Barnaba—“Umwana wa Cisansamushi”
NI LILALI cibusa wenu alekeleshe ukumusansamushako? Bushe kuti mwaibukisha lintu mwalekeleshe ukusansamushako umuntu umbi? Mu nshita mu nshita, ifwe bonse tulakabila ukukoseleshiwa, kabili fintu tuba aba kutasha kuli abo abatusansamushako mu kutemwa! Ukusansamusha cipilibula ukulubulako inshita iya kukutika, ukumfwikisha, no kwafwilisha. Bushe mwaliba abaiteyanya ukucite fyo?
Barnaba ni umo uwalangishe ica kumwenako cisuma ica kuitemenwa kwa musango yo, “ali muntu musuma kabili uwaisulamo Umupashi wa mushilo ne citetekelo.” (Imilimo 11:24) Mulandu nshi cingasoselwa ifyo pa lwa kwa Barnaba? Cinshi acitile pa kuti alumbilishiwe muli uyu musango?
Kaafwa uwa Bukapekape
Ishina lyakwe ilya cine cine aali ni Yosefe, lelo abatumwa bamwinike ishina lya Barnaba ilyalelondolola bwino imibele yakwe—ilyalola mu kuti “Umwana wa Cisansamushi.”a (Imilimo 4:36) E lintu fye icilonganino ca Bwina Kristu capangilwe. Bamo batunga ukuti mu kubangilila Barnaba aali ni umo uwa basambi ba kwa Yesu. (Luka 10:1, 2) Nampo nga e fyo cali nelyo iyo, uyu mwaume alibombele bwino sana.
Pa numa fye ya Pentekoste 33 C.E., Barnaba, uwali mwina Lebi uwafyalilwe ku Kupro, mu kuitemenwa alishitishe impanga yakwe no kutuula indalama ku batumwa. Mulandu nshi acitile fyo? Ubulondoloshi ubwalembwa mu Imilimo butwebo kuti pali iyo nshita indalama ishalesangulwa na Bena Kristu mu Yerusalemu, “shayakanishiwe kuli onse ifyo alekabila.” Barnaba, mu kushininkisha alimwene ukuti kwali ukukabila, e ico mu cikuuku alibombelepo. (Imilimo 4:34-37) Pambi aali uwa fyuma, lelo tashimbile ukupeela ifikwatwa fyakwe kabili tashimbile ukuipeela ku kulundulula umulimo wa Bufumu.b Uwasoma F. F. Bruce, alando kuti: “Konse uko Barnaba alesanga abantu nelyo imibele ifyalekabila ukukoselesha, alekoselesha ukufika apapeleele amaka yakwe.” Ifi e fintu Barnaba abombele mu lubali lwa bubili ulwa mibombele yakwe.
Mupepi na 36 C.E., Sauli uwa ku Tarsi (uwaishilebo mutumwa Paulo), uyo pali iyo nshita asangwike Umwina Kristu, alefwaya ukumonana ne cilonganino ca mu Yerusalemu, “lelo bonse balamutiina, pa kukanatetekelo kuti musambi.” Ni shani fintu ali no kushinina icilonganino ukuti alipilibwike mu kufumaluka no kuti takwete ipange lya kupakase cilonganino na kabili? “Barnaba alimubuulile, amutwele ku batumwa.”—Imilimo 9:26, 27; Abena Galatia 1:13, 18, 19.
Icalengele ukuti Barnaba acetekele Sauli tacalumbulwa. Nangu cibe fyo, pa kukutika kuli Sauli no kumwaafwa ukufuma mu kupelelwa, “Umwana wa Cisansamushi” abombele umwalole shina lyakwe. Nangu cingati Sauli lyene alibwelele ku mwabo ku Tarsi, aba baume babili balibikene bucibusa ubwakosa. Mu myaka iyali no kukonkapo, bucibusa bwabo bwali no kuletako ubusuma.—Imilimo 9:30.
