Baebol i Talem Wanem . . .

?Ol Kristin Man Oli Save Yusum Ol Taetel Blong Ol Skul?

TEDE ol man oli talem se i no gat inaf lida blong skul blong Krisendom, be long saed blong ol taetel we oli yusum, i gat plante. Sam long ol taetel ya oli isi nomo, sam narafala oli soemaot se wan man i impoten moa long narawan. Hemia sam eksampel:

Lida blong skul: “Reveren.”

Bisop blong Anglikan: “Stret Reveren Lod Bisop.”

Bisop blong Katolik (long Itali): “Hemia We i Gud Moa, Hemia We i Gat Moa Save mo Hae Reveren Monsignor.”

Kadinol: “Hemia We i Blong Givim Ona.”

Pop: “Papa We i Hae Moa.”

Ol memba blong jyos oli bin yusum tufala taetel ya “reveren” mo “bisop” longtaem finis, mekem se bighaf blong olgeta oli no moa ting se ol nem ya oli defren. ?Be Baebol i talem se yumi save yusum ol taetel ya?

“Reveren,” “Bisop,” Mo “Kadinol”

Tok ya “reveren” i kamaot wan taem nomo long King James Version, long Ol Sam 111:9 we i talem se: “Nem blong hem i tabu mo hem i reveren.” ?Nem blong hu? Vas we i kam biaen i talem se: “Man we i wantem kam waes, nambawan samting blong hem i mekem se, hem i mas fraet long MASTA. (Ol Sam 111:10) Long wan Baebol blong Katolik, tufala vas ya oli talem olsem se: “Nem blong hem i tabu mo man i save fraet long hem. Stampa blong waes hemia we man i fraet long Yahweh [Jeova].” (The New Jerusalem Bible) Taswe, long saed blong Baebol, fasin fraet long God, no ona (reveren) i go nomo long Jeova, Hemia we i Hae olgeta. ?I stret blong givim nem ya long ol man?

Pol i raet i go long Timote se: “Sipos wan man i wantem mekem wok blong bisop, hem i wantem wan gudfala wok.” (1 Timote 3:1, KJ) Be long, The New Jerusalem Bible, yumi ridim vas ya olsem: “Blong wantem kam olsem wan presiden elda hemia yu wantem wan gudfala wok.” Ol Kristin man blong faswan handred yia we oli lukaot ol wok, oli karem nem ya “ol elda” mo “ol man blong lukaot.” ?Tufala tok ya oli yusum olsem ol taetel? No gat. Ol man olsem neva oli kolem olgeta “Bisop Pita” no “Elda Jemes.” From samting ya nao ol Kristin Wetnes blong Jeova we oli bigman long saed blong speret we oli stap lukaot long kongregesen olsem ol elda, oli neva yusum tok ya “elda” olsem wan taetel. Tok ya “elda” mo “man blong lukaot” (bisop) i stret long olgeta we oli gat wok mo responsabiliti long kongregesen, mo lukaot long hem. Ol tok ya oli soemaot tu ol mak we ol man oli kasem mo wanem wok we oli stap mekem.

?Olsem wanem long taetel ya “kadinol”? ?Hem i stap long Baebol? No gat. I no stap long wan Baebol. Katolik Skul tu i talem se taetel ya i no blong Baebol. New Catholic Encyclopedia i talem olsem i se: “Tok ya i kamaot long Latin wod ya cardo we i min se ‘hinj,’ (samting we oli yusum blong joenem doa long haos) mo long ol tok blong Pop Eugene 4, i ‘olsem doa blong wan haos we i stap tantanem long ol hinj blong hem, from samting ya Skul Blong Ol Man Rom (Apostolic See) i tingbaot wan man we i mekem wok blong kadinol i olsem wan doa blong evri skul, we oli save spel mo faenem sapot long hem.’” Buk ya i talem long yumi tu se “ol kadinol oli wantem se ol man oli singaot olgeta stret olsem Eminens (Hemia We i Blong Givim Ona.)” Hae nem ya blong olgeta i mekem se oli save werem wan longfala kot we i red mo wan red hat. ?Ol aposol oli mekem olsem? Baebol i talem se no gat.

