Sam Nyus Blong Wol
Yurop i Givim Woning Long Fasin Blong Faet Bitwin Ol Defren Laen Blong Man
José-María Mendiluce, wan spesel man we i wok long nem blong wan haeman blong UN we i lukaot long ol refuji i givim woning se, “I no hadwok blong ol man oli save jenis i kam olsem ol robot we oli agensem mo kilim narafala man.” Masta Mendiluce, we i spenem 19 manis blong lukaot long refuji program blong UN long ples ya we bifo oli kolem Yugoslavia, i talem se hem i wan “mastik we i denja tumas” blong tingbaot ol Balkan olsem we “oli defren olgeta long ol narafala man Yurop,” mo hem i makem se ol sem kaen faet bitwin ol laen blong man oli save kamaot isi nomo long ol narafala kantri long Yurop. Hem i talem se, “I nidim nomo wan trabol long saed blong ekonomi mo sam man blong politik we oli no trastem olgeta blong talem se i fol blong ol man narafala kantri no ol puaman no ol man we oli defren long sam fasin.” Ripot blong magasin ya The New York Times i soem se, Masta Mendiluce i makemgud olsem wanem i isi nomo blong ol lida oli statem fasin agens “wetem fasin blong talem ol gyaman tok long radyo no nyuspepa mo mekem man i kros,” hem i talem se olgeta we oli saenem pepa blong mekem pis oli no jenisim fasin blong olgeta, be oli stap gohed long fasin “agens mo kilim man.”
Fasin Nogud Blong Yusum Alkol Long Ostrelya
Gudfala nyus long Ostrelya se namba blong alkol we oli yusum i stap godaon. Be nogud nyus se kantri ya i stap lusum yet “6 bilyan dola mo 6,000 laef long wan yia from nogud fasin blong yusum alkol,” olsem magasin ya The Sydney Morning Herald i talem. Wan ripot we i kamaot i no longtaem we oli kolem Dimensions and Effects of Alcohol Abuse i soemaot se 88% blong ol man Ostrelya mo 75% blong ol woman, oli dring alkol, mo ripot ya i tokbaot fasin blong dring alkol we i stap gru long medel blong ol woman mo fasin ya we ol yangfala oli “stap dring tumas,” oli olsem bigfala samting we i givim wari.
Ol Traehad Blong UN Blong Putum Pis Oli Foldaon From Mane i Sot
Oli ting se mane we UN i spenem blong putum pis long yia ya bambae i kasem 3.7 bilyan dola. Be, magasin ya The New York Times i talem se, “fasin ya we sam memba kantri oli no pem haf blong olgeta i mekem se maet ogenaesesen ya i no moa gat inaf mane blong wok long fyuja no inaf mane blong traehad blong putum pis naoia.” Evri manis, UN i mas pem 1,000 dola from evri soldia we ol kantri oli sanem blong givhan blong putum pis. Be sam manis i pas finis we hem i no pem kaon blong hem long ol kantri we oli sanem ol ami i go blong wok long ples ya we bifo oli kolem Yugoslavia mo long Kambodia. Long en blong Epril, kaon we hem i gat long ol kantri we oli sanem ol ami blong putum pis i kasem 1.5 bilyan dola, mo tu kaon we hem i gat long ol samting we hem i nidim oltaem i kasem 970 milyan dola. From we hem i no pem ol kaon we hem i gat long ol kantri we oli sanem ol ami blong putum pis, ol gavman blong sam pua kantri oli tekemaot ol ami blong olgeta finis no oli no agri blong joen long ol nyufala plan.
