciGriki, ayatuntuka ku Malembo ya ciHebere, yalikatana bwino sana kabili yalilenga ubufwayo bwa kwa Lesa ubwaba mu Cebo cakwe ukwishibikwa panono panono. Amalembo ya ciGriki tayalenga Amalembo ya ciHebere ukusuulwa. Nangu fye ni Herbert H. Farmer uusambilisha ifya mapepo pe sukulu lya Cambridge University, alandile ukutila Amabuuku yalanda pali Yesu “te kuti tuyomfwikishe bwino bwino kano twatala twaishiba ilyashi lya kale lyonse lya bantu Lesa apangene nabo icipangano, ilyaba mu Cipangano ca Kale.”
Tatufwile ukwalula ifyaba mu Cebo ca kwa Lesa iyo. Lelo, “inshila ya balungami yaba ngo lubuuto lwa lucelo uluya lulebuutilako fye ukufikila akasuba kabalika.” (Amapinda 4:18) Ifi Lesa alundileko Amalembo ya Bena Kristu aya ciGriki ku Malembo ya ciHebere, Lesa alelenga ulubuuto ukulaya lulebalika, e kutila ukulalondolola panono panono ifyo ali no kucita pa kuti abantu beshibe bwino bwino ubufwayo bwakwe ukwabula no kusuusha Amalembo ya ciHebere. Amalembo yonse yaba ‘cebo ca kwa Yehova icaikalilila pe.’—1 Petro 1:24, 25.