Mu Antioke
Mupepi na 45 C.E., ilyashi ilya kwaluka kukalamba mu Antioke wa ku Suria lyaumfwikike mu Yerusalemu—ilya kuti abena Hela aba muli ulya musumba balitetekele. Icilonganino catumineko Barnaba ukuyashininkisha no kuteyanya umulimo kulya. Kulya kupingulapo kuntu bacitile kwali ukusuma nga nshi. Luka alando kuti: “Wene pa kufikako no kumono kusenamina kwa kwa Lesa, alisekelele, no kukonkomesha bonse ukwikalilila muli Shikulu ku kupanga kwa mutima (ico ali muntu musuma kabili uwaisulamo Umupashi wa mushilo ne citetekelo). Ne bumba likalamba lya bantu lyalundilweko kuli Shikulu.”—Imilimo 11:22-24.
Te ifyo fyeka acitile. Ukulingana no wasoma Giuseppe Ricciotti, “Barnaba ali muntu uwacincila, kabili alitesekeshe ubucindami bwa kuteyanya bwino umulimo pa kuti ukulobolola kushaikulila kwingabako pa numa ya kubalula kwa musango yo. E ico, bakalobolola balekabilwa nga nshi.” Apantu Barnaba aali umwina Kupro, afwile alibeleshenye na Bena Fyalo. Nalimo ayumfwile ukuba uwafikapo ukushimikila ku basenshi. Nalyo line ali uwaiteyanya ukubimbamo bambi muli uyu mulimo wa kucincimusha kabili uwa kukoselesha.
Barnaba aibukishe Sauli. Mu kumonekesha, Barnaba alishibe ulwa busesemo ubwasokolwelwe kuli Anania pa nshita ya kupilibuka kwa kwa Sauli, ubwa kuti uwali kale kapakasa ali ‘cipe icasalwa ica kutwale shina lya kwa Yesu pa menso ya Bena fyalo.’ (Imilimo 9:15) E co kanshi Barnaba aile ku Tarsi—ulwendo lwa makilomita 200—ukuyafwaya Sauli. Pa mwaka uutuntulu, aba babili babombele capamo nge fibusa, kabili “ni mu Antioke” pali iyo nshita “e mo abasambi babalilepo ukwitwa Abena Kristu.”—Imilimo 11:25, 26.
Ilyo Klaudi ali ni kateka, icipowe cikalamba caliponene mu ncende ishingi isha mu Buteko bwa ciRoma. Ukulingana na Josephus, kalemba wa lyashi lya kale ilya ciYuda, mu Yerusalemu “abantu abengi balifwile pa mulandu wa kubulisha ifyalekabilwa ku kushita ifilyo.” E ico abasambi mu Antioke “bapangile, umuntu no muntu ifyo acibondola, ukutume ca kukumbusuka ku ba bwananyina abaikele mu Yudea. Kabili bacitile ico cine, no kucitumina mu minwe ya kwa Barnaba na Sauli ku bakalamba.” Pa numa ya kubomba ulya mulimo, aba babili balibwelele ku Antioke pamo na Yohane Marko, uko bapendelwe pali bakasesema na bakasambilisha aba mu cilonganino.—Imilimo 11:29, 30; 12:25; 13:1.
Umulimo Uwaibela uwa Bumishonari
Lyene kwacitike icinjelengwe. “Kabili bene pa kupyunga kuli Shikulu no kuleko kulya, Umupashi wa mushilo watile, Mpaatwileniko Barnaba na Sauli ku kubombo mulimo uyo nabetila.” Citontonkanyeni! Umupashi wa kwa Yehova wakambishe ukuti aba babili bapeelwe umulimo uwaibela. “E ico bena, pa kutumwa ku Mupashi wa mushilo, batentemukile ku Selukia; na pa kufumako baile mu bwato ku Kupro.” Mu kulungika Barnaba na o wine kuti aitwa umutumwa, nelyo uwatuminwe.—Imilimo 13:2, 4; 14:14.