“Lod,” “Monsignor,” Mo “Papa (Per)”

?Yumi save singaot lod long ol lida blong skul? Anglikan skul i kolem “lod” (masta) long ol bisop blong hem. Plante taem ol man oli singaot “monsignor,” long ol haeman blong Katolik we i min se: “Masta blong mi.” Long sam kantri, ol lida blong skul ya Dutch Reformed Jyos, oli karem nem ya dominee, hemia wan taetel we i kamaot long Latin wod ya dominus, we i min se “lod.” Be Jisas i tijim ol disaepol blong hem se: “Yufala i save se long wol ya, ol haeman oli stap mekem ol narafala man oli stap aninit long olgeta, . . . be fasin ya blong yufala bambae i no olsem.” (Matyu 20:25, 26, The New English Bible) Aposol Pita tu i raetem se: “Yufala i no mas kam olsem masta blong olgeta ya we oli stap aninit long yufala, be yufala i mas soemaot eksampel long ol sipsip.” (1 Pita 5:3, NJB) Long taem ya we Jisas i soemaot fasin daon taem hem i wasem leg blong ol disaepol blong hem, hem i talem long olgeta se: “Yufala i stap singaot mi se Masta mo Lod mo hemia i gud nomo from mi mi stap holem tufala nem ya.” (Jon 13:13, NJB) ?I stret blong ol man oli yusum wan taetel long saed blong skul we i blong God mo Pikinini blong hem?

?Olsem wanem, taetel ya “papa,” we ol skul oli yusum i stret? Ol man blong Katolik skul mo Anglikan oli stap yusum nem ya long olgeta ples long wol. “Padre,” we i min se “papa,” oli yusum hem tu long plante ples long wol. Be Jisas i tijim ol disaepol blong hem se: “Yufala i no mas singaot wan man long wol ya se Papa blong yufala, from we yufala i gat wan Papa nomo, mo hem i stap long heven.” (Matyu 23:9, NJB) Taem yumi ridim The New English Bible i kolosap sem mak: “Yufala i no mas singaot ‘papa’ long wan man long wol.” ?From wanem ol lida blong skul mo ol man blong olgeta oli no obei long loa ya blong Masta Jisas Kraes?

Oltaem pop blong Rom i karem nem olsem “Tabu Papa.” Be ol man blong wok blong hem long Itali oli givim nem olsem long hem se Santissimo Padre, we i min se “Papa We i Tabu Tumas.” “Tabu Papa” (NW) i wan taetel we i kamaot wan taem nomo long Baebol. (Jon 17:11) Tabu nem ya i blong wan man nomo, hemia Man ya we i Hae Olgeta. ?I stret blong ol man long wol ya we oli no stret olgeta oli karem taetel ya?

Ol Skul Oli Bitim Mak

Plis yu ridim mo makemgud ol vas raonabaot long Matyu 23:1-12. Long ples ya Jisas i stap tokbaot ol Farisi, we ol man oli savegud olgeta se oli blong skul blong ol man Jyu. Olgeta oli ol man we oli strong blong folem Loa mo oli strong blong folem ol smosmol haf blong Loa blong Moses. Oli laekem werem spesel klos mo mekem ol samting we i soemaot se olgeta oli impoten. Skul blong olgeta i pulum olgeta blong soem olgeta long fored blong ol man—fasin blong olgeta blong werem klos, nambawan ples blong olgeta long ol taem blong kakae, oli laekem blong sidaon long fored long ol haos prea, mo ol taetel nem blong kasem ona. Oli wantem tu se ol man oli respektem olgeta bitim we oli mekem long papa mama blong olgeta. Ol Farisi oli wantem se ol man oli singaot olgeta se papa. Be Jisas i soemaot se ol man blong hem oli sem mak from we olgeta evriwan oli pikinini blong God. Wan taetel we hem i agensem hemia i wan fasin flas mo hem i tekemaot ona we i blong God nomo. Taswe, Jisas i putum tabu blong yusum tok ya “papa” olsem wan taetel blong soemaot ona long saed blong skul. Jisas i wantem se ol man we oli biaen long hem oli gat wan Papa nomo long saed blong bilif, Jeova.

?I no klia we plante lida blong skul oli stap long ‘tabu graon’ we i blong God mo Pikinini blong hem, mo ona we i mas go long tufala nomo i stap go long ol sinman? Ol trufala Kristin tede oli no wantem tekem ol taetel blong ol skul we i save leftemap man, mo oli lukaot blong no putumap ol man olsem ol pasta. Nem we ol Wetnes blong Jeova oli givim long ol man we oli lidim kongregesen hemia se “brata.” (2 Pita 3:15) Samting ya i joen wetem tok we Jisas i talem i se: “Yufala evriwan, yufala i brata.”—Matyu 23:8, NJB.

[Foto Credit Line blong pija long pej 24]

The Three Bishops, by Albrecht Dürer, c. 1507