Lintu Ulubembu Talwakabeko

“BUSHE tufyalwa no lubembu?” Ico e cipusho capelengenye umo uwapwishishe isukulu lya yuniversiti ku United States pa numa fye ya kutendeka ukusambilila Baibolo. Imfundo ya kuti twalipyana ulubembu taishibe pa mulandu wa kuti akulile umuHindu. Apelulwile ukuti, lelo nga ca kuti cine cine ulubembu lulapyanwa, ukukaana nelyo ukusuulako ukuti eko lwaba te kuti kubombe. Ni shani fintu umo engasanga icasuko kuli ci cipusho?

Nga ca kuti lulapyanwa, ulubembu lufwile lwalikwete intendekelo. Bushe umuntu wa kubalilapo abumbilwe umubifi, ica kuti aambukishe imibele yabipa ku bana bakwe? Nelyo bushe ukubembuka kwatendeke pa numa? Bushe kanshi ni lilali lintu ulubembu lwatendeke? Lubali lumbi, nga ca kuti ulubembu talwaba mu mubili, nga lwaba cintu cabipa ku nse ya mubili nelyo icishinte, bushe kuti twasubila ukulubuka kuli lwene?

Ukulingana ne cisumino ca baHindu, ukucula no bubi kwashikama mu bubumbo. UmuHindu uwasoma asosa ukuti, “ukucula [nelyo ububi], ukupala ukufimba kwa mutatakuya, kufuma fye ku ncende imo no kuya kuli imbi lelo te kuti kufumishiwepo umupwilapo.” Ububi cine cine bwaba lubali lwa bantu ukupulinkana fye na mu lyashi lya kale ilyalembwa. Nga ca kuti lwaliko lintu ilyashi lya kale talilatendeka ukulembwa, ifyasuko fyashintililwapo pa lwa ntuntuko ya luko filekabilwa ukufuma ukwasumbuka ukucila umuntu. Ifyasuko fifwile ukufuma kuli Lesa.—Ilumbo 36:9.

Umuntu Abumbilwe Ukwabula Ulubembu

Uwa mano ya buntunse umuHindu Nikhilananda asumino kuti, ubulondoloshi pa lwa bubumbo bwa muntu ubwaba mu maVeda bwa mampalanya. Mu kupalako, imipepele iingi iya ku Kabanga ilondolola pa lwa bubumbo mu nshimi. Nalyo line, kwalibako imilandu ya mano na busayansi iya kusuminina ubulondoloshi bwa Baibolo ubwa kulenga kwa muntu wa kubalilapo.a Icipandwa ca iko ica kubalilapo fye cisosa ukuti: “Lesa alengele umuntu mu [cipasho, NW] cakwe, mu [cipasho, NW] ca kwa Lesa e mo amulengele; umwaume no mwanakashi e fyo abalengele.”—Ukutendeka 1:27.

Bushe cipilibula nshi ukulengwa “mu cipasho ca kwa Lesa”? Mu kwanguka ni ci: Umuntu alengelwe ukupala Lesa, ukukwata imibele ya buLesa—pamo ngo bulungi, amano, no kutemwa—ifyamupusenyeko ku finama. (Linganyeniko Abena Kolose 3:9, 10.) Imibele iyi yamupeele amaka ya kusala ukucita icisuma nelyo icibi, ukumulenga ukuba icibumbwa cingaisalila. Lintu umuntu wa kubalilapo abumbilwe, takwete ulubembu, ububi nelyo ukucula mu bumi bwakwe.

Yehova Lesa akambishe Adamu ati: “Umuti onse wa mwi bala, ukulya ulelyako: lelo umuti wa kulengo kwishibo busuma no bubi te kuti ulyeko; pantu mu bushiku walyako ukufwa ukafwa.” (Ukutendeka 2:16, 17) Nga basalapo icumfwila, Adamu no mukashi wakwe, Efa, kuti baletela Kabumba wabo ilumbo no mucinshi no kutwalilila ababula ulubembu. Lubali lumbi, bumpulamafunde kuti bwalangisha ukuti bafilwa ukufika pa fipimo fya kwa Lesa ifyapwililika no kubalenga abashapwililika—ababembu.

