Sam Nyus Blong Wol

Ol Pikinini We Oli Raskal

Raon long wol i gat plante pikinini we oli joen long ol ami blong raskal. Nyuspepa ya International Herald Tribune, i talem se, ol pikinini oli kwik blong lanem olsem wanem blong kilim man i ded. Tingting blong olgeta blong wantem se wan grup blong ami i karem olgeta olsem famle blong olgeta, i strong moa i bitim tingting blong olgeta long saed blong samting we i gud blong mekem mo samting we i nogud. Wan man blong Yunaeted Nesen, i talem se: “Long Ruwanda mo plante narafala ples tu, ol pikinini nao oli mekem sam samting we i moa nogud i bitim ol bigman. Ol pikinini ya oli wantem se man i agri mo tinghae long olgeta, mo wan rod nomo blong mekem se ol fren blong olgeta oli tingting olsem, hemia blong mekem samting we i soem se oli no fraet mo oli moa raf i bitim ol bigman.” Long wan faet long Afrika, ol man oli trenem mo fosem ol smol boe, we samfala oli gat eit yia nomo, blong oli mekem raf fasin, olsem sutum mo katem nek blong prapa mama mo papa blong olgeta. Ol man oli stilim ol smol gel tu blong kuk, klinim ples, mo blong mekem nogud fasin mo pleplei wetem olgeta long saed blong seks. Magasin ya Newsweek i talem se: “Oli traem kaontem hamas pikinini oli joen naoia long ol faet, mo oli faenemaot se namba blong olgeta i kasem samwe long 50,000 go kasem 200,000 long 24 defren faet long wol.”

Lukaotgud Long Famle Blong Namele

Plante man we oli stadi long ol tri, oli talem se smol tri ya, we i wan kaen namele (Encephalartos woodii), namba blong hem i smol moa bitim olgeta narafala tri long wol. Taswe taem Saot Afrika i mekem disisen blong sanem wan smol tri olsemia long Jelsi Flaoa So long London las yia, oli haedem wan smol alam long stampa blong hem blong givim woning sipos wan man i traem blong stilim tri ya. New Scientist i talem se naoia evri namele we oli karem i go long narafala ples long Saot Afrika, oli kasem spesel kea olsem. Ol man blong lukaot long ol tri long Saot Afrika, oli mekem sem samting long ol namele we oli gru long wael ples, mo wan satelaet i stap givhan long olgeta blong blokem ol man we oli wantem stilim flaoa ya.

Ol Lid We Oli Blokem Hol Long Rod, Oli Lus

Nyuspepa ya Economic Daily i talem se, long 1994, bitim 200 man long Beijing oli foldaon long ol hol blong rod, from we ol hol ya oli no gat lid long olgeta. ?From wanem oli no gat lid blong olgeta? Ol stilman oli stilim bitim 2,000 lid blong ol hol ya long ol rod blong bigfala taon blong Jaena long yia we i pas. Oli talem se bighaf blong ol stilman ya oli ol man we oli kam long narafala ples mo oli no stap longtaem. Taem namba blong ol man ya we oli kam long narafala ples i kam antap, namba blong ol lid we oli stilim tu i go antap. Ol lid ya we wan i save kasem 60 kilo, oli stap salem blong bitim 100 yuan (1,200 VT). Ol man we oli kasem kil from ol hol ya, hemia ol man we oli wokbaot long rod mo ron long baskel.