Yia Blong Fasin Agens
Newsweek magasin i talem se, “Wan yia olsem 1992 i givim sam nyufala pruf long sam olfala kwestin long saed blong fasin blong man. Ol fasin seraot ya—ol man raonabaot oli no joen wetem olgeta, ol man blong wan kala oli no joen wetem ol man blong defren kala, ol kantri oli no joen wetem ol narafala kantri—oli ol samting we oltaem yumi bin kasem, mo ol samting we oli hapen long yia ya, oli mekem se ol man oli no bilif se yumi save winim fasin seraot ya.” Hem i talem se: “I luk olsem se, ‘Agensem man we i stap kolosap long yu’ i stampa tok blong yia ya.” ?From wanem “fasin blong mekem i nogud long narafala man” i bitim mak long yia 1992? Newsweek magasin i talem se, “Long yia we i jes pas, i gat tumas raf fasin i kamaot long ol ples from we loa i no moa stanap long plante ples,” mo “i gat trabol long saed blong ekonomi” we i kamaot wantaem, taem rul blong ol Soviet Komunis i foldaon. Mo tu i gat fasin blong agensem ol man blong defren kala no grup we ol haeman blong gavman oli stampa blong hem. ?Ol ami blong putum pis oli save winim? Newsweek magasin i ansa se, “Ol ami blong U.N. oli bin stap long Saepras blong kolosap 20 yia, oli stap seraotem ol grup blong ol man Gris mo Teki. Tufala grup ya i bin stap sefgud long han blong U.N., taswe tufala saed evriwan oli no gat tingting nating blong joengud wetem tufala.”
Ol Woman We Oli Lus
Namba blong ol woman i bitim namba blong ol man olsem 105 woman mo 100 man long ol rij kantri, olsem Engglan, Franis, Swiselan, mo Yunaeted Stet. Be stadi blong UN i soem se long Esia plante taosen woman oli lus. Eksampel, evri 100 man long Afganistan mo Banglades, oli gat 94 woman nomo, India i gat 93, mo Pakistan i gat 92 nomo. Long Jaena, ripot blong gavman i soem se long evri 100 gel oli gat 114 boe we yia blong olgeta i stap bitwin 1 mo 2. ?From wanem i defren? Magasin ya The Washington Post i talem se: “Ol man blong stadi oli makem fasin blong tinghae moa long ol boe mekem se oli no lukaotgud long laef blong ol gel: disisen blong kilim pikinini long bel no taem hem i bon finis sipos hem i wan pikinini gel, oli no kakae gud mo trabol long saed blong helt, ol woman oli karem plante pikinini wantaem mo oli wok tumas; taswe jans blong ol woman blong stap laef longtaem i daon moa long man.” Mo tu, long sam kantri, ol man blong kaontem ol man oli no kaontem ol woman no oli no letem man i toktok long woman. Mo sam papa, from we oli sem se oli gat moa gel bitim ol pikinini boe, oli gyaman long saed ya.
Namba Blong Ol Pikinini We Oli Bon Long Jaena i Stap Godaon
Magasin ya The New York Times i givim ripot se, ol stadi blong 1992 oli soem se namba blong ol pikinini we oli bon long Jaena i daon moa long namba blong ol narafala ripot—18.2 pikinini we i bon long evri 1,000 man, i godaon stat long 23.33 long 1987. Nating se oli no gat tingting blong kasem mak ya gogo yia 2010, oli kasem mak ya finis “from we ol pati mo ol haeman blong Gavman long ol defren posisen oli lukaotgud long saed blong famle planing mo oli folem ol fasin we oli gat moa paoa,” olsem Peng Peiyun, minista blong Stet Famle Planing Komison i talem. Aninit long program ya ol man blong gavman long ples ya oli mas mekem se namba blong ol pikinini we oli bon long ol ples we oli lukaot long olgeta oli godaon, mo oli save kasem panis sipos oli no mekem. Plante taem samting ya i mekem se oli mas katem ol woman we oli gat wan pikinini finis blong blokem hem blong gat pikinini folem wan loa we oli mekem, mo olgeta we oli gat pikinini we oli no gat raet blong karem oli save pem bigfala faen. Sipos ol man blong velej oli no save pem faen ya, ol man oli tekem olting blong olgeta no oli brebrekem, mo plante taem oli brekemdaon ol haos blong olgeta. Ol 1.17 bilyan man Jaena oli mekemap samwe long 22% long namba blong ol man long wol finis.
‘Bigfala Problem Long Helt Long Yia 2000’
Ol dokta blong Franis oli talem se “hepataetas-C bambae i wan bigfala helt problem long Franis long yia 2000.” Sam haf long wan medikol ripot we oli stap long nyuspepa ya blong Paris Le Monde i talem se problem ya i gat tu stampa risen: “bigfala samting ya we blad transfyusen i mekem blong pasem sik ya i go long narafala” mo “antap moa [sik ya] i save gru kwiktaem i kam bigwan.” Oli ting se naoia bitwin 500,000 mo 2,000,000 man long Franis oli gat sik ya mo 62% long olgeta bambae oli kasem hepataetas we i save stap longtaem, wetem denja blong sik blong leva no kansa long 10 kasem 30 yia. Ol dokta oli talem se, nating we i no gat saen i soem se plante man we oli gat hepataetas C oli gat sik ya, fyuja blong olgeta i nogud sem mak long olgeta we oli gat ol saen.