Adamu na Efa tabalengelwe nga baLesa iyo. Nangu cibe fyo, baalikwete imibele ya buLesa imo imo na maka ya kupingula pa lwa mibele. Apantu balengelwe na Lesa, tabaali ababembu, baali abapwililika. (Ukutendeka 1:31; Amalango 32:4) Ukubalenga takwapumfyenye ukumfwana kwali pali Lesa no bubumbo bonse pa myaka iingi mpaka lintu babumbilwe. Bushe, lyene, ulubembu lwatendeke shani?

Intendekelo ya Lubembu

Ulubembu lwatendekele mu bwikashi bwa mipashi. Lintu Lesa talabumba isonde no muntu, abumbile ifibumbwa fya mupashi ifya mucetekanya—bamalaika. (Yobo 1:6; 2:1; 38:4-7; Abena Kolose 1:15-17) Umo uwa aba bamalaika alitontonkenye sana pa busuma bwakwe no mucetekanya. (Linganyeniko Esekiele 28:13-15.) Ikambisho lya kwa Lesa kuli Adamu na Efa ukuti balefyala, lyalengele uyu malaika ukwishibo kuti isonde mu kwangufyanya lili no kwisulamo abantu abalungami, bonse abalepepa Lesa. (Ukutendeka 1:27, 28) Ici cibumbwa ca mupashi calefwaya ukuti e co balepepa. (Mateo 4:9, 10) Ukutontonkanya sana pali ulu lunkumbwa kwamulengele ukubembuka.—Yakobo 1:14, 15.

Uyu malaika aebele Efa ukupitila mu nsoka ati Lesa talefwaya Efa ukwishiba, e co abindile ukulya ku cisabo ca ku muti uwa kwishiba icisuma ne cibi. (Ukutendeka 3:1-5) Ukulanda icintu ca musango yo kwali bufi bwabipisha—ukubembuka. Ubufi ubu bwalengele uyu malaika ukuba umubembu. Icafuminemo cali ca kuti atendeke ukwitwa nga Kaseebanya, pa mulandu wa lwambo kabili Satana, uulwisha Lesa.—Ukusokolola 12:9.

Amashiwi ya kwa Satana aya kunashanasha yalinashishe Efa. Ukucetekela amashiwi ya kwa katunka kwamulengele ukulufiwa no kulya ku cisabo ica ku muti wabindilwe. Wiba, Adamu, na o wine aliliileko icisabo, na muli fyo bonse basangwike ababembu. (Ukutendeka 3:6; 1 Timote 2:14) Mu kushininkisha, abafyashi besu aba kubalilapo baalipusa icikongwani ca kupwililika no kuba ababembu, apantu baalipondokela Lesa.

Ni shani pa lwa bufyashi bwa kwa Adamu na Efa? Baibolo ilondolola ukuti: “Ulubembu lwaingilile mu muntu umo pano isonde, ne mfwa yaingilile mu lubembu; e fyo ne mfwa yaambukile ku bantu bonse, pantu bonse balibembwike.” (Abena Roma 5:12) Ifunde lya bupyani ninshi lilabomba kale kale. Adamu te kuti ambukishe abana bakwe cintu ashakwete. (Yobo 14:4) Abaupana babili aba kubalilapo baali ababembu lintu bafyele abana tabaali abapwililika. Ica kufumamo, ifwe bonse—ukwabula ukushako nangu umo—twalipyana ulubembu. (Ilumbo 51:5; Abena Roma 3:23) Kabili, ulubembu lwaletako fye ububi no kucula. Mu kulundapo, e mulandu tukotela no kufwa, “pantu icilambu ca lubembu ni mfwa.”—Abena Roma 6:23.