Pa numa ya kupita mu Kupro no kusangula Sergi Pauli, uwali kateka wa ciRoma pa cishi, balikonkenyepo ukuya ku Perga, mu lulamba ku kapinda ka ku kulyo aka Asia Minor, uko Yohane Marko abashile no kubwelela ku Yerusalemu. (Imilimo 13:13) Cilemoneka kwati ukufika pali iyi nshita Barnaba e waletungulula, napamo ni co abeeleshe umulimo ukucila umubiye. Ukufuma pali iyi nshita no kuya ku ntanshi, Sauli (uyo nomba aleitwa Paulo) e watendeke ukutungulula. (Linganyeniko Imilimo 13:7, 13, 16; 15:2.) Bushe uku kwaluka kwalikalifye Barnaba? Iyo, pamo ngo Mwina Kristu uwakosoka mu kuicefya alilwike ukuti Yehova alebomfya cibusa wakwe mu nshila iya maka. Ukupitila muli aba babili, Yehova alefwaya abantu mu fifulo na fimbi ukumfwako imbila nsuma.
Na kuba, ilyo aba babili baali tabalatamfiwa mu Antioke uwa ku Pisidia, incende yonse yalyumfwileko icebo ca kwa Lesa kuli Paulo na Barnaba, kabili abantu bafulilako balipokelele ubukombe. (Imilimo 13:43, 48-52) Mu Ikonia, “ibumba likalamba lya baYuda na bena Hela lyalitetekele.” Ici calengele ukuti Paulo na Barnaba bakokoleko kulya, ‘ukusosela muli Shikulu no kushipa, uwalengele ifishibilo ne fipesha amano ukucitwa mu minwe yabo.’ Pa kumfwa ukuti kwali ipange lya kubapoola amabwe, aba babili mano mano balifulumwike no kutwalilila umulimo wabo mu Lukaonia, Lustra na Derbe. Te mulandu na masanso bakumenye mu Lustra, bonse babili Barnaba na Paulo balitwalilile ‘ukukoseleshe mitima ya basambi, balebakonkomesha ukwikalilila mu citetekelo, no kubebo kuti tuli no kwingilila mu bufumu bwa kwa Lesa mu bucushi ubwingi.’—Imilimo 14:1-7, 19-22.
Aba bakashimikila bacincila tabatiinishiwe nakalya. Mu kupusanako, balibwelele ku kukuulilila Abena Kristu abapya mu fifulo umo kale kale bakumenye ukukaanya kwakaluka, nalimo no kwafwilisha abaume abafikapo ukutungulula ifilonganino ifipya.
Umulandu wa Kusembululwa
Mupepi ne myaka 16 pa numa ya Pentekoste 33 C.E., Barnaba alisangilweko ku ca kucitika cikalamba pa lwa mulandu wa kusembululwa. “Bamo aba ku Yudea batentemukileko [ku Antioke wa ku Suria] balasambilisha aba bwananyina, abati, Tamwakapusuke iyo, kano mwasembululwa umwalolo lutambi lwa kwa Mose.” Barnaba na Paulo baali ababeelesha, balishibe ukuti te fyo cali no kuba, kabili balikeene ukusambilisha kwa musango yo. Mu cifulo ca kubomfya amaka yabo, balimwene ukuti ici cipusho calekabila ukuputulwa mu nshila iyali no kuleto busuma ku ba bwananyina bonse. E co kanshi batwele cilya cipusho kwi bumba litungulula ku Yerusalemu, uko ifyebo fyabo fyaafwilishe ukuputula ulya umulandu. E ico Paulo na Barnaba, abalondololwa nga “batemwikwa . . . abaipoosele ku mfwa pa mulandu we shina lya kwa Shikulu Yesu Kristu,” bali pali abo abatuminwe ukuyashimika icasuko kuli bamunyina ku Antioke. Lintu babelengele kalata uwafumine kwi bumba litungulula no kulanda amalyashi, icilonganino ‘calisekelele pa cisansamushi icaletelwe’ kabili ‘calikoshiwe.’—Imilimo 15:1, 2, 4, 25,-32.