Denja Blong Doti Long Skae
Magasin ya Süddeutsche Zeitung i givim ripot se, “Doti long skae i stap kam moa olsem problem blong ol samting we oli stap flae long skae.” Faswan Miting blong ol man Yurop long saed blong doti long skae, we oli mekem long Epril long Damstad, Jemani, oli tokbaot “kwestin ya se, ?oli save mekem wanem long ol doti long skae we i stap kam plante moa, hemia plante satelaet long skae we oli no moa wok, ol haf blong roket we oli foldaon, no ol tul we oli lus from ol roket we oli sanem finis i go long skae.” Oli ting se bitim 7,000 samting we i olsem saes blong tenis bol no i bigwan lelebet, oli stap raon long win blong wol, mo tu i gat bitim 100,000 pis we oli moa smol. Ol roket we ol man Rasia mo Yunaeted Stet oli sanem i go long skae oli mekemap 95% long ol doti long skae. Nyuspepa ya i gohed se, “Long ol yia we oli jes pas, kolosap i gat sam akseden long skae from ol tul blong roket mo ol doti we oli stap flae olbaot. Strong fasin blong blokem ol doti mo fasin blong ol nesen blong wokgud tugeta long ol wok we oli mekem long skae long fyuja, hemia nomo i save blokem trabol ya long saed blong tumas doti long skae we i save stopem ol wok blong man long skae long nekis taosen yia.”
Rao Blong Japan From Flag Mo Singsing Blong Kantri
Ol ripot we oli kamaot i no longtaem long Yamato, Japan, i soem se ol hed tija blong skul oli bin “fosem ol skul blong obei long wan loa blong Edukesen Ministri long saed blong fasin blong leftemap flag blong kantri mo mekem singsing blong kantri . . . , nating se sam tija oli agensem strong. Kwestin ya blong joenem Hinomaru [flag blong kantri] mo Kemegayo [singsing blong kantri] long ol seremoni blong skul i mekem rao i kamaot long nesen ya, from tufala samting ya i laenap wetem fasin blong leftemap nesen ya mo ol haeman blong Japan long taem blong faet,” olsem magasin ya Mainichi Daily News i talem. Magasin ya Asahi Evening News, i soem se, ol man blong agens oli joenem flag mo singsing blong kantri wetem fasin blong wosip long ol hed gavman mo i talem se fasin blong fosem ol pikinini blong mekem singsing blong kantri “i olsem we yu fosem olgeta blong folem wan bilif blong skul.” Oli talem se ol man ya oli stap spolem Bigbigfala Loa we i givim raet long ol man blong jusum skul blong olgeta mo blong folem voes blong tingting blong olgeta.
Ol Disasta Blong Nyuklia Oli Stap Long Klia Ples
Magasin ya we oli prentem evri dei long Paris, International Herald Tribune i talem se naoia ol nyufala save i kamaot long saed blong ples blong bigfala akseden we i kamaot from nyuklia we i bitim ol narafala nyuklia akseden long wol, we ples ya i bin stap haed blong sam yia. Long resis blong hem blong mekem ol nyuklia tul blong faet, Soviet gavman bifo i bildim wan faktri blong mekem ol nyuklia tul blong faet long ol Hil blong Ural. Long stat blong wok blong bildim faktri ya long 1948 kasem 1951, oli sakem ol nyuklia doti i go long ol reva long ples ya, we ol man oli stap yusum ol wora blong hem blong wotarem ol garen mo blong dring tu. Ale, long 1957, sam olfala nyuklia tul blong faet long ples ya oli bosta, oli sakem plante rediesen i go long win we i stap raon long wol. Wan narafala trabol i hapen long 1967, taem wan lagun we oli bin yusum olsem wan ples blong sakem ol doti blong nyuklia i kam drae olgeta. Win i karem paoa blong ol doti ya i kavremap bigfala ples. Ol sayentis oli bilif se paoa we i kamaot from trifala akseden ya i mekem trabol long 450,000 man.