Kampingu ‘Alashinina’ Nelyo ‘Ukweleela’

Langulukeni na pa fintu ulubembu lwaambukile imibele ya bantu babili aba kubalilapo. Bafimbileko imbali shimo isha mibili yabo no kwesha ukufisama Lesa. (Ukutendeka 3:7, 8) E ico, ulubembu lwabalengele ukuyumfwa aba mulandu, ukuba abasakamikwa, no kuyumfwe nsoni. Ilelo ishi nkuntu shalibeleshiwa sana na bantu.

Bushe ni ani ushayumfwapo ububi pa mulandu wa kukanacitila icisuma umuntu ubulishe nelyo pa mulandu wa kusosa amashiwi yashacilinga ukulandwa? (Yakobo 4:17) Mulandu nshi tuyumfwila ububi fi? Umutumwa Paulo alondolola ukuti ‘amalango yalembwa mu mitima yesu.’ Bumpulamafunde bwa ayo malango bulalenga ukuyumfwa ububi kano fye nga kampingu wesu alikunkuma. E ico ishiwi lya kampingu ‘lilatushinina’ nelyo ‘ukutweleela (NW).’ (Abena Roma 2:15; 1 Timote 4:2; Tito 1:15) Nampo nga twalishiba atemwa iyo, twalishiba lwa nkati ukuti kwaliba ukulufyanya, ukubembuka!

Paulo ali uwaibukila sana pa lwa kukongama kwakwe ukwa lubembu. Asumine ukuti: “Ine ilyo nafwayo kucite cisuma, icabipa e cabapo kuli ine; pantu ndesaminwe mbela ya kwa Lesa ku buntu bwa mu kati, lelo namone mbela imbi mu filundwa fyandi iilelwa ne mbela ya mutima wandi no kuntwala bunkole ku mbela ya lubembu iili mu filundwa fyandi.” E ico, Paulo aipwishe ukuti: “Ni ani akampokolola ku mubili uno uwa mfwa?”—Abena Roma 7:21-24.

Kuti Twalubulwa Shani ku Lubembu?

Umo uwasoma asosa ukuti: “Ukulubuka, mu ntambi sha ciHindu kwaba kulubuka ku kufyalwa kwa libili libili no kufwa.” UbuBuddha nabo busosa ukuti Nirvana—e kuti imibele ya kukanaibukila ifilecitika fyonse—e cilubula. Pa kukanaumfwikisha imfundo ya kupyana ulubembu, ubuHindu bulaya fye ukukanabapo pa calo.

Lubali lumbi, inshila ya kulubula iya Baibolo ikalenga imibele ya lubembu ukufumishiwapo. Pa numa ya kwipusha fintu engalubulwa ku lubembu, umutumwa Paulo atwalilila ukwasuka ukuti: “Kube ukutootela kuli Lesa muli Yesu Kristu Shikulwifwe!” (Abena Roma 7:25) Ee, ukulubuka kufuma kuli Lesa ukupitila muli Yesu Kristu.

Ukulingana ne Landwe lya kwa Mateo, “Umwana wa muntu” Yesu Kristu, aishile ku “kupeelo mweo wakwe icilubula ca pa bengi.” (Mateo 20:28) Nga fintu calembwa pali 1 Timote 2:6, Paulo alembele ukuti Yesu ‘aipeele icilubula [caumfwanako, NW] pa mulandu wa bonse.’ Ishiwi “icilubula” lipilibula ukulipila umutengo ku kulubula bankole. Icishinka ca kuti caba cilubula caumfwanako cikomaila pa maka ya mutengo wa cilubula mu kulinganya ifya kulingilako ukufina ifyasuminishiwa ifya bulungi. Lelo ni shani fintu imfwa ya muntu umo ingamonwa nga “icilubula caumfwanako pa mulandu wa bonse”?