“Akafiisha Mutima”
Pa numa ya kumfwa ifisuma ifyo Barnaba acitile, kuti twayumfwa ukuti nalimo tatwingafikapo ukupashanye ca kumwenako cakwe. Nalyo line, “Umwana wa Cisansamushi” ukupala ifwe bonse aali muntu ushapwililika. Ilintu baleteyanya ulwendo lwa bumishonari ulwa bubili ulwa kutandalila ifilonganino, Barnaba na Paulo balipusene. Barnaba alefwaya ukusenda umufyala wakwe Yohane Marko, lelo Paulo alikeene, apantu Yohane Marko alibashile pa lwendo lwa bumishonari ulwa kubalilapo. Kwaponene “akafiisha mutima, e pa kulekana, na Barnaba wena asendele Marko no kuya mu bwato ku Kupro,” lelo ‘Paulo asalile Sila no kuya’ ku ntunga imbi.—Imilimo 15:36-40.
Mwandi cali ica bulanda! Nangu cibe fyo, icacitike citucinkulako icintu na cimbi pa lwa mibele ya kwa Barnaba. Umo uwasoma asoso kuti: “Barnaba akulatashiwa pa kuti ali uwaiteyanya ukweshako Marko na kabili e lyo no kumucetekela umuku wa cibili.” Pamo nga fintu ulya kalemba atubulula, napamo “Pa kuba uwacetekelwa kuli Barnaba, Marko alibukulwile ukuicetekela kwakwe no kulengwa ukukakililwako cipya cipya.” Mu kupita kwa nshita, ukucetekela uko Barnaba akwatile Marko kwalitashiwe apakalamba, pantu inshita yalifikile lintu na Paulo wine asumine ukuti Marko ali ni kabomba musuma uwa mulimo wa Bwina Kristu.—2 Timote 4:11; linganyeniko Abena Kolose 4:10.
Ica kumwenako ca kwa Barnaba kuti catucincisha ukulubulako inshita iya kukutika, ukumfwikisha, no kukoselesha abakungumana no kubaafwa mu nshila isuma lintu twamona ukukabila. Ilyashi lya kuitemenwa kwakwe ukwa kubombela bamunyina mu kunakilila no kushipa, ukubikako fye ne fisuma ifyafuminemo muli ici, lyaba ilya kukoselesha mu line lyeka. Mwandi lipaalo ukukwata abantu abapala Barnaba mu filonganino fyesu ilelo!
[Futunoti]
a Ukwitila umuntu ku numbwilo “umwana wa” calelangililo kuti alikwete imibele imo iyapulilemo. (Moneni Amalango 3:18, utulembo twa pe samba, NW.) Mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo, caliseekele ukubomfya amashina ya pa mbali pa kulangilila imibele ya muntu. (Linganyeniko Marko 3:17.) Yali ni nshila ya kwishibikilwamo.
b Pa kulanguluka ifyapampamikwe mwi Funde lya kwa Mose, bamo bepusha fintu Barnaba, uwali mwina Lebi, aishileikwata impanga. (Impendwa 18:20) Nangu cibe fyo, tacaishibikwa bwino nampo nga iyo mpanga yabelele mu Palestine nelyo mu Kupro. Ukulundapo, kuti cacitika ukuti yali fye ni nshishi intu Barnaba ashitile mu ncende ya Yerusalemu. Te mulandu na fintu cali, Barnaba alishitishe icikwatwa cakwe pa kuti engafwilishako bambi.
[Icikope pe bula 23]
Barnaba “ali muntu musuma kabili uwaisulamo Umupashi wa mushilo ne citetekelo”