Sam Nyufala Baebol

U.S.News & World Report i talem se: “Naoia long plante stoa blong salem buk, i gat plante nyufala Baebol we oli wokem long Engglis lanwis blong tede.” Ol man oli wokem ol defdefren kaen Baebol blong ol pikinini, ol man blong spot, ol olfala, ol mama we oli no wok, ol papa, mo plante defren kaen man bakegen. Wan Baebol we nem blong hem Black Bible Chronicles, i “yusum ol narakaen toktok mo ol tok blong aksin blong mekem ol store mo tok blong Baebol oli stret moa long ol yangfala blakman Afrika we oli gruap long Amerika.” Wan narafala Baebol, The New Testament and Psalms: An Inclusive Version, i no tokbaot man mo woman olsem we tufala i defren, be hem i yusum sem tok nomo blong tufala. Hem i kolem God se “Papa-Mama,” mo hem i no talem se Jisas hem i Pikinini blong Man be hem i “wan we i blong wol.” Blong no spolem ol man we oli raet wetem lefhan, ol man we oli tanem Baebol i go long ol narafala lanwis, oli kolem raethan blong God se, “strongfala han blong hem.” Mo from we oli no wantem mekem ol blakman oli harem nogud, oli no yusum tok ya tudak blong tokbaot ol samting we oli nogud. Namba tri Baebol, hemia New International Reader’s Version New Testament, hem i “faswan Baebol we man i raetem long ol tok we i isi nomo blong ridim olsem fasin blong toktok blong ol pikinini. Hem i daon moa i bitim ol narafala Baebol we oli salem long ol stoa.” Nyuspepa i gohed se: “Naoia, i gat bitim 450 defren kaen Baebol long Engglis nomo. Taem yumi luk ol nyufala Baebol we ol stoa oli stap salem naoia, i sua se buk ya Baebol bambae i stap olsem buk we ol man oli pem moa i bitim olgeta narafala buk.”

Problem Long Saed Blong Ol Famle Nem

Jaena, we i gat bitim 1.2 bilyan man, i stap fesem wan problem se i no moa gat plante defren famle nem blong putum long ol man. Folem wan stadi we oli mekem, ol 12,000 nem we oli bin yusum bifo, naoia oli yusum 3,100 famle nem nomo. Kolosap 350 milyan man​—namba ya i sem mak long olgeta man we oli laef long Yunaeted Stet mo Japan tugeta​—oli karem wan long ol faefala nem ya: Li, Wang, Zhang, Liu, mo Chen. Antap long samting ya, plante fas nem we oli yusum oli sem mak tu. Eksampel, long Tianjin, i gat bitim 2,300 man we oli gat semfala nem ya Zhang Li mo oli raetem nem ya long sem fasin, mo i gat plante moa we oli yusum sem nem ya be oli raetem long defren fasin. From we plante nem oli sem mak, plante taem polis i putum rong man long kalabus, ol bang oli givimaot mane blong wan man long narafala man we nem blong hem i sem mak, mo ol dokta long hospital oli katem sam man from wan sik we oli no gat be i blong narafala. Ripablik blong Koria i gat semkaen problem. Wan stadi long 1987 i soemaot se 1 long evri 5 man i karem famle nem ya se Kim. Loa i blokem ol man we oli wantem mared blong oli no save mared wetem narafala we i gat sem famle nem olsem olgeta. Oli mekem olsem blong blokem trabol ya se oli save gat pikinini we i krangke. From samting ya, i gat plante taosen man mo woman we oli stap tugeta be oli no mared, nao oli no save kasem ol samting olsem insurens blong givhan long olgeta. Be, hae kot blong kantri ya i putum wan rul naoia, se ol kaen mared olsem we tufala nem oli sem mak nomo, bambae oli stret folem loa sipos man mo woman ya tufala i mared fastaem long wan narafala kantri.

Ol Woman Long Ruwanda Oli Gat Fol

Grup ya Afrika Raets long London i talem se ol woman oli gat fol wetem ol man tu, from we oli givhan blong kilim i ded 500,000 man long Ruwanda long 1994. Ripot blong olgeta i talem se: “Plante taosen woman oli ded from we ol narafala woman oli kilim olgeta i ded. I neva gat wan raf fasin blong kilim man we ol woman oli joen bigwan long hem olsem hemia. Hem i no wan akseden nomo. Ol man we oli mekem plan blong nogud faet ya oli wantem pulum olkaen man blong oli joen long trabol ya​—ol man, woman mo ol pikinini we maet oli gat eit yia nomo. Oli traem stanemap wan nesen blong man we oli joen tugeta from we olgeta evriwan oli joen long rabis fasin ya blong kilim wan narafala laen blong man i ded.” Plante long ol woman ya oli gat haeples long wok blong olgeta​—oli wok long gavman, lukaot long wan eria, oli sista blong jyos, tija, mo nes. Sam long ol woman ya oli joen fulwan long faet ya, oli yusum ol naef mo masket blong kilim narafala i ded. Sam woman oli mekem bigfala toktok blong sapotem ol man we oli go blong kilim narafala i ded, no oli mekem rod blong ol man ya oli go insaed long haos blong sam man no long ol hospital, mo samfala oli go insaed long ol haos blong stilim olting mo blong karemaot ol samting long bodi blong ol dedman.