Adamu alishitishe abantu bonse, ukusanshako na ifwe, ku lubembu ne mfwa. Umutengo alipile, atemwa ukukandwa, kwali bumi bwakwe ubwapwililika. Pa kufimbapo, ubumi na bumbi ubwapwililika ubwa muntu— e kuti icilubula caumfwanako—bwalekabilwa ukulipilwa. (Ukufuma 21:23; Amalango 19:21; Abena Roma 5:18, 19) Apantu takwali umuntu ushapwililika uwingapayanye ci cilubula, Lesa, mu mano yakwe ayashapela, aiswile inshila ya kufumina muli aya macushi. (Ilumbo 49:6, 7) Alikuushishe ubumi bwapwililika ubwa Mwana wakwe wafyalwa eka ukufuma mu muulu ukwisa mwi fumo lya kwa nacisungu pe sonde, ukumulenga ukufyalwa ngo muntu wapwililika.—Luka 1:30-38; Yohane 3:16-18.

Pa kuti apwishishishe umulimo wa kulubula umuntu, Yesu ali no kusunga bumpomfu bwakwe inshita yonse ali pe sonde. E fyo acitile. Lyene afwile imfwa ya bulilambo. Na muli yi nshila, Yesu alishininkishe ukuti umutengo wa bumi bwapwililika ubwa muntu—ubwakwe—kuti bwabako ku kulipila nge cilubula ku kulubula umuntu.—2 Abena Korinti 5:14; 1 Petro 1:18, 19.

Fintu Icilubula ca kwa Kristu Cingatucitila

Ilambo lya cilubula ilya kwa Yesu kuti lyatunonsha na ino nshita. Ukupitila mu kuba ne citetekelo muli lyene, kuti twaiminina abasanguluka pa cinso ca kwa Lesa no kunonka ukusakamana kwa kwa Yehova ukwa kutemwa kabili ukwabondoka. (Imilimo 10:43; Abena Roma 3:21-24) Mu cifulo ca kusakamikwa icibi ku kuyumfwa aba mulandu pa membu shintu pambi twacitile, mu kukakuka kuti twalomba ubwelelo kuli Lesa pa cishinte ca cilubula.—Esaya 1:18; Abena Efese 1:7; 1 Yohane 2:1, 2.

Mu nshiku shili ku ntanshi, icilubula cikalenga imibele ya muntu iya kulwalilila iiletwa no lubembu ukupwililila. Ibuuku lya kulekelesha ilya Baibolo lilondolola “umulonga wa menshi ya Mweo” uulefuma mu cipuna ca bufumu ca kwa Lesa. Mu fituntu fya uyu mulonga mwaba imiti itwala ifisabo ifingi ifyakwata amabuula “yabela ku kuposhe nko.” (Ukusokolola 22:1, 2) Mu mampalanya, Baibolo apa isosa pa lwa kupayanya kwawamisha ukwa kwa Kabumba ukwa kulubula umuntu ku lubembu ne mfwa kuli pe na pe pa cishinte ce lambo lya cilubula ilya kwa Yesu.

Ifimonwa fya busesemo ifye buuku lya Ukusokolola fili no kufikilishiwa bwangu. (Ukusokolola 22:6, 7) Lyene bonse abalungami bakaba abapwililika, ‘bakalubulwa ku busha bwa kubola.’ (Abena Roma 8:20, 21) Bushe ici tacifwile ukutusesha ukufwaya ukusambilila ifingi pali Yehova Lesa no Mwana wakwe uwa cishinka, Yesu Kristu, uwasangwike icilubula?—Yohane 17:3.

[Futunoti]

[Icikope pe bula 6]

Adamu aleteele umuntu ulubembu ne mfwa

[Icikope pe bula 7]

Ilambo lya cilubula ilya kwa Yesu lilatulubula ku lubembu ne mfwa