Sam Flaoa We Oli Stap Klinim Ples

The Times blong London i talem se, i gat sam spesel kaen flaoa we oli save klinim mo mekem graon blong draeples we i fulap long doti blong oel, i kamgud bakegen. Ol sayentis oli faenemaot se taem hevi blong oel i kasem 10 pesen nomo blong hevi blong sanbij, ol flaoa ya oli save grugud mo rus blong olgeta i save stap klin oltaem. ?Wanem risen blong samting ya? Plante milyan smosmol bebet we oli laef raonabaot long rus blong flaoa ya, oli kakae oel ya mo tanem i kam gudfala graon. Ol flaoa ya oli kamaot long wan bigfala famle blong flaoa we oli kolem Kompositae. Long famle blong flaoa ya i gat hemia we oli kolem deisi, asta, mo plante rabis gras tu. Ol sayentis oli talem se i gud blong planem ol smol flaoa ya long draeples blong Kuwet blong klinimaot oel we i stap long hem. Fo yia afta long faet wetem Irak, samwe 50 skwea kilomita blong draeples i fulap yet long doti blong oel.

Oli Yusum Hed Blong Olgeta

Buk ya Discover i talem se: “Ol woman Afrika oli wokbaot plante kilomita wetem ol hevi botel wora no basket blong kakae, be oli no harem se i hevi nating long olgeta. Ol man blong stadi long bisnes ya, oli faenemaot se ol woman ya we oli karem ol bigfala hevi samting ya, oli no stap yusum moa paoa blong mekem samting ya.” Sam woman long Kenya oli save karem samting we i 20 pesen blong hevi blong bodi blong olgeta, be oli no nid blong yusum bigfala paoa nating blong mekem olsem. ?Olsem wanem oli mekem samting ya? New Scientist i talem se “oli karem ol hevi samting long hed blong olgeta moa isi i bitim ol man we oli karem ol hevi samting long bak blong olgeta, mo bitim ol man we oli no lan blong yusum hed blong olgeta. Sam man blong stadi, oli talem se oli save karem ol hevi samting isi nomo, from fasin blong bodi blong olgeta blong muf taem oli stap wokbaot.” Taem man i wokbaot, hem i olsem wan rop we i stap swing i go long wan saed nao long narasaed, mo i karem paoa blong wan leg i go long narafala leg blong pusum i go fored. Long ol waetman, taem oli karem samting we i hevi, paoa we i pusum olgeta blong wokbaot i godaon. Be, long ol woman Afrika we oli karem ol hevi samting long hed blong olgeta, paoa ya blong wokbaot i kam bigwan moa, ale ol masel blong olgeta oli no nidim blong wok strong moa. Be, i tekem plante yia blong lanemgud teknik ya.

“Sik Blong Jerusalem”

Hemia wan “sik blong ol turis we filing blong olgeta i bitim mak taem oli visitim taon blong Jerusalem we i joen wetem ol samting long saed blong speret. Samfala oli sua se oli Sevya, no wan narafala man long Baebol, mo samfala oli talem se God i givim wan spesel mesej no oda long olgeta. Be, bighaf blong ol man ya oli ol man we oli sik long tingting blong olgeta samtaem bifo.” Wan man Itali we i gat mustas, i stap wokbaot antap long ol hil kolosap long Betlehem, hem i werem bag olsem klos blong hem, mo hem i talem se hem i Jisas. Oli faenem wan narafala man bakegen we i stap ron tru long ples we olfala Jerusalem i stap long hem bifo, man ya i neked, i holem wan bigfala naef blong faet, mo i stap talem se hem i kasem spesel wok blong mekem ol blaenman oli lukluk bakegen. Wan bigfala man Kanada i talem se hem i Samson, mo hem i traem “pruvum” samting ya taem hem i karemaot aean we i blokem windo blong rum long hospital we hem i stap long hem, mo i ronwe. Olgeta man we oli kasem sik ya oli go long Kfa Shaul Hospital blong ol krangke man we i stap long Jerusalem. Long ples ya, ol dokta oli no traem winim sik blong olgeta, be oli mekem olgeta oli kam kwaet nomo blong bambae oli save gobak long ples blong olgeta blong kamgud fulwan bakegen. Evri yia i gat raonabaot 50 sikman olsem, we oli kam long hospital ya, bighaf blong olgeta oli kam long Wes Yurop, mo Yunaeted Stet.